دعوای گروهی؛ مطالعه تطبیقی حقوق ایران و حقوق کشورهای اروپایی دارای حقوق نوشته
 | |
| عنوان | دعوای گروهی؛ مطالعه تطبیقی حقوق ایران و حقوق کشورهای اروپایی دارای حقوق نوشته |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | مهدی شمس شمیرانی |
| استاد راهنما | منصور امینی |
| استاد مشاور | مصطفی السان، غلامعلی سیفی زیناب |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
دعوای گروهی؛ مطالعه تطبیقی حقوق ایران و حقوق کشورهای اروپایی دارای حقوق نوشته عنوان رساله ای است که توسط مهدی شمس شمیرانی، با راهنمایی منصور امینی و با مشاوره مصطفی السان و غلامعلی سیفی زیناب در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
دعوای گروهی شیوه ای از دعاوی جمعی است که در آن یک یا چند شخص ذی نفع در دعوا، اصالتا از طرف خود و به نمایندگی از سوی گروهی از خواهان های بالقوه، ادعاهای مشابه اعضای گروه را در قالب یک دعوای واحد در دادگاه مطرح می نمایند و نتیجه رسیدگی برای گروه و کلیه اعضای آن و خوانده الزام آور و مشمول قاعده اعتبار امر مختومه می باشد. اعطای نمایندگی قانونی برای خواهانِ نماینده که میان او و خواهان های بالقوه (اعضای غایب گروه) هیچگونه رابطه قراردادی و یا رضایتی مبتنی بر نمایندگی وجود ندارد و همچنین جاری شدن اثر امر مختومه در رای گروهی و الزام کلیه اعضای غایب گروه به نتیجه دادرسی، در حالی است که آنان طرف دعوا نبوده و فرصت دفاع و ارایه ادله را نداشته اند و یا ممکن است به طور کلی از طرح دعوا بی اطلاع بوده باشند. به علاوه برخی دیگر از عناصر و اصول دادرسی گروهی نظیر حق کناره گیری، امکان انعقاد قراردادهای حق الوکاله مشروط، جبران های سیال و اقرب به مقصود که در دادرسی سنتی حاکم در نظام حقوقی نوشته وجود ندارد، از موانع پذیرش این عناصر و اصول در حقوق کشورهای دارای نظام حقوقی نوشته است و در نتیجه، امکان شناسایی دعوای گروهی در قوانین دادرسی این کشورها نیاز به توجیه پذیری و استدلالات قابل قبول دارد. به ویژه در ایران با توجه به اصل چهارم قانون اساسی و لزوم مطابقت قوانین عادی با شرع مقدس، این مهم بیشتر نمایان است. هدف از این پژوهش، بررسیِ امکان توجیه اصول دادرسی گروهی و تطبیق و قانونگذاری این شیوه در کشورهای دارای نظام حقوقی نوشته به خصوص ایران است. روش شناسی پژوهش: نگارنده در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی درصدد است که پس از معرفی دعوای گروهی در نظام حقوقی فدرال آمریکا به عنوان مبدِع شکلِ مدرن این دعاوی و همچنین نحوه الگوبرداری برخی از کشورهای اروپایی پیشرفته دارای حقوق نوشته از دعاوی گروهی در آمریکا، نظرات مخالفان و موافقان این نهاد را در زمینه تعارض با حقوق اساسی و حقوق دفاعی متداعیین و همچنین از منظر منافع و مصالح عمومی و اقتصاد حقوق مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. یافته ها: اکثر کشورهای اروپایی دارای نظام حقوقی نوشته، نسبت به نسخه آمریکایی دعوای گروهی، با احتیاط کامل برخورد کرده و با بد بینی و توسل به استدلال های منتقدان، تلاش نموده اند که ضمن شناسایی دعوای گروهی در قوانین خود، موضوع ها و حوزه مورد اِعمال را تا حد ممکن کاهش دهند. همچنین، برخی از این کشورها، روش ورود محور را اصل قرار داده و اجرای عمومی را بر اجرای خصوصی مرجح دانسته اند. نتیجه گیری: با توجه به رشد روزافزون صنعت و تکنولوژی و تولید انبوه محصولات تولیدی و خدماتی و به موازات آن امکان تقلب گسترده در تولید و ارایه خدمات و وارد کردن ضرر کم ولی در سطح وسیع و اهمیت حمایت از حقوق جمعی و اجرای عدالت و رعایت مصالح عمومی جامعه از طریق پیشگیری از وقوع ضرر جمعی و جبران آن از یک سو و ناکارآمدی نظام دادرسی سنتی و اجرای عمومی در این زمینه ها از سوی دیگر، ضرورت شناسایی و قانونگذاری نهاد دعوای گروهی در کشورهای دارای نظام حقوقی نوشته به خصوص ایران احساس می شود و با اِعمال تغییرات لازم، امکان توجیه و استدلال برای وارد کردنِ اصول دادرسی گروهی و تاسیس این نهاد، در قوانین کشور عزیزمان ایران وجود دارد.
ساختار و فهرست رساله
فهرست اجمالی نوشتار مقدمه
۱. بیان مساله
۲. اهمیت و ضرورت تحقیق
۴. فرضیات تحقیق
۵. هدف تحقیق
۶. سوابق تحقیق
۷. روش تحقیق
۸ . ساختار تحقیق
۹. درآمد
بخش اول– شناسایی دعوای گروهی
فصل اول– کلیات
مبحث اول– مفهوم و تاریخچه دعوای گروهی.................................................................................................................
گفتار اول– مفهوم
گفتار دوم– تاریخچه
مبحث دوم– اهداف و عملکرد دعاوی گروهی..................................................................................................................
گفتار اول–اهداف کلی قانونگذاران در تجویز دعوای گروهی
گفتار دوم– مزایا و مطلوبیت برای اصحاب دعوا در دعاوی گروهی
گفتار سوم– عملکرد دعوای گروهی به عنوان جبرانی برای نارسایی و شکست بازار
فصل دوم– حوزه کاربرد و پیش نیازهای اقامه دعوای گروهی در قانون فدرال آمریکا
مبحث اول– حوزه کاربرد.............................................................................................................................................................۵۴ گفتار اول– دعاوی گروهی اوراق بهادار
گفتار دوم– دعاوی گروهی حقوق شهروندی
گفتار سوم– دعاوی گروهی ناشی از مسیولیت تولیدکننده
گفتار چهارم– دعاوی گروهی ناشی از فریب مصرف کننده
گفتار پنجم– دعاوی گروهی ضد تراست
گفتار ششم– دعاوی گروهی زیست محیطی
مبحث دوم– پیش نیازهای اقامه دعوای گروهی و سایر روش های تجمیع دعاوی ....................................................................۶۵ گفتار اول– پیش نیازهای اقامه دعوای گروهی...................................................................................................................
گفتار دوم– سایر روشهای تجمیع دعاوی در حقوق آمریکا
فصل سوم– ارزیابی مفاهیم و عناصر اساسی در دعاوی گروهی
مبحث اول– حقوق جمعی
گفتار اول– حقوق منتشره و حقوق اشتراکی
گفتار دوم– حقوق فردی متشابه
مبحث دوم– مفهوم گروه، وکیل و موکل.............................................................................................................................
گفتار اول– شیوه های تعیین گروه................................................................................................................................................۹۳ گفتار دوم– مفهوم گروه و موکل.................................................................................................................................................۹۷ گفتار سوم– نقش وکیل دعوای گروهی....................................................................................................................................۱۱۴ گفتار چهارم – نمایندگی در دعاوی گروهی
بخش دوم– الزامات و روند دادرسی دعوای گروهی در نظام فدرال آمریکا
فصل اول– آیین حاکم قبل از شروع به رسیدگی ماهوی و صدور حکم
مبحث اول– ابلاغ و بررسی ویژگی های آن
گفتار اول– اهمیت ابلاغ در دعاوی گروهی
گفتار دوم– ویژگی های ابلاغ
مبحث دوم– حقوق اعضای گروه بعد از ابلاغ در دعاوی گروهی
گفتار اول– مداخله در دعاوی گروهی
گفتار دوم– حق انصراف یا کناره گیری در دعوای گروهی
مبحث سوم– ارایه و کشف دلیل در دعاوی گروهی
گفتار اول– ارایه دلیل
گفتار دوم– اهمیت کشف و ارایه دلیل
گفتار سوم– دسترسی به اطلاعات و دلایل اولیه
فصل دوم– سازش در دعاوی گروهی
مبحث اول– سازش قبل و بعد از تصدیق دعوای گروهی توسط دادگاه
گفتار اول– سازش قبل از اعطای مجوز و وظیفه دادگاه
گفتار دوم– سازش بعد از اعطای مجوز و وظیفه دادگاه
مبحث دوم– قلمرو سازش و مشکلات و معایب آن
گفتار اول– معیار قابل مدیریت بودن دعوای گروهی
گفتار دوم– ماهیت، مشکلات و معایب سازش
فصل سوم– آثار حکم و جبران خسارت در دعاوی گروهی
مبحث اول– آثار حکم در دعوای گروهی
گفتار اول– امر مختومه در دعاوی گروهی
گفتار دوم– تفاوت مفهوم امر مختومه در دعوای شخصی با دعوای گروهی
مبحث دوم– جبران خسارت......................................................................................................................................................۱۷۲ گفتار اول– مخارج و هزینه ها در دعاوی گروهی....................................................................................................................۱۷۳ گفتار دوم– ایجاد صندوق مالی.................................................................................................................................................۱۷۵ گفتار سوم– جبران قابل تجزیه در برابر جبران غیرقابل تجزیه..................................................................................................۱۷۵ بخش سوم– شناسایی و اجرای قانون دعوای گروهی در اروپا و ایران
فصل اول– دعوای گروهی در اتحادیه اروپا و برخی از کشورهای اروپای قاره ای
مبحث اول– دعاوی گروهی در برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا...........................................................................
گفتار اول– دعاوی گروهی در اروپای شمالی
گفتار دوم– دعاوی گروهی در سایر کشورهای اروپایی دارای حقوق نوشته
مبحث دوم– مواضع اتحادیه اروپا در مورد دعاوی گروهی.....................................................................................................۲۵۲ گفتار اول– ابتکارات اصلی اتحادیه اروپا در مورد ساز وکارهای جبران خسارت جمعی
گفتار دوم– دیدگاه پارلمان اروپا
فصل دوم– بررسی امکان تجویز دعوای گروهی در ایران
مبحث اول– اِعمال اصول حاکم بر دادرسی سنتی در مورد دعوای گروهی
گفتار اول– اصل ذی نفع بودن
گفتار دوم– اصل حاکمیت اصحاب دعوا
گفتار سوم– اصل ابلاغ صحیح و حق استماع اظهارات
گفتار چهارم– اصل تضمین نمایندگی شایسته و کافی
مبحث دوم– دعاوی جمعی مبتنی بر نمایندگی در ایران و قانون دعوای گروهی نمونه
گفتار اول– راهکارهای مشابه طرح دعاوی به صورت جمعی در حقوق ایران
گفتار دوم– توجیه امکان تقنین برخی از اصول دادرسی دعوای گروهی با قوانین ایران ................................................................۳۰۱ نتیجه و پیشنهادها
فهرست منابع
۱. فارسی
۱–۱. کتاب ها...............................................................................................................................................................................۳۲۹ ۱–۲. مقالات................................................................................................................................................................................۳۳۰ ۲. انگلیسی
۲–۱. کتاب ها..............................................................................................................................................................................۳۳۲ ۲–۲. مقالات...............................................................................................................................................................................۳۳۳ ۲–۳. وب سایت ها........................................................................................................................................................................۳۳۶ پیوست الف: ماده
قانون آیین دادرسی فدرال آمریکا
پیوست ب: قانون منصفانه دعوای گروهی آمریکا (۲۰۰۵)
پیوست پ: نمونه دعوای گروهی در دادگاه بخش آمریکا
پیوست ت۱: قانون نمونه دعوای گروهی برای کشورهای حقوق نوشته ...............................................................
پیوست ت۲: ترجمه قانون نمونه دعوای گروهی برای کشورهای حقوق نوشته ....................................................
کلیدواژه ها
- دعوای گروهی
- خروج محور
- ورود محور
- اجرای عمومی
- اجرای خصوصی