رابطه «انکار عدالت» و «طی مراجع داخلی» در رأی دیوان بین المللی دادگستری راجع به برخی اموال ایران
رابطه «انکار عدالت» و «طی مراجع داخلی» در رأی دیوان بین المللی دادگستری راجع به برخی اموال ایران نام مقاله ای از مهشید آجلی لاهیجی و مسعود احسن نژاد و مهناز رشیدی بوده که در شماره سوم دوره شانزدهم (مهر 1403)مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
با وجود اینکه ادعای انکار عدالت در دعاوی بین‌المللی سرمایه‌گذاری بارها مطرح شده، همچنان مفهوم دقیق و شرایط احراز آن یکی از حوزه‌های چالش‌برانگیز حقوق بین‌الملل تلقی می‌شود. یکی از مسائل معتنابه درباره این مفهوم رابطه میان انکار عدالت و قاعده طی مراجع داخلی است. این چالش موضوعی، در رأی صادره در قضیه برخی اموال ایران نیز خودنمایی کرده است. چنان‌که دیوان بین‌المللی دادگستری، علی‌رغم آنکه با تحلیل شرایط حاکم بر آن قضیه به این نتیجه رسید که شرکت‌های ایرانی هیچ امکان منطقی برای استیفای موفقیت‌آمیز حقوق خود در دادگاه‌های داخلی آمریکا نداشته‌اند و از این رو، ایراد این کشور نسبت به قابلیت پذیرش دعوا بر مبنای عدم طی مراجع داخلی را مسموع ندانست اما در ادامه، با این استدلال که شرکت‌های ایرانی برای حضور در دادگاه‌های ایالات متحده، با محدودیتی مواجه نبوده‌اند، ادعای انکار عدالت مطروحه توسط دولت ایران را رد کرد. بر این اساس، تحلیل رابطه میان دو مفهوم انکار عدالت و طی مراجع داخلی و ارزیابی رأی دیوان در قضیه برخی اموال ایران در این زمینه، سؤال اصلی این پژوهش است. حاصل مطالعات توصیفی- تحلیلی نگارندگان با استفاده از روش کتابخانه ای، نشان می دهد که معنای مضیق انکار عدالت، دربردارنده هر دو معیار «عدم دسترسی به دادگاه» و «عدم امکان صدور حکم مقتضی از سوی دادگاه» است و صرف دسترسی شکلی به دادگاه های یک کشور، بدون احتمال دریافت حکم عادلانه، به تنهایی نمی تواند دسترسی به عدالت را تحقق بخشد و رأی دیوان بین‌المللی دادگستری از این حیث قابل انتقاد به نظر می رسد.
کلیدواژه ها
- انکار عدالت
- طی مراجع داخلی
- قضیه برخی اموال ایران
- دیوان بین‌المللی دادگستری
- حقوق بین‌الملل