شروط محدودکننده مالکیت خریدار

عنوان	شروط محدودکننده مالکیت خریدار
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	زهرا معدلی
استاد راهنما	ابراهیم عبدی پور فرد
استاد مشاور	رضاحسین گندم کار
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۷
دانشگاه	دانشگاه قم

شروط محدودکننده مالکیت خریدار عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا معدلی، با راهنمایی ابراهیم عبدی پور فرد و با مشاوره رضاحسین گندم کار در سال ۱۳۸۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

ام––––روزه در بیشتر قراردادها، شروطی به نفع احد متعاملین یا ثالثی درج می شود، به گونه ای که کمتر قراردادی را می توان یافت که در آن شرطی درج نشده باشد.موضوع رساله حاضر، شروط محدود کننده مالکیت خریدار است. شروط مزبور از جمله ش––––روطی است که ممکن است در ضمن عقد بیع گنجانده شود، ب–––ه این صورت که به موجب شرط ضمن عقد بیع،مالکیت خریدار محدود به تصرفات خاصی می گردد و خریدار ملتزم به اعمال یا عدم اعمال پاره ای از تصرفات مادی و حقوقی در مبیع به صورت شرط فعل یا شرط نتیجه می شود.لزوم استحک––ام و ثبات معاملات ایجاب می کند که اندراج شروط محدود کننده مالکیت خریدار به عنوان مصداقی از شروط ضمن عقد بیع، تا جایی که با مقتضای ذات عقد بیع در تعارض نباشد و به اعتبار نهاد مالکیت صدمه ای نزند و مخالف قانون نیز نباشد، جایزباشد. علاوه برآن، تحلیل حق مالکیت و اصل تسلیط ایجاب می نماید که مالک نسبت به مایملک خود، حق هر گونه تصرف اعم از اداره، استعمال، انتقال، اعراض، و اتلاف را داشته باشد و حتی بتواند به موجب شرط ضمن عقد، خود را ملتزم به اعمال یا عدم اعمال پاره ای از تصرفات نماید. محدود ساختن اراده انسانها و حق اعمال سلطه آنها بر اموال، به این صورت که خریدار حق درج چنین شروطی را در ضمن عقد نداشته باشد، روابط حقوقی افراد را متزلزل می نماید. آنچه حایز اهمیت است و در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است، بررسی ماهیت این قسم از شروط واعتبار آن ها و آثار و نتایج ناشی از درج اینگونه شروط در ضمن عقد بیع می باشد.

ساختار و فهرست پایان نامه

عنوان صفحه

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

مقدمه ۱

فصل اول: کلیات ۶

مبحث اول: مفهوم و ماهیت شرط و اقسام آن ۶

گفتار اول: مفهوم و ماهیت شرط ۶

الف – مفهوم شرط ۶

۱– معنای لغوی شرط ۶

۲– معنای اصطلاحی شرط در علم حقوق و فقه ۹

ب – ماهیت شرط ۱۰

۱– نظریه جزء عوض بودن شرط ۱۱

۲– نظریه تعهد مقید ۱۲

۳– نظریه تعلیق ۱۲

۴– نظریه ظرفیت ۱۴

گفتار دوم: اقسام شرط ۱۶

الف ) اقسام شرط صحیح ۱۶

۱– شرط صفت ۱۶

۲– شرط فعل ۱۶

۲–۱– شرط فعل مثبت ۱۷

۲–۲– شرط فعل منفی ۱۷

۳– شرط نتیجه و ویژگی های آن ۱۷

۳–۱– شرط نتیجه ۱۷

۳–۲– ویژگی های شرط نتیجه ۱۸

ب ) اقساط شروط باطل ۲۱

۱– شرط نامقدور ۲۱

۲– شرط بی فایده ۲۱

۳– شرط نامشروع ۲۲

۳–۱– شرط نامشروع در فقه امامیه ۲۲

۳–۲– معیار شناسایی شرط نامشروع در فقه امامیه ۲۳

۳–۳– شرط نامشروع در قوانین موضوعه ۳۱

۳–۳–۱– شرط خلاف قانون ۳۲

۳–۳–۲– شرط خلاف نظم عمومی ۳۴

۳–۳–۳– شرط خلاف اخلاق حسنه ۳۵

۴– شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به احد عوضین می شود ۳۵

۵– شرط خلاف مقتضای عقد ۳۶

۵–

– تعریف مقتضای عقد ۳۶

۵–

– معیار تشخیص مقتضای عقد ۳۷

۵–۳– صورتهای مخالفت شرط با مقتضای ذات عقد ۴۰

۵–۴– مبنای بطلان شرط خلاف مقتضای عقد ۴۱

گفتار سوم: شرط در حقوق انگلیس ۴۳

الف– شرط مهم و اساسی(condition term) ۴۴

ب – شرط غیر مهم (warranty term) ۴۴

ج– شرط حد وسط(intermediate term) ۴۶

مبحث دوم: عقد بیع ۴۷

گفتار اول: مفهوم و ماهیت عقد بیع ۴۷

الف – مفهوم عقد بیع ۴۷

ب– ماهیت عقد بیع ۴۷

۱– تملیکی بودن عقد بیع ۴۷

۲– معاوضی بودن عقد بیع ۴۹

گفتار دوم: مقتضای عقد بیع درحقوق ایران ۵۱

الف– ارکان تشکیل دهنده و موثر عقد ۵۱

ب – دستورات شارع و قانونگذار ۵۳

ج – آثار و لوازم عقد ۵۳

۱– عمده و اساسی بودن ۵۳

۲ – مستقیم بودن ۵۴

۳– عمومیت داشتن اثر در افراد و مصادیق عقد ۵۴

۴ – عدم قابلیت انفصال اثر از عقد ۵۵

گفتار سوم: عقد بیع در حقوق انگلیس ۵۷

الف – مقتضای عقد بیع در حقوق انگلیس ۵۷

ب – عقد بیع با حفظ مالکیت بایع در حقوق انگلیس ۵۹

مبحث سوم: مفهوم مالکیت و شروط محدود کننده آن ۶۳

گفتار اول: مفهوم و اوصاف مالکیت و حدود اختیارات مالک ۶۳

الف – مفهوم مالکیت ۶۳

ب – ویژگی و اوصاف مالکیت ۶۴

۱ – مطلق بودن حق مالکیت ۶۴

۲ – انحصاری بودن حق مالکیت ۶۴

۳ – دایمی بودن حق مالکیت ۶۵

ج– عوامل محدود کننده اختیار مالک ۶۵

۱– محدودیت ناشی از مجاورت املاک ۶۶

۲– محدودیت ناشی از اشاعه ۶۶

۳ – محدودیت ناشی از حفظ منافع عمومی ۶۶

۴– محدودیت ناشی از قرارداد ۶۶

گفتار دوم: ماهیت شروط محدود کننده مالکیت خریدار ۶۷

الف– شرط فعل ۶۷

ب– شرط نتیجه ۶۹

فصل دوم: اعتبار شروط محدود کننده مالکیت خریدار ۷۳

مبحث اول: شرط فعل منفی ۷۴

گفتار اول: شرط فعل منفی حقوقی ۷۴

الف– ماهیت شرط و اقسام آن ۷۴

۱– ماهیت شرط ۷۴

۲– اقسام شرط ۷۵

۲–

– شرط عدم تصرف مطلق ۷۵

۲–۲ – شرط عدم تصرفات حقوقی به نحو مطلق ۷۵

۲–

– شرط عدم تصرف حقوقی خاص ۷۶

۲– ۳– ۱– شرط عدم انتقال مبیع ۷۶

۲– ۳– ۲– شرط عدم اجاره مبیع ۷۶

ب– اعتبار شرط فعل منفی حقوقی ۷۶

۱– مخالفت شرط با قانون ۷۷

۲ – مخالفت شرط با مقتضای ذات عقد بیع ۸۲

گفتار دوم: شرط فعل منفی مادی ۸۸

الف– ماهیت شرط و اقسام آن ۸۸

۱– ماهیت شرط ۸۸

۲– اقسام شرط ۸۸

۲–۱– شرط عدم تصرفات مادی مطلق ۸۹

۲–۲– شرط عدم تصرفات مادی خاص ۸۹

ب – اعتبار شرط فعل منفی مادی ۸۹

۱– مخالفت شرط با قانون ۸۹

۲– مخالفت شرط با مقتضای ذات عقد بیع ۹۱

مبحث دوم: شرط فعل مثبت ۹۵

گفتار اول: شرط فعل مثبت حقوقی ۹۵

الف – ماهیت شرط و اقسام آن ۹۵

۱– ماهیت شرط: ۹۵

۲ – اقسام شرط ۹۶

۲–۱– شرط فروش مجدد به بایع ۹۶

۲–۲– شرط فروش مبیع به ثالث ۹۶

۲–۳– بیع به شرط رهن مبیع ۹۷

۲–۴– بیع به شرط اجاره مبیع ۹۷

ب– اعتبار شرط فعل مثبت حقوقی ۹۷

۱– مخالفت با شرط قانون ۹۸

۲– مخالفت شرط با مقتضای ذات عقد بیع ۱۰۰

گفتار دوم: شرط فعل مثبت مادی ۱۰۷

الف – ماهیت شرط و اقسام آن ۱۰۷

۱– ماهیت شرط ۱۰۷

۲– اقسام شرط ۱۰۷

ب– اعتبار شرط فعل مثبت مادی ۱۱۰

مبحث سوم: شرط نتیجه ۱۱۳

گفتار اول: ماهیت شرط و اقسام آن ۱۱۳

الف – ماهیت شرط ۱۱۳

ب– اقسام شرط ۱۱۴

۱– التزام به نتیجه عقود ۱۱۵

۱–۱– شرط فروش مجدد به بایع ۱۱۵

۱–۲– شرط فروش مبیع به ثالث ۱۱۵

۱–۳– شرط حق تقدم بایع در خرید مبیع ۱۱۶

۱–۴– شرط اجاره مبیع به بایع یا ثالث ۱۱۷

۱–۵– شرط رهن مبیع به بایع یا شخص ثالث ۱۱۷

۱–۶– اشتراط جواز عقد بیع ۱۱۷

۲– التزام به نتیجه ایقاعات ۱۱۸

گفتار دوم: اعتبار شرط نتیجه ۱۱۹

الف– مخالفت شرط با قانون ۱۱۹

ب – مخالفت شرط با مقتضای ذات عقد بیع ۱۲۳

فصل سوم: ضمانت اجرای شروط محدود کننده مالکیت خریدار ۱۳۰

مبحث اول: ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل ۱۳۱

گفتار اول: ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل منفی ۱۳۶

الف– شرط فعل منفی حقوقی ۱۳۶

ب– شرط فعل منفی مادی ۱۴۳

گفتار دوم: ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل مثبت ۱۴۵

الف– شرط فعل مثبت حقوقی ۱۴۵

۱– شرط فروش یا اجاره مبیع به بایع ۱۴۶

۲– شرط فروش یا اجاره مبیع به ثالث ۱۴۷

ب– شرط فعل مثبت مادی ۱۴۸

مبحث دوم: ضمانت اجرای تخلف از شرط نتیجه: ۱۵۰

گفتار اول: التزام به نتیجه عقود ۱۵۱

گفتار دوم: التزام به نتیجه ایقاعات (سلب حق) ۱۵۲

نتیجه گیری ۱۵۵

منابع و ماخذ ۱۵۸

ضمایم ۱۶۳

– منابع فارسی و عربی:

۱ ابن منظور، ابی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم لسان العرب ج ۷ بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ ه ق

۲ اصفهانی، محمد حسین تعلیقه علی مکاسب [ بی جا: بی نا، بی تا ]

۳ امامی، حسن حقوق مدنی ج

و ۴ تهران: کتابفروشی اسلامیه، چاپ بیستم، ۱۳۷۸

۴ انصاری، مرتضی مکاسب تبریز: مطبعه اطلاعات،چاپ دوم، ۱۳۷۵ ه ق

۵ بندرریگی، محمد المنجد: فرهنگ لغت عربی – فارسی تهران: ایران،چاپ پنجم، ۱۳۸۴

۶ توحیدی، محمد علی مصباح الفقاهه: تقریرات درس آیت الله خویی ج

و ۷ [ بی جا ]: وحدانی، ۱۳۷۱

۷ ثانی، محقق جامع المقاصد فی شرح القواعد ج ۱ تهران: چاپ سنگی، [ بی تا ]

۸ جعفری لنگرودی، محمد جعفر تاثیر اراده در حقوق مدنی تهران: [ بی نا ]، فروردین ۱۳۴۰

۹ –––––––––––––––– ترمینولوژی حقوق تهران: گنج دانش، چاپ یازدهم، ۱۳۸۰

۱۰ –––––––––––––– دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت ج ۱ [ بی جا ]: مشعل آزادی، چاپ اول، ۱۳۵۷

۱۱ –––––––––––––– دوره حقوق مدنی: حقوق تعهدات تهران: گنج دانش، چاپ سوم، ۱۳۷۸

۱۲ ––––––––––––––– مجموعه محشی قانون مدنی تهران: گنج دانش، ۱۳۷۹

۱۳ جهانبخش، ولی الله فرهنگ بیان [ بی جا ]: دنیای مطبوعات و انتشارات حجتی، ۱۳۶۱

۱۴ حایری شاهباغ، علی شرح قانون مدنی ج ۱ تهران: گنج دانش، چاپ اول، ۱۳۷۲

۱۵ حر عاملی، محمد بن حسن رسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشرعیه بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، [ بی تا ]

۱۶ حلی، جعفربن حسن [ محقق ] شرایع الاحکام [ بی جا ]: کتابچی، چاپ سنگی

۱۷ حلی، علامه تذکره الفقها: کتاب البیع، ج ۱ تهران: مکتبه المرتضویه، ۱۳۸۸ ه ق

۱۸ خراسانی، محمد کاظم بن حسین کفایه الاصول تهران: علمیه الاسلامیه، [ بی تا ]

۱۹ خمینی، روح الله کتاب البیع ج ۱ تهران: وزار ت ارشاد اسلامی، ۱۴۰۷ ه ق

۲۰ خوانساری، احمد جامع المدارک ج ۳ [ بی جا ]: موسسه اساعیلیان، [ بی تا ]

۲۱ خوانساری، موسی منیه الطالب: تق––––ریرات حسن نایینی ج ۲ تهران: چاپ خانه حیدری، [ بی تا]

۲۲ خویی، محمد تقی الشروط او التزامات التبعیه فی العقود [ بی جا ]: موسسه المنار، الطبعه الثالث، ۱۴۱۵ ه ق

۲۳ رشتی، حبیب الله کتاب اجاره [ بی جا ]: چاپ سنگی

۲۴ سیاح، احمد فرهنگ بزرگ جامع نوین [ بی جا: بی نا ]، چاپ نهم، ۱۳۸۹ ه ق

۲۵ سیمایی صراف، حسین شرط ضمنی قم: بوستان کتاب قم، چاپ اول، ۱۳۸۰

۲۶ شهید ثانی الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه ترجمه اسدالله لطفی [ تهران ]: مجد، ۱۳۸۰

۲۷ شهیدی، مهدی تشکیل قراردادها و تعهدات تهران: حقوقدان، ۱۳۷۷

۲۸ –––––––– شروط ضمن عقد تهران: مجد، چاپ اول، ۱۳۶۸

۲۹ –––––––– عقود معین ۱ تهران: مجد، چاپ اول، ۱۳۸۲

۳۰ ––––––– مجموعه مقالات حقوقی تهران: حقوقدان، ۱۳۷۵

۳۱ صدر، محمد باقر قواعد کلی استنباط ترجمه رضا اسلامی ج ۱ قم: بوستان کتاب قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱

۳۲ طباطبایی، علی ریاض المسایل: شرح مختصر نافع ج ۱ [ بی جا ]: چاپ سنگی

۳۳ طباطبایی حکیم، محسن منهاج الصالحین ج ۲ نجف: مطبعه الاداب [ بی تا ]

۳۴ طباطبایی یزدی، محمد کاظم حاشیه مکاسب ج ۲ قم: موسسه دارالعلم، ۱۳۷۸ ه ق

۳۵ عابدیان، حسین شرط باطل و تاثیر آن در عقد تهران: ققنوس، ۱۳۷۲

۳۶ عاملی، محمد جواد مفتاح الکرامه ج ۱۰ قم: موسسه آل بیت، [ بی تا ]

۳۷ علامه، مهدی شروط باطل و تاثیر آن در عقود تهران: میزان، چاپ اول، ۱۳۸۵

۳۸ قمی، محقق غنایم الایام: رساله شرط ضمن عقد چاپ سنگی

۳۹ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، حسن؛ و عبدی پور، ابراهیم حقوق قراردادها در فقه امامیه ج۱ تهران: سمت، چاپ اول، ۱۳۷۹

۴۰ کاتوزیان، ناصر الزام های خارج از قرارداد

مجلد تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم ۱۳۷۸

۴۱ ––––––––––– اموال و مالکیت تهران: میزان، بهار ۱۳۸۱

۴۲ ––––––––––– حقوق مدنی: معاملات معوض – عقود تملیکی تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم، ۱۳۸۸

۴۳ ––––––––––– دوره مقدماتی حقوق مدنی: اعمال حقوقی تهران: شرکت سهامی انتشار ۱۳۸۱

۴۴ ––––––––––– قانون مدنی در نظم حقوق کنونی تهران: میزان، چاپ هشتم ۱۳۸۲

۴۵ ––––––––––– قواعد عمومی قراردادها

مجلد تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، ۱۳۸۰

۴۶ ––––––––––– مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۹

۴۷ کرکی، علی بن حسین جامع المقاصد فی شرح القواعد ج ۴ تهران: چاپ سنگی، ۱۲۷۲ه ق

۴۸ گرجی، ابوالقاسم مجموعه مقالات حقوقی ج ۱، تهران: دانشگاه تهران، مرداد ۱۳۷۶

۴۹ متین، احمد مجموعه رویه قضایی: آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور

۵۰ محقق داماد، مصطفی قواعد فقه: بخش مدنی

مجلد تهران: سمت، چاپ ششم، ۱۳۸۴

۵۱ محمدی، ابوالحسن مبانی استنباط حقوق اسلامی تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوازدهم، بهار ۱۳۷۹

۵۲ مراغی، میر فتاح عناوین الاصول [ بی جا ]: چاپ سنگی، [ بی تا ]

۵۳ موسوی بجنوردی، حسن القواعد الفقهیه ج ۳ نجف اشرف: مطبعه الاداب، ۱۳۹۱ه ق

۵۴ نجفی، محمد حسن جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ج ۲۳ [ بی جا ]: دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم، بهار ۱۳۶۸

۵۵ نراقی، احمد عواید الایام قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۷۱ ه ق

۵۶ نراقی، محمد مشارق الاحکام [ بی جا ]: چاپ سنگی

– منابع لاتین:

۵۷ A martin, Elizabet dictionary of law: oxford new york: dadgostar pub,

st ed, ۱۹۹۷

۵۸ chitty on contracts

st t London: sweet & Maxwell ltd,

th ed, ۲۰۰۴

۵۹ Dobson, paul charles, worth business law London: sweet & Maxwell ltd,

th ed, ۱۹۹۱

۶۰ Judge, Stephen business law London: Macmillan pub,

nd ed, ۱۹۹۱

– پایان نامه ها:

۶۱ اسلامی پناه،علی شرط خلاف مقتضای عقد در حقوق ایران و مقایسه آن با فقه عامه پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران به راهنمایی ابوالقاسم گرجی ۱۳۷۲

۶۲ عبادی، محمد تقی شرط خلاف مقتضای عقد پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی به راهنمایی مهدی شهیدی ۱۳۷۰

– مقالات:

۶۳ شهیدی، مهدی؛ باریک لو، علیرضا قرارداد عدم تجارت مفید ش

کلیدواژه ها

• حقوق مالکیت معنوی
• مالکیت
• شرط
• شرط محدود کننده
• شرط ضمن عقد
• عقد بیع
• مقتضای ذات عقد
• اصل تسلیط
• مالکیت
• مبیع
• خریدار
• فروشنده
• شرط ضمن عقد
• خریدار
• فقه جعفری
• عقد بیع