شناسایی و اجرای آراء و تصمیمات دادگاههای خارجی
 | |
| عنوان | شناسایی و اجرای آراء و تصمیمات دادگاههای خارجی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | علی اصغر صانعیان |
| استاد راهنما | مجید غمامی |
| استاد مشاور | لعیا جنیدی، حسن محسنی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۰ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
شناسایی و اجرای آراء و تصمیمات دادگاههای خارجی عنوان رساله ای است که توسط علی اصغر صانعیان، با راهنمایی مجید غمامی و با مشاوره لعیا جنیدی و حسن محسنی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.
چکیده
منظور از شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی، ترتیب اثر دادن و اجرای مفاد آرا و تصمیمات دادگاه ها و مراجع قضایی غیر ایرانی است. احکام دادگاه های خارجی مطابق ماده ۹۷۲ ق.م. در صورتی می تواند در ایران به موقع اجرا در آید که امر به اجرای آن، مطابق مقررات ماده ۱۶۹ به بعد ق.ا.ا.م. به صورت عام و موافقت نامه های دو جانبه بین المللی به طور خاص، صادر شود. به رغم تحولات جهانی که در این حوزه رخ داده و منجر به توسعه و تسهیل تحقق نهاد شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی شده، در حقوق ایران با تفسیری جزمی از موضوع و مقررات مربوطه، این نهاد حقوقی کارآمد با نوعی جمود و انفعال در دکترین حقوقی و هم چنین رویه قضایی، روبرو بوده و همین امر باعث شده که نظام حقوقی ایران نتواند از تمامی ظرفیت ها و فواید آن بهره مند شود. در این پژوهش از نظریه حق مکتسب در مفهومی متفاوت از معنای کلاسیک آن، به عنوان مبنای نظری دفاع شده و در تکمیل آن نیز از تضمین حق دادخواهی به عنوان یک حق بنیادین بهره گرفته شده است. از آنجا که شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی مغایر با حاکمیت قضایی کشور مورد درخواست محسوب می شود، نیازمند تجویز قانون گذار است و این تجویز به طور معمول به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم یا تلفیقی از هر دو روش صورت می گیرد. مطالعات تطبیقی در این حوزه نشان می دهد که حرکت نظام های حقوقی پیشرفته دنیا در راستای توسعه این نهاد حقوقی بوده، به طوری که برخلاف گذشته، نه تنها موضوع آن محدود به احکام صادره از دادگاه ها نیست و سایر آرا و تصمیمات دادگاه خارجی نیز مورد توجه قرار گرفته، شرایط و موانع تحقق آن نیز به کمترین میزان خود رسیده و به صلاحیت دادگاه صادر کننده رای، رعایت اصول و موازین دادرسی عادلانه، عدم مخالفت با نظم عمومی و هم چنین عدم تحصیل رای در نتیجه تقلب نسبت به قانون و دادگاه محدود شده است و سایر مواردی که پیشتر مورد توجه قرار داشت، مانند لزوم رفتار متقابل، بررسی قانون حاکم بر دعوا مطابق قواعد حل تعارض قوانین کشور مورد درخواست، کنار گذاشته شده است. با تفسیر حقوقی (در برابر تفسیر جزمی و اصولی) از مقررات مواد ۱۶۹ به بعد ق.ا.ا.م. و در نظر گرفتن موافقت نامه های بین المللی، حتی در وضعیت حقوقی کنونی نیز می توان با تحولات جهانی در این حوزه همراه شد و به عنوان یک نظریه عمومی معتقد بود که شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی تنها در صورت احراز (شرایط) صلاحیت قضایی بین المللی دادگاه صادر کننده رای، رعایت مقررات و قواعد راجع به دادرسی عادلانه، عدم مخالفت مفاد رای با نظم عمومی و فقدان تقلب نسبت به قانون و دادگاه قابل تحقق می باشد و بدین ترتیب گامی در راستای توسعه این نهاد حقوقی و به تبع آن بهره مندی از مزایا و منافع آن برداشته شود؛ با وجود این، طرحی که بتواند حقوق ایران را بهتر و بیشتر به سمت این هدف سوق دهد در پایان پیشنهاد شده است.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب مقدمه
فصل نخست: مفهوم و مبانی نظری شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه خارجی
مبحث نخست: مفهوم رای، تصمیم، دادگاه خارجی، شناسایی و اجرا
بند نخست: مفهوم رای و تصمیم دادگاه
الف– مفهوم رای
ب– مفهوم تصمیم
بند دوم: مفهوم دادگاه خارجی
بند سوم: مفاهیم شناسایی و اجرا ی رای دادگاه خارجی
الف: مفهوم شناسایی
ب: مفهوم اجرا
مبحث دوم: مبانی نظری شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
بند نخست: نظریه رعایت نزاکت بین المللی
بند دوم: نظریه تعهد
بند سوم: نظریه اعتبار امر قضاوت شده
بند چهارم: نظریه حق مکتسب
الف– تاثیر بین المللی حق
ب– نظریه حق مکتسب در حقوق کشورهای انگلستان و امریکا
پ– نظریه حق مکتسب در حقوق فرانسه
ت– نظریه حق مکتسب در حقوق ایران
ث– تعدیل نظریه حق مکتسب
ج– تسری نظریه حق مکتسب بر شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
چ– تکمیل نظریه حق مکتسب با تاکید بر تضمین حق بنیادین دادخواهی
یکم– حق دادخواهی
دوم– حق بر اجرای رای دادگاه
سوم– تاثیر موافقت بر صلاحیت قضایی بر حق شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
چهارم– تاثیر ماهیت رابطه دادرسی بر حق شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
ح– حاکمیت به عنوان مهمترین مانع شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
یکم– شیوه اجرای غیرمستقیم
دوم– شیوه اجرای مستقیم
مبحث سوم: مبانی تحلیلی شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاههای خارجی
الف– روش جزمی یا اصولی
ب– روش حقوقی یا انتخاب مناسب ترین قاعده
پ– تاثیر اتخاذ هر یک از روشهای جزمی و حقوقی
فصل دوم: شرایط و موانع شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
مبحث نخست: شرایط شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه خارجی
بند نخست: صلاحیت قضایی بین المللی دادگاه خارجی صادر کننده رای
الف– ضرورت بررسی صلاحیت دادگاه صادر کننده رای خارجی
ب– تعارض صلاحیت قضایی بین المللی دادگاه ها
پ– مطالعه تطبیقی تعیین صلاحیت قضایی بین المللی دادگاه ها
یکم– حقوق سوییس
دوم– حقوق فرانسه
سوم– حقوق آلمان
چهارم– حقوق ایتالیا
پنجم– حقوق امریکا
ششم– کنوانسیون های بین المللی
۱– کنوانسیون ۱۹۶۸ بروکسل
۲– کنوانسیون لوگانو
۳– کنوانسیون ۲۰۰۵ لاهه با عنوان موافقت بر انتخاب انحصاری دادگاه
۴– کنوانسیون ۲۰۱۹ لاهه با عنوان شناسایی و اجرای احکام دادگاه خارجی در امور مدنی و تجاری
هفتم– حقوق اتحادیه اروپا
هشتم– حقوق ایران
ت– تحلیل روش های مختلف تعیین صلاحیت دادگاه خارجی
ث– معیارها و قواعد تعیین صلاحیت قضایی بین المللی دادگاه ها
یکم: اصل آزادی اراده طرفین در انتخاب دادگاه
۱ مبانی اعتبار قرارداد انتخاب دادگاه
۲ قرارداد انتخاب دادگاه در حقوق ایران
۳ احکام موردی اعتبار قرارداد بر انتخاب دادگاه در مقررات موضوعه ایران
۴ رویکرد رویه قضایی ایران نسبت به قرارداد انتخاب دادگاه
۵ استقلال شرط انتخاب دادگاه از قرارداد اصلی
۶ ارتباط شرط انتخاب دادگاه صلاحیت دار با قانون حاکم بر قرارداد
۷ محدودیت های قرارداد انتخاب دادگاه یک کشور
دوم– دادگاه محل اقامت خوانده
سوم– دادگاه محل سکونت موقت خوانده
چهارم– دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول خوانده
پنجم– دادگاه محل اقامت خواهان
ششم– دادگاه محل انعقاد قرارداد یا اجرای تعهدات ناشی از آن
هفتم– صلاحیت محل وقوع ضرر در دعوای جبران خسارت
هشتم– صلاحیت مبتنی بر تابعیت
نهم– صلاحیت رسیدگی به دعاوی طاری
بند دوم: رفتار متقابل دادگاه های کشور خارجی صادر کننده رای
بند سوم: رعایت قواعد و تضمینات دادرسی عادلانه از سوی دادگاه خارجی صادر کننده رای
الف– حق دسترسی به دادگاه صلاحیت دار
ب– مستقل و بی طرف بودن دادگاه
پ– رسیدگی علنی
ت– رعایت اصل تقابل
ث– ابلاغ اوراق قضایی به مخاطب
بند چهارم: اعتبار داشتن، قطعی و لازم الاجرا بودن رای دادگاه خارجی
الف– اعتبار داشتن رای دادگاه خارجی
ب– قطعیت یافتن یا قطعی بودن رای دادگاه خارجی
پ– لازم الاجرا بودن رای دادگاه خارجی
مبحث دوم: عدم شرطیت ارزیابی قانون حاکم بر موضوع دعوا
الف– رویکرد حقوق فرانسه به ارزیابی قانون حاکم بر موضوع دعوا در رسیدگی به درخواست شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
ب– رویکرد کشورهای عضو خانواده کامن لا به ارزیابی قانون حاکم بر موضوع دعوا در رسیدگی به درخواست شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
پ– رویکرد حقوق ایران به ارزیابی قانون حاکم بر موضوع دعوا در رسیدگی به درخواست شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
مبحث سوم: موانع شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه خارجی
بند نخست: مخالفت رای دادگاه خارجی با نظم عمومی و اخلاق حسنه
الف– مفهوم نظم عمومی و اخلاق حسنه و ارتباط این دو با هم
یکم: مفهوم نظم عمومی
دوم: مفهوم اخلاق حسنه و ارتباط آن با نظم عمومی
ب– مخالفت موضوع رای یا تصمیم دادگاه خارجی با نظم عمومی و اخلاق حسنه
پ– مخالفت قانون ماهوی حاکم بر دعوا با نظم عمومی و اخلاق حسنه
ت– نظم عمومی تشریفاتی
بند دوم: مخالفت رای دادگاه خارجی با حکم صادره از دادگاه ایران
بند سوم: مخالفت اجرای رای یا تصمیم دادگاه خارجی با معاهدات بین المللی
الف– اعتبار معاهدات بین المللی در حقوق ایران
ب– معاهدات دو جانبه منعقده بین دولت ایران و سایر کشورها
بند چهارم: مخالفت اجرای رای دادگاه خارجی با قوانین مخصوص کشور مورد درخواست
بند پنجم: تقلب نسبت به قانون و دادگاه
الف– مفهوم تقلب نسبت به قانون و دادگاه
ب– ضمانت اجرای قاعده جلوگیری از تقلب نسبت قانون و دادگاه
پ– آثار قاعده جلوگیری از تقلب نسبت به قانون و دادگاه
یکم– تقلب نسبت به قانون کشور متبوع دادگاه جهت بهره مندی از مزایای قانون کشوری دیگر
دوم– تقلب نسبت قانون کشوری غیر از قانون کشور متبوع دادگاه جهت بهره مندی از مزایای آن
سوم– تقلب نسبت به قانون کشوری غیر از قانون کشور متبوع دادگاه جهت بهره مندی از مزایای قانون کشور ثالث
فصل سوم: آیین، نحوه و آثار شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
مبحث نخست: آیین رسیدگی به درخواست شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
بند نخست: تشریفات طرح درخواست شناسایی و اجرای آرای دادگاه های خارجی
الف: دادگاه صلاحیت دار
ب: ضرورت تقدیم دادخواست
پ: ضرورت پرداخت هزینه دادرسی
ت: پیوست های دادخواست
ث: تکلیف دفتر دادگاه پس از وصول دادخواست
بند دوم: ترتیبات رسیدگی دادگاه به درخواست شناسایی و اجرای رای خارجی
الف– منع ورود به ماهیت؛ صدور قرار قبولی یا رد درخواست
ب– رسیدگی به صورت غیرترافعی؛ بدون ابلاغ به محکومعلیه و اطلاع وی
پ– امکان پژوهش خواهی از قرار رد درخواست
ت– تکلیف دادگاه تجدیدنظر
ث– صلاحیت دادگاه بدوی در صدور اجراییه
مبحث دوم: اجرای قرار تامین خواسته و دستور موقت صادره از دادگاه خارجی
بند نخست: ضرورت اجرای قرار تامین خواسته و دستور موقت صادره از دادگاه های خارجی
بند دوم: نحوه اجرای قرار تامین خواسته و دستور موقت صادره از دادگاه خارجی
مبحث سوم: اجرای گزارش اصلاحی تنظیم شده در دادگاه خارجی
مبحث چهارم: اجرای موثر آرا و تصمیمات دادگاه خارجی
بند نخست: شمول مقررات عام قانون اجرای احکام مدنی
بند دوم: شمول قوانین خاص ناظر بر اجرای احکام مدنی
الف– قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی
یکم: شمول قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی نسبت به آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
دوم: تاثیر قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بر اجرای احکام دادگاه های خارجی
۱– بازداشت بدهکار، مجازات مدیون یا نوعی اجبار به اجرای مفاد حکم
۲ اعسار از پرداخت محکومبه
۳ ممنوعیت خروج از کشور
ب– قانون منع توقیف اموال دولت
پ: قانون منع توقیف اموال شهرداری ها
مبحث پنجم: کارکردها و آثار شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
بند نخست: کارکردهای شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی
الف– کنترل قرارداد انتخاب دادگاه
ب– کنترل صلاحیت افراطی
پ– کنترل تقلب نسبت به قانون و دادگاه
بند دوم: تاثیر شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاههای خارجی
نتیجه:
طرح قانون تعیین صلاحیت بین المللی دادگاه ها و نحوه شناسایی و اجرای آرا و تصمیمات دادگاه های خارجی و اسناد لازم الاجرای تنظیم شده در خارج از کشور
منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- اجرای احکام خارجی
- شناسایی احکام خارجی
- صلاحیت قضایی بین المللی
- قانون حاکم بر دعوا