فرجام خواهی از آرای حقوقی با رویکرد مقایسه ای در حقوق ایران و افغانستان
 | |
| عنوان | فرجام خواهی از آرای حقوقی با رویکرد مقایسه ای در حقوق ایران و افغانستان |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | جمال الدین رشیدی |
| استاد راهنما | صالح یمرلی |
| استاد مشاور | محمد غلامعلی زاده |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | جامعه المصطفی العالمیه |
فرجام خواهی از آرای حقوقی با رویکرد مقایسه ای در حقوق ایران و افغانستان عنوان رساله ای است که توسط جمال الدین رشیدی، با راهنمایی صالح یمرلی و با مشاوره محمد غلامعلی زاده در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.
چکیده
فرجام خواهی یکی از طرق فوق العاده شکایت از آراء است. فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان عبارت از انطباق و یا عدم انطباق آرای فرجام خواسته با موازین قانونی و شرعی است. فقهای مذاهب در خصوص مبنای فرجام خواهی دیدگاه متفاوت دارند؛ برخی فقهای امامیه، مطلقا معتقد به عدم جواز نقض حکم است، ولی اکثر فقهای امامیه و اهل سنت، نقض احکام قضایی را پذیرفته اند. ادله مشروعیت فرجام خواهی از نگاه مذاهب اسلامی عبارت اند از: قرآن کریم، سنت، شرع من قبلنا و مذهب صحابی. فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان ابزار جلوگیری از خطاهای دادرسان، موجب اجرای عدالت و جلب اعتماد مردم به دستگاه قضایی است. اقامه دادخواست فرجام خواهی در مهلت قانونی، ذی نفعی فرجام خواه و قابل فرجام خواه بودن آراء از شرایط شکایت فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان است. در حقوق ایران آراء دادگاه بدوی به علت عدم تجدیدنظر قطعیت یافته باشد قابل فرجام خواهی نیست مگر در دعوی مالی که خواسته آن بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد و در دعوی غیرمالی احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث و تولیت و همچنین قرارهای ابطال یا رد دادخواست، قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا مشروط به اینکه اصل حکم فرجام پذیر باشد، قابل فرجام خواهی می باشد. آراء دادگاه تجدیدنظر در دعوی احکام غیرمالی راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف و همچنین قرارهای ابطال یا رد دادخواست، قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا مشروط به اینکه اصل حکم فرجام پذیر باشد، قابل فرجام خواهی می باشد ولی آراء دادگاه تجدیدنظر در دعوی مالی قابل فرجام خواهی نیست. در حقوق افغانستان فقط آراء دادگاه تجدیدنظر قابل فرجام خواهی است مگر غیرقابل فرجام خواهی بودن تصریح گردیده باشد. مهلت فرجام خواهی در حقوق ایران برای اشخاص ساکن ایران ۲۰ روز و برای مقیم خارج ۲ ماه است و در حقوق افغانستان برای اشخاص ساکن یا خارج افغانستان ۲ ماه است. در حقوق هردو کشور، در صورت سازگاری رای فرجام خواسته با قانون و یا شریعت اسلامی، ابرام و در صورت مخالفت، نقض می گردد. در حقوق هردو کشور، اصل بر نسبیت رای فرجام خواسته است. حقوق ایران استثنای اصل نسبیت فرجام خواهی را به عنوان قاعده کلی تحت عنوان احکام غیرقابل تجزیه و تفکیک و حقوق افغانستان، به عنوان مصادیق بیان کرده است. فرجام خواهی در حقوق افغانستان اثر تعلیقی دارد، اما در حقوق ایران اثر تعلیقی ندارد مگر اینکه دادگاه با اخذ تامین، اجرای حکم را متوقف نماید. فرجام خواهی در حقوق ایران، مطلقا فاقد اثر انتقالی است ولی حقوق افغانستان موضوع دوگانه اتخاذ کرده است؛ از یک سو صلاحیت رسیدگی ماهوی دادگاه موجب می گردد که فرجامی اثر انتقالی داشته باشد و از سوی دیگر داشتن صلاحیت شکلی سبب می شود که فرجام خواهی اثری انتقالی نداشته باشد. این پژوهش با روش کتابخانه ای، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی موردبررسی قرارگرفته است.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف– بیان مسیله
ب– سوال اصلی
ج– سوال های فرعی
د– ضرورت انجام تحقیق
ه– فرضیه تحقیق
و– هدف تحقیق
ز– جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق
ح– پیشینه تحقیق
ط– روش تحقیق و جمع آوری دادها و اطلاعات
ی– سازمان دهی
فصل اول: کلیات و مفاهیم
مبحث اول: معرفی دیوان عالی ایران و افغانستان
گفتار اول: معرفی دیوان عالی ایران
بند اول: تعریف دیوان عالی کشور
بند دوم: ساختار دیوان عالی کشور
بند سوم: وظایف و صلاحیت دیوان عالی کشور
گفتار دوم: معرفی دادگاه عالی کشور افغانستان
بند اول: تعریف دادگاه عالی
بند دوم: ساختار دادگاه عالی افغانستان
بند سوم: وظایف و صلاحیت دادگاه عالی
الف: صلاحیت قضایی دادگاه عالی
ب: صلاحیت اداری دادگاه عالی
مبحث دوم: رای و انواع آن در حقوق ایران و افغانستان (تصمیمات دادگاه ها)
گفتار اول: رای و انواع آن در حقوق ایران
بند اول: حکم
الف: تعریف حکم
ب: انواع حکم در حقوق ایران
۱– حکم اعلامی و تاسیسی
۲– حکم حضوری و غیابی
۳– حکم قطعی و غیرقطعی
۴– حکم نهایی و غیر نهایی
۵– احکام ترافعی و احکام حسبی
ج: آثار احکام دادگاه ها
بند دوم: قرار و انواع آن
الف: تعریف قرار
ب: انواع قرارها ۳۱
– قرار اعدادی
۲– قرارهای قاطع دعوی
گفتار دوم: اعمال و تصمیم محاکم در حقوق افغانستان
بند اول: فیصله
الف: تعریف فیصله
ب– انواع فیصله
۱– فیصله حضوری و غیابی
۲– فیصله ابتدای ونهایی
۳– فیصله قطعی
ج–آثار فیصله
بند دوم: قرار در حقوق افغانستان
الف: تعریف قرار
ب– انواع قرار
۱– قرار ترک خصومت
۲– قرار عدم صلاحیت
۳– قرار رد دادرس
۴–قرار انصراف نامزدی
مبحث سوم: فرجام خواهی و اصطلاحات مرتبط با آن در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: فرجام خواهی در حقوق ایران
بند اول: تعریف فرجام خواهی
بند دوم: انواع فرجام خواهی ۵۰ الف: فرجام اصلی ۵۰ ب: فرجام خواهی تبعی ۵۰ بند سوم: اشخاص دارای حق فرجام خواهی
گفتار دوم: فرجام خواهی در حقوق افغانستان
بند دوم: اشخاص دارای حق فرجام خواهی
گفتار سوم: اصطلاحات مربوط به فرجام خواهی
۱– ابرام
۲– نقض
۳–تصحیح
۴– بطلان
۵– محکوم له
۷– محکوم علیه
۸– محکوم به
مبحث چهارم: مقایسه ای مفاهیم فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: وجوه اشتراک مفاهیم فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار دوم: وجوه افتراق مفاهیم فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
فصل دوم: مبانی فرجام خواهی در فقه اسلامی، حقوق ایران و افغانستان
مبحث اول: مبانی فرجام خواهی در فقه اسلامی
گفتار اول: مبانی فقهی فرجام خواهی از دیدگاه فقه امامیه
بند ۱: دیدگاه عدم جواز فرجام خواهی به صورت مطلق
۱–۱–۱– کتاب
۱–۱–۲– سنت
۱–۱–۳– اجماع
۱–۱–۴– انتفای خصومت
۱–۱–۵– لزوم هرج ومرج و اختلال نظام
۱–۱–۶– سیره عقلا
بند ۲: دیدگاه موافقان جواز فرجام خواهی
گفتار ۲: مبانی فقهی فرجامی خواهی از دیدگاه اهل سنت
۲–۱–۱– قرآن
۲–۱–۲– سنت
۲–۱–۳– شرع من قبلنا
۲–۱–۴– مذهب صحابی
گفتار سوم: موارد نقض احکام در مذاهب اسلامی
بند اول– موارد نقض احکام در فقه امامیه
بند دوم: موارد نقض احکام در فقه اهل سنت
مبحث دوم: مبانی فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: مبانی فرجام خواهی در حقوق ایران
گفتار دوم: مبانی فرجام خواهی در حقوق افغانستان
مبحث سوم: مقایسه ای مبانی فقهی فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: وجوه اشتراک مبانی فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار دوم: وجوه افتراق مبانی فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
فصل سوم: شرایط فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
مبحث اول: شرایط فرجامی خواهی در حقوق ایران
گفتار اول: تقدیم دادخواست فرجام خواهی، مرجع دادخواست فرجامی و شرایط آن
بند اول: تقدیم دادخواست فرجام خواهی و مرجع آن
بند دوم: شرایط دادخواست فرجام خواهی و ضمانت اجرای آن
گفتار دوم: مهلت فرجام خواهی
بند اول: مهلت فرجام خواهی بی واسطه
بند دوم: مهلت فرجام خواهی باواسطه
گفتار سوم: اهلیت
گفتار چهارم: ذی نفعی فرجام خواه
گفتار پنجم: فرجام پذیر بودن آراء
گفتار ششم: آراء غیرقابل فرجام خواهی
گفتار هفتم: تجدید نظر خواهی وفرجام خواهی همزمان
مبحث دوم: شرایط فرجام خواهی در حقوق افغانستان
گفتار اول: تقدیم دادخواست فرجام خواهی، مرجع تقدیم دادخواست فرجامی و شرایط آن
بند اول: تقدیم دادخواست فرجام خواهی
بند دوم: شرایط دادخواست فرجام خواهی
بند سوم: مرجع تقدیم خواست فرجام خواهی
گفتار دوم: مهلت فرجام خواهی
بند اول: اصل طرح دادخواست در مهلت قانونی
بند دوم: استثنای اصل
گفتار سوم: اهلیت طرفین فرجام خواهی
گفتار چهارم: ذی نفعی خواهان
گفتار پنجم: احکام فرجام پذیر در افغانستان
بند اول: فیصله های صادره قابل فرجام
بند دوم: قرارهای صادره قابل فرجام خواهی
گفتار ششم: احکام صادره غیرقابل فرجام خواهی
مبحث سوم: مقایسه ای شرایط فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: شباهت های شرایط فرجام خواهی
گفتار دوم: تفاوت های شرایط فرجام خواهی
فصل چهارم: آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
مبحث اول: آثار فرجام خواهی در حقوق ایران
گفتار نخست: ابرام رای فرجام خواسته
گفتار دوم: نقض و اسباب آن
بند اول: نقض
بند دوم: اسباب و جهات نقض فرجام خواهی
الف– نقض رای به سبب مخالفت با قانون
ب– نقض رای به سبب عدم صلاحیت دادگاه
ج– عدم رعایت اصول دادرسی، قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوی
د– نقض به سبب تعارض آراء
ه_نقض به سبب بی اعتباری مدارک
و– تعارض بین اسباب و منطوق رای
ز– تحقیقات ناقص
ح– مخالفت رای صادره با شریعت
ح– اسباب نقض رای در فقه امامیه
۱– مخالفت حکم با ضرورت فقهی
۲– فقدان شرایط پذیرش شهادت شهود
۴– عدم رعایت موازین دادرسی
۶– اشتباه در مسایل نظری واجتهادی
گفتار سوم: اصل نسبی بودن فرجام خواهی و استثنایات آن در حقوق ایران
بند اول: اصل نسبی بودن رای فرجام خواهی
بند دوم: استثنای اصل نسبی بودن فرجامی
گفتار چهارم: بررسی اثر انتقالی فرجام خواهی
گفتار پنجم: اثر تعلیقی فرجام خواهی
بند اول: بررسی اثر تعلیقی فرجام خواهی بی واسطه
الف: اصل اثر تعلیقی فرجام خواهی بی واسطه
ب: استثنایات اصل اثر تعلیقی فرجام خواهی
بند دوم: بررسی اثر تعلیقی فرجام خواهی از طریق دادستان کل
مبحث دوم: آثار فرجام خواهی در حقوق افغانستان
گفتار اول: ابرام رای
گفتار دوم: نقض رای و اسباب آن
بند اول: تعریف نقض
بند دوم: اسباب نقض فرجام خواهی
۱– نقض به سبب بطلان
۲– عدم صلاحیت یکی از طرفین دعوی
۳– عدم صلاحیت قاضی
۴– عدم صلاحیت دادگاه
۵– فقدان ارکان اساسی قضا
۶– نقض به سبب مخالفت قانون
۷– نقض به سبب خطا در اعمال قانون
۸– نقض به سبب خطا در تفسیر قانون
۹– نقض به سبب مدلل نبودن حکم
۱۰– نقض به سبب صدور قرار یا فیصله ترک خصومت به دلیل عدم حضور مدعی
۱۱– مخالفت رای صادره با شریعت
۱۱– موارد نقض احکام در فقه اهل سنت
گفتار سوم: اثر نسبی فرجام خواهی و استثنایات آن
بند اول: اصل اثر نسبی بودن فرجام خواهی
بند دوم: استثنایات اصل نسبی بودن فرجامی
گفتار چهارم: اثر انتقالی فرجام خواهی
گفتار پنجم: اثر تعلیقی فرجام خواهی
مبحث سوم: مقایسه ای آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار اول: وجوه اشتراک آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
گفتار دوم: وجوه افتراق آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و افغانستان
نتیجه گیری
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- فرجام خواهی
- نقض
- ابرام
- رای
- احکام
- دیوان عالی کشور