قانون آیین دادرسی کیفری

قانون آیین دادرسی کیفری مجموعه قواعد و مقرراتی است که برای کشف جرم، تعقیب جرم، ترتیب دادرسی و اجرای احکام جزایی وضع شده‌است. همچنین در ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری، این قانون به مجموعه قواعد و مقرراتی تعریف شده‌است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجی گری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رای، طرق اعتراض به آراء، تعیین وظایف و اختیارات مقام قضائی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزهدیده و جامعه وضع می‌شود. قانون آیین دادرسی کیفری کنونی مصوب 1392 می‌باشد که به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسید و 6 ماه پس از تصویب در سال 1393 لازم الاجرا گردید. این قانون در سال 1394 با اصلاحاتی همراه بوده.

نوآوری‌های قانون جدید

تغییر اصطلاح تعقیب مجرم به "تعقیب متهم"، پیش‌بینی میانجی گری و صلح" میان طرفین و همچنین تصریح قانونگذار به رعایت "حقوق متهم، بزهدیده و جامعه"از نوآوری‌های قانون آیین دادرسی کیفری جدید نسبت به تعریف مقرر در قانون قدیم است.

سیر تحولات قانون آیین دادرسی کیفری

1.اصول محاکمات جزایی مصوب 1290

نخستین قانون آیین دادرسی مدنی تحت عنوان اصول محاکمات جزایی در سال 1290 و در 506 ماده تصویب گردید و نهایتا در سال 1297 اصلاحاتی در آن صورت گرفت.

2.قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1317

سپس در سال 1317 اصول محاکمات به قانون آیین دادرسی کیفری تغییر نام داد.

3.قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری سال 1378

پس از انقلاب اسلامی قانون آیین دادرسی کیفری تحت عنوان بالا به تصویب رسید که دارای 308 ماده بود.

4.قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری آزمایشی مصوب 1392

این قانون در 570 ماده و 230 تبصره، طبق اصل 85 قانون اساسی در سال 1390 به تصویب کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی رسید و پس از طرح در صحن علنی مجلس در سال 1392 تصویب گردید که قانون مذکور سه سال به صورت آزمایشی اجرا شود. شورای نگهبان در اسفند 1392 قانون فوق را تایید کرد و در سال 1393 قانون مذکور توسط روزنامه رسمی منتشر گردید و طبق ماده 569 همین قانون، از تاریخ 6 ماه پس از تصویب لازم الاجرا گردید. همچنین این قانون در سال 1394 با اصلاحاتی همراه بود.

ماده ۱ قانون موقتی اصول محاکمات جزایی مصوب ۱۲۹۱/۵/۳۰ در تعریف قانون آیین دادرسی کیفری بیان می‌داشت:اصول محاکمات جزایی، ترتیبات و قواعدی است که برای کشف و تحقیق جرائم و تعیین مسئولیت مجرمین برحسب مقررات قانونیه وضع شده‌است.

در این باره در ماده ۱ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب ۱۳۷۸ بیان شده بود «آیین دادرسی کیفری، مجموعه اصول و مقرراتی است که برای کشف و تحقیق جرائم و تعقیب مجرمان و نحوه رسیدگی و صدور رای و تجدیدنظر و اجرای احکام و تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضائی وضع شده‌است.»

در حال حاضر در ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، تعریفی جامع و طولانی از آیین دادرسی کیفری ارائه شده‌است که دارای نوآوری‌هایی به شرح آنچه گفته شد، می‌باشد.

انتقادات

ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ باوجود آنکه طولانی و جامع در نظر گرفته شده‌است، به دو موضوع مهم از موضوعات آیین دادرسی کیفری اشاره نکرده‌است. آن دو موضوع که از سوی قانونگذار مغفول مانده‌است عبارتند از:صلاحیت مراجع رسیدگی و ادله اثبات اتهام.

مراحل آیین دادرسی کیفری

از نظر آیین دادرسی کیفری، از زمان وقوع جرم و کشف آن تا زمان اجرای مجازات، پنج مرحله وجود دارد:

1. کشف جرم
2. تعقیب
3. تحقیقات مقدماتی
4. رسیدگی و صدور حکم

۵-اجرای احکام

رویه های قضایی

• نظریه شماره 1004/95/7 مورخ 1395/05/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه