ماده 15 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری

ماده 15 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386: حقوق ناشی از گواهینامه اختراع به ترتیب زیر است‌:

‎‎‎الف - بهره‌برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع‌، مشروط به موافقت مالک آن است‌. بهره‌برداری از اختراع ثبت شده به شرح آتی خواهد بود:

‎‎‎1 - درصورتی که اختراع در خصوص فرآورده باشد:

‎‎‎اول - ساخت‌، صادرات و واردات‌، عرضه برای فروش‌، فروش و استفاده از فرآورده‌.

‎‎‎دوم - ذخیره به قصد عرضه برای فروش‌، فروش یا استفاده از فرآورده‌.

‎‎‎2 - درصورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد:

‎‎‎اول - استفاده از فرآیند.

‎‎‎دوم - انجام هر یک از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف‌) این ماده در خصوص کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرآیند به دست می‌آید.

‎‎‎ب - مالک می‌تواند با رعایت بند (ج‌) این ماده و ماده (17) علیه هر شخص که بدون اجازه او بهره‌برداری های مندرج در بند (الف‌) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود، به دادگاه شکایت کند.

‎‎‎ج - حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل موارد زیر نمی‌شود:

‎‎‎1 - بهره‌برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می‌شود.

‎‎‎2 - استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی‌، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می‌شود.

‎‎‎3 - بهره‌برداری هایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام می‌شود.

‎‎‎4 - بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده است‌، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع‌، از اختراع استفاده می‌کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل می‌آورده است‌.

‎‎‎د - حقوق استفاده کننده قبلی که در جزء (4) بند (ج‌) این ماده قید شده است‌، تنها به همراه شرکت یا کسب و کار یا به همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده می‌شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده‌، قابل انتقال یا واگذاری است‌.

مواد مرتبط

• بند الف ماده 40 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری
• شق (الف) بند 2 ماده 6 معاهده واشینگتون
• شق (ب) بند 2 ماده 6 معاهده واشینگتون
• شق (ج) بند 2 ماده 6 معاهده واشینگتون
• ماده 28 موافقتنامه تریپس
• ماده 5 ثالث کنوانسیون پاریس

توضیح واژگان

منظور از حق انحصاری ساخت این است که شخص می تواند به موجب این حق، محصولش را تولید و از ثمرات ناشی از آن بهره مند شود. همچنین کلمه استفاده دارای طیف گسترده ای از معانی است. اما در اینجا، منظور از استفاده این است که شخص بتواند هم شخصا اختراعش را به کار گیرد، هم بتواند آن را منتقل کند و از ثمن آن بهره ببرد.

نکات توضیحی

این ماده ناظر بر حقوق مالی دارنده گواهینامه اختراع است. حقوق مادی دارنده، مجموعه حقوقی است که به مخترع، به موجب ثبت اختراعش تعلق می گیرد و قابل ارزش گذاری و واگذاری و مقید به مدت مشخصی می باشد. از زاویه دیگر می توان گفت که این ماده، حقوق منفی (سلبی) مخترع را بیان می کند. به این معنا که دارنده این حقوق، می تواند دیگران را از استفاده، تولید، فروش اختراع و... منع نماید. در صورتی که اختراع فرایند است نیز، حقوق سلبی مخترع در خصوص کالاهایی که مستقیما از آن فرایند بدست آمده نیز جاری است.

شق (ج) از این ماده، به بیان مواردی می پردازد که اصولا جزو اعمال ممنوع و ناقض حق محسوب می شوند اما بنا بر برخی مصالح، استثنا شده اند. که این موارد تحت عنوان استثنائات یا استفاده منصفانه یا استفاده غیرمجاز قابل قبول شناخته می شوند. مورد 4 از این شق، به رعایت اصل مهم «حسن نیت» در خصوص بهره برداری از اختراع توسط فرد ایرانی قبل از تقاضای ثبت اختراع یا قبل از زمان حق تقدم اشاره دارد.

شق (الف) این ماده بیان می کند که بهره‌برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع‌، مشروط به موافقت مالک آن است‌. یکی از شایع ترین طرق اعلام این موافقت، انعقاد قراردادهای مربوط به حوزه مالکیت فکری می باشد.

انتقادات

انتقاد وارد بر بخش استثنائات این ماده این است که از انعطاف موجود در موافقتنامه تریپس در زمینه های مختلف از جمله در رابطه با استثنای استفاده شخصی، بهره کافی نجسته است.

مقالات مرتبط

• بررسی تطبیقی فرآیند قانونی تجاری سازی حق اختراعات در ایران و انگلستان
• بررسی قرارداد واگذاری اختراع
• امتناع یک‌جانبه از اعطای لیسانس اختراع؛ تأملی تطبیقی در رهیافت‌های حقوق رقابت آمریکا، اتحادیه اروپا و ایرانو ایران
• مطالعهی تطبیقي ارکان تحقق نقض غیرمستقیم حق اختراع
• تحلیل رقابتی تحدیدات ممنوع در قراردادهای لیسانس فناوری
• تأملی برماده 30موافقت نامه تریپس و درسهایی از رویه قضایی سازمان جهانی تجار
• تحلیل اقتصادی توافق ائتلافی اختراع
• ادّعای حقوق فکری شخص ثالث نسبت به مبیع در حقوق‌ایران، مصر، انگلیس و کنوانسیون بیع بین المللی (1980 وین)