ماده ۸۷۳ قانون مدنی

ماده ۸۷۳ قانون مدنی: اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می‌برند مجهول و تقدم و تأخر هیچ‌یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمی‌برند مگر آن که موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث می‌برند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۸۷۲ قانون مدنی
• ماده ۸۷۴ قانون مدنی
• ماده ۱۰۲۴ قانون مدنی

توضیح واژگان

به کسی که تاریخ وفات او معلوم نباشد؛ «مجهول الوفات» گویند.

«غرق»، عبارت است از خفگی در جای عمیق، بر اثر ورود آب به ریه.

«هدم» در لغت، به معنای خراب کردن و ویران کردن است، و منظور از آن، متلاشی شدن یک مجموعه مرکب است که عرفا ظهور در خراب شدن یک ساختمان یا اجزای یک ساختمان مانند دیوار دارد.

مطالعات تطبیقی

ماده ۵۵ آیین‌نامه زرتشتیان، میزان سهم الارث فرزندانی را که پدر و مادر آن‌ها بر اثر یک حادثه از دنیا رفته‌اند؛ مشخص کرده‌است.

نکات تفسیری دکترین ماده 873 قانون مدنی

یکی از شرایط ارث بری، زنده بودن وارث، به هنگام مرگ مورث است، چنانچه تقدم و تأخر زمان فوت دو شخصی که از یکدیگر ارث می‌برند؛ مشخص نباشد یا اینکه در کنار احتمال تقدم و تأخر، تقارن زمان مرگ آن دو نیز محتمل باشد؛ در این صورت، هیچ‌یک از آنان، از دیگری ارث نخواهد برد. هرگاه زمان فوت متوارثین یکسان باشد؛ در این صورت هیچ‌یک از آن دو، از هم ارث نمی‌برند؛ زیرا یکی از شروط ارث بری، زنده بودن وارث به هنگام فوت مورث است.

در فرضی که تقدم زمان مرگ یکی از متوارثین بر دیگری، معلوم بوده؛ لیکن بعداً فراموش شده باشد؛ و یا اینکه مسلم باشد یکی از آن دو زودتر مرده؛ ولی معلوم نباشد آنکه مرگ او مقدم بر دیگری بوده؛ کدامیک از آنها است؛ در اینجا هیچ‌یک از آن دو، از دیگری ارث نمی‌برد.

چنانچه متوارثین بر اثر غرق یا هدم بمیرند؛ و تاریخ وفات آنان مجهول بوده؛ و تقدم و تأخر هیچ‌یک از آنان معلوم نباشد؛ در این صورت هر دو از هم ارث می‌برند؛ بدین نحو که فرض می‌شود هر یک از آنان، بعد از دیگری فوت شده‌است، بنابراین از اموالی که از هم به ارث برده‌اند؛ سهمی نخواهند داشت، ولی اگر تقارن در تاریخ فوت آنان ثابت گردد؛ بدین ترتیب، هیچ‌یک از دیگری ارث نخواهد برد.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

از امام صادق روایت شده که در صورت مردن چند نفر بر اثر ویران شدن خانه بر روی سرشان، و معلوم نبودن تقدم و تأخر زمان مرگ هریک از آنان، همگی از هم ارث می‌برند.

سوابق و مستندات فقهی

تعارض در اجرای اصل تأخر حادث، نتیجه عدم توارث را، در مورد هریک از امواتی که شرط وراثت او، زنده بودن به هنگام موت دیگری است؛ ممکن می‌سازد. هرگاه دو استصحاب با هم تعارض پیدا کنند و ترجیح یکی بر دیگری، ممکن نباشد؛ در نتیجه هر دو دلیل، از اعتبار خواهند افتاد؛ نظیر عدم امکان تعیین تاریخ مرگ یکی از متوارثین، که بقای هریک از آنان، به هنگام مرگ دیگری استصحاب می‌گردد.

توارث بین دو شخصی که بر اثر غرق و هدم از دنیا رفته‌اند؛ و از طرفی تقدم و تأخر زمان مرگ هیچ‌یک از آنان، معلوم نیست؛ حکمی استثنایی است؛ چرا که یکی از شرایط ارث بری، زنده بودن وارث به هنگام فوت مورث است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 873 قانون مدنی

1. تاریخ فوت اشخاص باید مشخص باشد تا از یکدیگر ارث ببرند.
2. اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می‌برند نامشخص باشد، ارثی بین آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
3. در صورتی که مرگ به علت غرق یا هدم باشد، اشخاص از یکدیگر ارث می‌برند حتی اگر تاریخ فوت دقیقاً مشخص نباشد.
4. تقدم و تأخر مرگ در موارد غیر از غرق یا هدم باید معلوم باشد تا ارث تعلق گیرد.

رویه های قضایی

• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره خسارت تاخیر تادیه در خسارات بدنی
• نظریه شماره 7/98/408 مورخ 1398/05/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/98/408 مورخ 1398/04/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1400/1541 مورخ 1400/11/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• بنا بر نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، مرگ متوارثین براثر سوانح رانندگی و سقوط هواپیما و انهدام کشتی، به دلیل غیرممکن بودن اثبات تقدم و تأخر زمان مرگ هر یک از آنان، در حکم هدم می‌باشد.

• به موجب نظر اکثریت قضات دادگستری استان تهران مورخه ۱۳۶۷/۷/۲۱، هر چند تقدم و تأخر زمان فوت هیچ‌یک از مسافران هواپیمای مسافربری در آسمان خلیج فارس، که بر اثر اصابت موشک جان باختند؛ معلوم نیست؛ لیکن مورد مطروحه نیز از مصادیق غرق و هدم نمی‌باشد تا حکم به توارث، برخی از مسافران از یکدیگر داده شود.
• نظریه شماره 7/1400/1715 مورخ 1401/06/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره گسترش مفهوم هَدم
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۱۰۸۲ مورخ ۱۴۰۳/۰۲/۱۱ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره الحاق واقعه تصادف به مصادیق هدم

مصادیق و نمونه ها

• در فرضی که زوج و زوجه و فرزند آنان، در حادثه ای به قتل رسیده باشند؛ و زمان تقدم و تأخر مرگ هیچ‌یک از آنان، معلوم نباشد؛ در نتیجه هیچ‌یک از اشخاص مذکور، از یکدیگر ارث نمی‌برند و مادر زوجه، فقط از اموال دختر خویش ارث می‌برد، چرا که از زوج، چیزی به زوجه اش نمی‌رسد تا مادر زوجه، در آن هم سهیم باشد.

• بین پدر و فرزندی که هر دو، در آتش‌سوزی فوت می‌کنند؛ و تقدم و تأخر زمان مرگ هر یک از آنان معلوم نیست؛ به دلیل استصحاب بقای زنده بودن وارث در زمان مرگ مورث، و تعارض دو استصحاب با یکدیگر، در نتیجه هیچ‌کدام از ان دو، از دیگری ارث نمی‌برد.

پایان نامه و رساله های مرتبط

• مفهوم اصل تاخر حادث و موارد کاربرد آن در قوانین موضوعه

مقالات مرتبط

• تحلیل و نقد ماده ۸۷۳ قانون مدنی
• استثنائات اصل تأخر حادث در باب ارث غرق شدگان و زیر آوار رفتگان (نقد و بررسی رأی دادگاه)

•