مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت در زیان های زیست محیطی با تاکید برحقوق اروپا و ایران
 | |
| عنوان | مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت در زیان های زیست محیطی با تاکید برحقوق اروپا و ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | حامد ملکشاهی |
| استاد راهنما | محسن نجفی خواه |
| استاد مشاور | اویس رضوانیان، احمد شهنیایی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی |
مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت در زیان های زیست محیطی با تاکید برحقوق اروپا و ایران عنوان رساله ای است که توسط حامد ملکشاهی، با راهنمایی محسن نجفی خواه و با مشاوره اویس رضوانیان و احمد شهنیایی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی دفاع گردید.
چکیده
امروزه با شکوفایی صنعت و زمینه های فعالیت اقتصادی و صنعتی بر پهنه محیط زیست و دستکاری در انواع ژنهای گیاهی و جانوری با به کارگیری علم مهندسی ژنتیک همواره شاهد سربرآوردن ریسک های ناشناخته ای هستیم که در زمان رشد صنعت، دستکاری ژنتیکی و فعالیت اقتصادی و صنعتی وابسته به محیط زیست ناشناخته بوده اند؛ ریسک پیشرفت در محیط زیست، خطری احتمالی، ناشی از فعالیت صنعتی و اقتصادی انسان در محیط زیست است که هر زمان ممکن است علم آن را کشف نماید و برخلاف ریسک های آماری دارای تجربه پیشینی نیستند مانند ریسک ورود مواد یا پسماندهای صنعتی در بخش هایی از محیط زیست مانند رودخانه ها یا دریاها که در آینده خطراتی برای محیط زیست در بر دارد یا ریسک ناشی از دگرگونی های ژنتیکی در گیاهان که توسط انسان با علم بیوتکنولوژی انجام می شود ؛ بخش اخیر(ب) پاراگراف ۴ از ماده ۸ رهنمود زیست محیطی مصوب ۲۰۰۴ پارلمان اروپا تعیین تکلیف مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت را در زیانهای محیط زیستی بر عهده دولتهای عضو رهنمود گذاشته است و دولتهای عضو مختارند که دفاع متصدی یا عامل زیان را بپذیرند یا رد کنند؛ این دفاعِ اختیاری(به لحاظ اختیار دولتها در پذیرش یا رد)، استثنا بر نظام مسیولیت مدنی محضِ رهنمود است. آوردن دفاع ریسک پیشرفت در پیشنویسِ رهنمود و نحوه استناد به آن و نوع اثر این دفاع تا گنجاندن نهایی آن در رهنمود روندی پر فراز و نشیب داشت و به علت تاثیر منفی آن بر مسیولیت مدنی محض زیست محیطی اروپا و تضعیف این نظام مسیولیت، انتقاداتی به همراه داشت که ضمن تشریح مفهوم ریسک پیشرفت در محیط زیست به تحلیل رویکرد دولتها هم می پردازیم در ادامه موضوع ریسک پیشرفت را درحقوق ایران بررسی میکنیم و ادله پذیرش یا نپذیرفتن دفاع ریسک پیشرفت در حقوق ایران را می سنجیم.
ساختار و فهرست رساله
بخش نخست: کلیات (مقدمه وادبیات پژوهش)
فصل نخست: مقدمه
مبحث نخست: بیان مساله پژوهش، تبین موضوع، پرسش و ملزومات پژوهش
گفتار نخست: بیان مساله پژوهش
گفتار دوم: تبیین موضوع پژوهش
گفتار سوم: پرسش پژوهش و دیگر ملزومات آن
بند نخست: پرسش پژوهش
بند دوم: پیشفرض پژوهش
بند سوم: نوآوری پژوهش
بند چهارم: پیشینه و تاریخچه پژوهش
بند پنجم: منابع، پیشینه، کاربرد و اهمیت پژوهش
الف: منابع پژوهش
ب: ضرورت و اهمیت پژوهش
ج: ضرورت وکاربرد پژوهش
مبحث دوم: اهداف، روش و تنگناهای پژوهش
گفتار نخست: اهداف پژوهش
بندنخست: هدف نظری
بند دوم: هدف پژوهشی
بند سوم: هدف کاربردی
الف: کاربرد قضایی
ب: کاربرد قانونگذاری
ج: کاربرد اجرایی
د: کاربرد آموزشی
ح:کاربرد پیشگیرانه
گفتار دوم: مشکلات و تنگناهای پژوهش
بندنخست: روش پژوهش
بند دوم: مشکلات و تنگناهای پژوهش
فصل دوم: پیشینه و ادبیات پژوهش
مبحث نخست: ریسک و مفاهیم مشابه
گفتار نخست: جهان ریسکی و ریسک
بند نخست: جهان ریسکی
الف) پویایی علم
ب) دو فرآیند مدرنیته و نظام مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت
بند دوم: تاریخچه و مفهوم ریسک
الف: تاریخچه ریسک
ب: مفهوم ریسک
گفتار دوم: تفاوت ناقطعیت و ریسک
بند نخست: ریسک و عدم اطمینان
بند دوم: ریسک و ناقطعیت
گفتار سوم: ریسک پیشرفت؛ مفهوم، وجه نامگذاری و تفاوت با ناقطعیت
بند نخست: ریسک پیشرفت و ریسک آماری
بند دوم: وجه نامگذاری اصطلاح ریسک پیشرفت
بند سوم: ناقطعیت و ریسک پیشرفت
الف) ریسک پیشرفت، ناقطعیت و ورود اقدامات احتیاطی
ب) ریسک پیشرفت و تحلیل تطبیقی
ج) ریسک پیشرفت و سطح علم و فناوری
مبحث دوم: تکامل مسیولیت مدنی، فلسفه، پیشینه و پیدایش ریسک پیشرفت در محیط زیست
گفتار نخست: تکامل مسیولیت مدنی و فلسفه مسیولیت زیست محیطی و ریسک پیشرفت
بند نخست: تکامل مسیولیت مدنی
الف) حاکم بودن قاعده قراردادی
ب) قاعده عدم مسیولیت
ج) ایجاد قاعده مسیولیت مدنی محدود (مسیولیت در امور خطرناک)
د) وظیفهی هشداردهی
ه) پذیرش مسیولیت مدنی مدرن
و) اهمیت پرونده دونوهو علیه استیونسون
ز) پیشرفت مسیولیت مدنی در اتحادیه اقتصادی اروپا و انگلیس وکامن لا
ح) مسیولیت مدنی به مفهوم اعم
بند دوم: فلسفه مسیولیت زیست محیطی و ریسک پیشرفت
الف) رویکردهای فلسفی به محیط زیست
۲ رویکرد مارکسیم به محیط زیست
ب) فلسفه مسیولیت زیست محیطی
گفتار دوم: رهنمود زیست محیطی ۲۰۰۴ اروپا و مسیولیت مدنی ریسک پیشرفت
بند نخست: رهنمود زیست محیطی ۲۰۰۴ اروپا
بند دوم: زیان زیست محیطی در رهنمود
بند سوم:رژیمِ مسیولیت مدنی حاکم بر رهنمود ۵۰ بند چهارم: دفاعیات اختیاری رهنمود ( مجوز دولتی و ریسک پیشرفت) ۵۰ الف: محتوای ماده
رهنمود ( مجوز دولتی و ریسک پیشرفت) ۵۰ ب: تاثیر دفاعیات اختیاری( مجوز دولتی و ریسک پیشرفت)
بخش دوم: ریسک پیشرفت، دفاع ریسک پیشرفت و دفاع رعایت مجوز دولتی در زیانهای زیست محیطی
فصل نخست: عنصرهای ریسک پیشرفت و مبانی حقوقی پذیرش یا رد دفاع ریسک پیشرفت
مبحث نخست: عنصرهای ریسک پیشرفت، مفاهیم مرتبط و دفاع ریسک پیشرفت
گفتار نخست: عنصرهای ریسک پیشرفت، قوه قاهره و اصل اقدامات احتیاطی
بند نخست: عنصرهای ریسک پیشرفت
الف: وجود عیبِ ریسکیِ درونی در فراورده
ب: پنهانبودن ریسک
ج: شناخت ناپذیری ریسک برپایه دانش زمان ساخت
بند دوم: ریسک پیشرفت و قوه قاهره
الف: تفاوت ماهوی ریسک پیشرفت و قوه قاهره
ب: قوه قاهره و ریسک پیشرفت در رویه قضایی
بند سوم: مسیولیت مدنی گذشته پیوند(عطف به ماسبق شونده ) و ریسک پیشرفت زیست محیطی
الف: مسیولیت مدنی گذشته پیوند (عطف به ماسبق شونده ) و قانونگذاری
ب: مسیولیت مدنی گذشته پیوند (عطف به ماسبق شونده ) و رویه قضایی
ج: مسیولیت مدنی گذشته پیوند و تحلیل هنجاری(دیدگاه بهرهوری اقتصادی و عدالت محور)
بند چهارم: حفاظت مستقیم یا نامستقیم از محیط زیست در ریسک پیشرفت
الف: حفاظت مستقیم
ب: حفاظت نامستقیم
بند پنجم: پیشگیری از ریسک پیشرفت بر پایه مقررهگذاری یا مسیولیت مدنی ؟
الف: راهکار های پیشنگر و پسنگر حفظ محیط زیست
ب: ماهیت حقوق خصوصی مسیولیت مدنی و ماهی–ت عم–ومی مقررهگذاری در حفظ محیط زیست
گفتار دوم: دفاع ریسک پیشرفت و بیمه ریسک پیشرفت
بند نخست: دفاع ریسک پیشرفت در محیط زیست
بند دوم: تناظر اصل اقدامهای احتیاطی و دفاع ریسک پیشرفت
بند سوم:ریسک و عیب پیشرفت و تفسیر مضیق دفاع ریسک
بند چهارم: دفاع ریسک پیشرفت در محیط زیست و مراحل ساخت کالا
الف: عیب طراحی
ب: عیب کارخانهای
ج: عیب ساختاری یا هشداری
بند پنجم: بیمه مسیولیت زیست محیطی ریسک پیشرفت
الف: عدم قطعیت کلی در زیان زیست محیطی ناشی از ریسک پیشرفت
ب: وجود اطلاعات نامتقارن در زیان زیست محیطی ناشی از ریسک پیشرفت
ج: بیمهگران زیست محیطی و بار زیان ریسک پیشرفت
د: بیمهپذیر بودن ریسک پیشرفت زیست محیطی
مبحث دوم: رویکردهای دفاع و مبانی حقوقی پذیرش یا رد دفاع ریسک پیشرفت
گفتار نخست: رویکردهای دفاع نسبت به ریسک پیشرفت در نظام های حقوقی کشورهای اروپایی
بند نخست: دفاع نسبت به مسیولیت و دفاع نسبت به هزینههای زیان
بند دوم: معیار دفاع؛ ارزیابی با وضع علم در آن زمان
بند سوم: رویکرد کشورهای عضو رهنمود در قبال دفاع ریسک پیشرفت
الف: قانون محیط زیست آلمان و ریسک پیشرفت
ب) قانون محیط زیست فرانسه و ریسک پیشرفت
ج) قانون محیط زیست هلند و ریسک پیشرفت
د) قانون محیط زیست اسپانیا و دیگر کشورهای اروپایی و ریسک پیشرفت
گفتار دوم: مبانی حقوقی پذیرش و رد دفاع ریسک پیشرفت
بند نخست: پذیرش دفاع ریسک پیشرفت برای کاهش نیافتن انگیزه اقتصادی
بند دوم: پذیرش دفاع ریسک پیشرفت، بهداشت انسانی موثر بر محیط زیست
بند سوم: پذیرش دفاع ریسک پیشرفت، پایداری اقتصادی موثر بر محیط زیست
بند چهارم: پذیرش دفاع ریسک پیشرفت، پایداری تکنولوژیکی و زیست محیطی
بند پنجم: پذیرش دفاع ریسک پیشرفت،سودمندی برای سازنده/تولیدکننده
بند ششم: رد دفاع ریسک پیشرفت برای انگیزه دستیابی به اطلاعات
گفتار سوم: موضع حقوق مسیولیت مدنی ایران در قبال ریسک پیشرفت در محیط زیست
بند نخست: ادبیات مسیولیت مدنی در حقوق اسلام و ایران
الف: واژه مسیولیت مدنی
ب: آلودگی محیط زیست درحقوق ایران
ج: پیشگیری از آلودگی های محیط زیست درحقوق ایران
د: خسارتهای زیستمحیطی در حقوق ایران
ه) مسیولیت مدنی زیست محیطی درحقوق ایران
بند دوم: تفاوت مسیولیت مدنی زیست محیطی و مسیولیت مدنی حقوق خصوصی در حقوق ایران
الف: تفاوت در هدف
ب: تفاوت در مبنا
ج: تفاوت در مفهوم خسارت
د: تفاوت در منبع قانونی و ماهیت حقوقی
بند سوم: نمودهای اصول محیط زیستی در حقوق ایران
الف: اصل پرداخت آلوده ساز
ب: اصل اقدامهای احتیاطی
بند چهارم: قلمرو مسیولیت در رهنمودهای عیب تولید و زیست محیطی اروپا و قوانین ایران
بند پنجم: ریسک پیشرفت و مسیولیت مدنی زیستمحیطی در حقوق ایران
الف: مبانی جبران خسارت زیست محیطی ناشی از ریسک پیشرفت در حقوق ایران
ب: مبانی فقهی ریسک پیشرفت در محیط زیست
بند دوم: مبانی حقوقی ریسک پیشرفت در محیط زیست
بند سوم: حقوق مسیولیت مدنی ایران و پیشبینیناپذیری ریسک پیشرفت
الف: شرط پیشبینیپذیری زیان برای مسیولیت مدنی
ب: شرط نبودن پیشبینیپذیری زیان برای مسیولیت مدنی
فصل دوم: دفاع رعایت مجوز دولتی در زیانهای زیست محیطی در رهنمود زیست محیطی ۲۰۰۴
مبحث نخست: دفاع رعایت مجوز دولتی و تحلیل آن
گفتار نخست: تحلیل دفاع رعایت مجوز دولتی در رهنمود پیشنهادی و مصوب
بندنخست:آغازه
بند دوم: نقد و تحلیل دفاع رعایت مجوز دولتی در رهنمود پیشنهادیِ کمیسیون اروپا
بندسوم: نقد و تحلیل دفاع رعایت مجوز دولتی در رهنمود مصوب پارلمان اروپا
گفتار دوم: گستره دفاع رعایت مجوز دولتی در رهنمود
مبحث دوم: ریسک پیشرفت با کسب مجوز و جنبه های مثبت و منفی رهنمود
گفتار نخست: ریسک پیشرفت و کسب مجوز دولتی
بند نخست: رهاسازی جی ام او ها با کسب مجوز دولتی و رویکرد کشورها
بند دوم: ریسک پیشرفت در فراورده های اصلاح ژنتیکی با کسب مجوز
گفتار دوم: جنبه های مثبت و منفی رهنمود در رعایت مجوز دولتی
بند نخست: جنبه های مثبت رهنمود در رعایت مجوز دولتی
الف– بهبود رهنمود مصوب پارلمان نسبت به پیشنهاد رهنمود کمیسیون اروپا
ب–رد دفاع رعایت مجوز توسط بیشتر دولت های عضو
ج– بار اثبات بر عهده ی متصدی است
بند دوم: جنبه های منفی رهنمود تصویب شده
الف– تقویت نشدن اصل پیشگیری
ب–تضعیف کردن رژیم مسیولیت محض
ج– تضعیف نظام مسیولیت زیست محیطی کشورهای عضو
د–تضعیف و محدود کردن اصل پرداخت آلوده ساز
ه) عدم توجه به اصل احتیاط
نتیجهگیری
منابع
– فارسی
– لاتین
کلیدواژه ها
- دفاع ریسک پیشرفت
- پیش نگر
- پس نگر
- فراورده های اصلاح شده ژنتیکی (جی ام او یا تراریخته ها).
- رهنمود زیست محیطی ۲۰۰۴ اروپا
- عدم قطعیت
- اصل اقدام های احتیاطی