مسیولیت ناشی از تاخیر پیمانکار در اجرای قراردادهای پیمانکاری بین المللی

مسیولیت ناشی از تاخیر پیمانکار در اجرای قراردادهای پیمانکاری بین المللی عنوان رساله ای است که توسط فیروز احمدی، با راهنمایی محمد عیسایی تفرشی و مرتضی شهبازی نیا و با مشاوره ربیعا اسکینی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس دفاع گردید.

عنوان	مسیولیت ناشی از تاخیر پیمانکار در اجرای قراردادهای پیمانکاری بین المللی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	فیروز احمدی
استاد راهنما	محمد عیسایی تفرشی، مرتضی شهبازی نیا
استاد مشاور	ربیعا اسکینی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

علیرغم اهمیت تکمیل به موقع قراردادهای پیمانکاری بین المللی اغلب رویداد تاخیر اجرای این نوع قراردادها را تحت تاثیر قرار می دهد و مسیولیت پیمانکار را در پی دارد. تشخیص دقیق مسیولیت ها مستلزم شناخت اقسام و عوامل تاخیر است. از حیث انواع تاخیر پیمانکار زمانی مسیول جبران خسارات مالک است که تاخیر غیر موجه، قابل جبران و در مسیرهای اساسی پیمان روی داده باشد. تاخیر مالک و پیمانکار بطور همزمان در اجرای قرارداد بنحوی که اقدام هر کدام مستقلا سبب تاخیر گردد ممکن است مسیولیت پیمانکار را در این زمینه منتفی سازد و یا آنرا کاهش دهد. تحلیل عوامل تاخیر نشان می دهد که منابع مالی ناکافی، ضعف و مشکلات مدیریتی، استفاده از مواد و مصالح نامرغوب، ناتوانی در اخذ مجوزها، ناتوانی در جذب نیروی کار، کاستی در تجهیزات، ارزیابی نکردن محل اجرای طرح و نقشه ها از جمله موجبات تاخیری هستند که مسیولیت آنها متوجه پیمانکار میباشد. خسارات ناشی از اقدام پیمانکار فرعی بعهده پیمانکار است لکن اگر مالک در این انتخاب نقش داشته باشد میزان دخالت او بر حدود مسیولیت پیمانکار نمی تواند بی تاثیر باشد. زمانی که مالک اقدام به انتخاب یک پیمانکار نموده با موردی که چند پیمانکار را بر می گزیند و در صورت اخیر هرگاه پیمانکاران متعدد با تشکیل یک شخصیت حقوقی وارد قرارداد میشوند با موردی که مجتمعا با تعدد شخصیت حقوقی قرارداد را قبول می کنند مسیولیت ها متفاوت هستند.به منظور جبران خسارت های تاخیر در قراردادهای پیمانکاری بین المللی معمولا از شرط وجه التزام بعنوان یک روش کار آمد و شایع استفاده می شود لکن برای اطمینان و امکان اعمال آن توسط دادگاهها ضابطه منصفانه بودن شرط و تناسب آن با خسارت واقعی دو معیار ارزیابی این شروط می باشند که بایستی لحاظ شوند در غیر اینصورت در بسیاری از کشورها دادگاهها شرط را تعدیل و سپس به اجرا میگذارند. اجرای بخشی از کار و اثبات اینکه وجه التزام تمام اقسام بالقوه خسارت را پیش بینی نکرده از دیگر موجبات تعدیل در این قراردادهاست. در حقوق ایران با وجود ظاهر غیر قابل انعطاف ماده ۲۳۰ قانون مدنی می توان بر اساس بنای عقلاء قاعده انصاف را یک قاعده فقهی شناخت و شروط به کلی گزاف را نامشروع تلقی نمود و همگام با سایر کشورها و اصول تجارت بین الملل مبلغ را منصفانه نمود. وقتی قرارداد فاقد شرط وجه التزام است در کنار اثبات خسارات که از گوناگونی و پیچیدگی برخوردارند مناقشه اصلی بر سر منافع ازدست رفته، عواید حاصل از فروش، جبران خسارت ناشی از بهره های بانکی، هزینه تمدید وام ها و تامین مالی مجدد و از دست رفتن فرصت هاست که روند محاکم و داوریها در عرصه بین المللی حاکی از توسعه روز افزون پذیرش این نوع خسارات است. در این رساله گذشته از تحلیل تاخیرها به معرفی موجبات آن پرداخته، ضمن تبیین مسیولیت مطابق قواعد کلی، مسیولیت پیمانکار را در دو بخش جداگانه تقویم قراردادی خسارت(وجه التزام) و عدم تقویم قراردای خسارت در قراردادهای پیمانکاری بین المللی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم.

ساختار و فهرست رساله

فصل یکم :

کلیات طرح تحقیق

۱–۱–تعریف مسیله: ۲

۱–۲– سوالهای تحقیق: ۵

۱–۳– اهداف تحقیق: ۶

۱–۴– تاریخچه تحقیق: ۶

۱–۵– ضرورت تحقیق: ۷

۱–۶– فرضیه های تحقیق: ۸

۱–۷– روش تحقیق: ۹

۱–۸– جنبه های نو آوری: ۹

۱–۹– سامانه تحقیق: ۱۰

فصل دوم:

مفاهیم، اقسام و عوامل تاخیر و مسیولیت ناشی از آن

۲–۱– مفاهیم ۱۲

۲–۱–۱– مفهوم پیمانکاری ۱۲

۲–۱–۱–۱– تعاریف قانونی پیمانکاری و مفهوم اصطلاحی ۱۳

۲–۱–۱–۲– مفهوم قراردادهای پیمانکاری بین المللی ۱۴

۲–۱–۱–۳– معیار بین المللی بودن قرارداد پیمانکار فرعی ۱۷

۲–۱–۱–۴– ویژگی های قراردادهای پیمانکاری بین المللی ۱۸

۲–۱–۲– تعریف و تحلیل تاخیر ۲۱

۲–۱–۲–۱– تعریف تاخیر ۲۱

۲–۱–۲–۲– مفاهیم مرتبط با تاخیر ۲۳

۲–۱–۲–۲–۱– زمان اجرا ۲۳

۲–۱–۲–۲–۲– برنامه‏ها ۲۴

۲–۱–۲–۲–۳– تمدید دوره زمانی ۲۵

۲–۱–۲–۳– عناصر تحلیل تاخیر ۲۶

۲–۱–۲–۴– اختلال و ارتباط آن با تاخیر ۳۲

۲–۱–۳– مفهوم حقوق حاکم بر قراردادهای پیمانکاری بین المللی ۳۴

۲–۱–۳–۱– تعیین قانون حاکم توسط طرفین ۳۵

۲–۱–۳–۲– اعمال قاعده حل تعارض ۳۶

۲–۱–۳–۳– تاثیر قانون حاکم بر مسیولیت پیمانکار ۳۷

۲–۱–۳–۳–۱– مرور زمان ۳۷

۲–۱–۳–۳–۲– تعدیل یا بطلان شرط وجه التزام ۳۹

۲–۱–۳–۳–۳– تاثیر قانون حاکم بر مسیولیت نسبت به خسارات غیر مستقیم ۴۰

۲–۱–۳–۳–۴– اخطاریه مطالبه خسارات ناشی از تاخیر ۴۰

۲–۲– مسیولیت ناشی از اقسام تاخیر ۴۱

۲–۲–۱– تاخیرهای موجه و تاخیرهای غیرموجه ۴۱

۲–۲–۱–۱– تاخیر موجه ۴۲

۲–۲–۱–۲– تاخیر غیر موجه ۴۷

۲–۲–۲– تاخیرهای قابل جبران و تاخیرهای غیرقابل جبران ۵۲

۲–۲–۳– تاخیر مهم (اساسی) و غیرمهم (غیر اساسی) ۵۶

۲–۲–۴– تاخیرهای همزمان ۶۴

۲–۲–۴–۱– مفهوم همزمانی تاخیر ۶۴

۲–۲–۴–۲– اقسام تاخیر همزمان و آثار آن ۶۷

۲–۲–۴–۲–۱– همزمانی واقعی و تاثیر متقابل آن ۶۷

۲–۲–۴–۲–۲– تقدم رویداد منتسب به پیمانکار و اثر آن ۶۹

۲–۲–۴–۲–۳– تقدم رویداد منتسب به مالک و تاثیر آن بر مسیولیت پیمانکار ۷۱

۲–۲–۴–۲–۴– دیدگاه جدید در آثار تاخیر همزمان ۷۲

۲–۲–۴–۲–۵– آثار تاخیر همزمان طبق مقررات فیدیک ۷۳

۲–۲–۴–۲–۶– آثار تاخیر همزمان مطابق فقه امامیه و مقایسه آن با فقه عامه ۷۴

۲–۲–۴–۲–۷– تاخیر همزمان بر اساس حقوق موضوعه ایران ۷۵

۲–۳– مسیولیت ناشی از تاخیر بر حسب عوامل آن ۷۶

۲–۳–۱– موجبات مسیولیت ناشی از تاخیر پیمانکار مرتبط با اجرای پیمان ۷۶

۲–۳–۱–۱– عدم ارزیابی محل اجرای کار و طراحی ۷۹

۲–۳–۱–۲– مشکلات مدیریت موضوع پبمان ۸۱

۲–۳–۱–۳– مدیریت پیمانکاران فرعی ۸۴

۲–۳–۱–۴– منابع ناکافی ۸۹

۲–۳–۱–۵– معایب و نارسایی‏های ساخت‏وساز ۹۱

۲–۳–۱–۶– تاخیر پیمانکار در تکمیل و هزینه های پیمانکار جایگزین ۹۲

۲–۳–۲– مسیولیت ناشی از تاخیر بر حسب انتخاب پیمانکار ۹۴

۲–۳–۲–۱– انعقاد قرارداد با پیمانکار واحد ۹۴

۲–۳–۲–۲– گروهی از پیمانکاران با قرارداد واحد ۹۵

۲–۳–۲–۳– گروهی از پیمانکاران با قراردادهای متعدد ۹۶

۲–۳–۲–۴– اقدام مشترک بین کارفرما و پیمانکار ۹۶

۲–۳–۳– مسیولیت خسارات ناشی از تاخیر پیمانکاران فرعی ۹۷

۲–۳–۳–۱– مسیولیت پیمانکار در صورت انتخاب پیمانکار فرعی بدون مداخله مالک ۹۸

۲–۳–۳–۲– مسیولیت پیمانکار در صورت انتخاب پیمانکار فرعی با مداخله مالک ۱۰۰

۲–۳–۳–۳– تاخیر به سبب پیمانکاران فرعی دسته دوم ۱۰۴

۲–۳–۳–۴– مسیولیت ناسی از تاخیر در نتیجه دعاوی مالک و پیمانکار نسبت به انتخاب پیمانکار فرعی ۱۰۵

۲–۳–۴– موجبات مسیولیت پیمانکار مرتبط با طراحی ۱۰۶

۲–۳–۴–۱– نقص در نقشه ها و یا مشخصات معیوب و ناقص ۱۰۹

۲–۳–۴–۲– رفع و تصحیح نقایص و خطاهای طراحی با کندی و تاخیر ۱۱۰

۲–۳–۴–۳– بررسی با تاخیر رسم‏ها ونقشه‏های کارگاهی ۱۱۱

۲–۳–۴–۴– تاخیر در تست‏ها و بازرسی‏ها ۱۱۲

۲–۳–۵– تاثیر اقدامات مالک بر مسیولیت های ناشی از تاخیر ۱۱۳

۲–۳–۵–۱– تاخیردر تحویل محل اجرای پیمان ۱۱۵

۲–۳–۵–۲– تاخیر در کسب موافقت‏نامه‏های رسمی ۱۲۱

۲–۳–۵–۳– تاخیر درتامین بودجه و پرداخت هزینه‏های پروژه ۱۲۳

۲–۳–۵–۴– مسیولیت مالک در قبال طراحی و تاخیر ناشی از آن ۱۲۴

۲–۳–۵–۵– حدود حقوق و مسیولیت مالک و پیمانکار در اجرای قرارداد ۱۲۷

۲–۳–۵–۶– تغییرات در کار ۱۳۲

۲–۳–۵–۷– مداخله مالک در امور پیمانکار ۱۳۴

۲–۳–۵–۸– مسیولیت در هماهنگی پیمانکاران جداگانه اصلی ۱۳۵

۲–۳–۵–۹– تاخیر در اعطای قرارداد ۱۳۸

۲–۳–۵–۱۰– آماده‏سازی‏های نامناسب مکان ۱۴۰

۲–۳–۶– عوامل معاف کننده مسیولیت پیمانکار ۱۴۱

۲–۳–۶–۱– آب و هوا نامساعد ۱۴۳

۲–۳–۶–۲– سایر حوادث قهری ۱۴۸

۲–۳–۶–۳– اعتصابها و مناقشه‏های کارگری ۱۴۹

فصل سوم:

مسیولیت پیمانکار در جبران خسارات ناشی از تاخیر

۳ –

– مسیولیت قراردادی ۱۵۳

۳ –

–

– مفهوم مسیولیت قراردادی ۱۵۴

۳ –

–

– شرایط عمومی تحقق مسیولیت ۱۵۵

۳ –

–

–

– انقضاء مدت و عدم اجرای کار ۱۵۵

۳ –

–

–

– عدم انجام تعهد در مدت مقرر در اثر تقصیر متعهد باشد ۱۵۶

۳ –

–

–

– ورود خسارت و اثبات آن ۱۵۷

۳–۲– تقویم قراردادی خسارات(وجه التزام) ۱۵۸

۳–۲–۱– کلیات و معیارهای ارزیابی و شرایط وجه التزام ۱۵۹

۳–۲–۱–۱– کلیات وجه التزام در قراردادهای پیمانکاری ۱۵۹

۳–۲–۱–۱– ۱–تعریف وجه التزام ۱۵۹

۳–۲–۱–۱–۲– مزایا و نارسایی های وجه التزام ۱۶۲

۳–۲–۱–۱–۲–۱– مزایای وجه التزام ۱۶۲

۳–۲–۱–۱–۲–۲– عیوب وجه التزام ۱۶۴

۳–۲–۱–۲– شرایط و معیارهای ارزیابی ۱۶۷

۳–۲–۱–۲–۱– تعیین مبلغ مناسب بعنوان خسارت ۱۶۷

۳–۲–۱–۲–۱–۱– مناسب بودن مبلغ ۱۶۷

۳–۲–۱–۲–۱–۲– جریمه نبودن شرط ۱۷۱

۳–۲–۱–۲–۱–۳– تفاوت بین شرط جریمه و وجه التزام ۱۷۳

۳–۲–۱–۲–۲– برآورد مبتنی بر محاسبه ۱۷۵

۳–۲–۱–۲–۳– دشواری برآورد خسارت ۱۷۹

۳–۲–۱–۲–۴– مقطوع بودن مبلغ ۱۸۲

۳–۲–۲– اجرای شرط وجه التزام ۱۸۴

۳–۲–۲–۱– اثبات ورود ضرر یا پیش بینی به منظور جبران زیان ۱۸۴

۳–۲–۲–۲– اعمال شرط وجه التزام در صورت تاخیر هم زمان ۱۸۷

۳–۲–۲–۳– انباشت خسارات(خسارات تجمعی) ۱۹۵

۳–۲–۲–۴– تاثیر مداخله مالک و عوامل قهری در ورود زیان ۲۰۱

۳–۲–۲–۵– وجه التزام در صورت خاتمه کار ۲۰۶

۳–۲–۲–۶– اخطاریه مطالبه وجه التزام توسط مالک در صورت تاخیر پیمانکار ۲۰۹

۳–۲–۲–۷– احتساب و صدور حکم ۲۱۴

۳–۲–۳– تعدیل وجه التزام در قراردادهای پیمانکاری بین المللی ۲۱۶

۳–۲–۳–۱–۱– اصل کلی ۲۱۸

۳–۲–۳–۱–۲– تعدیل در صورت توصیف شرط بعنوان جریمه ۲۲۰

۳–۲–۳–۱–۳– متناسب نمودن شرط جریمه با خسارات واقعی ۲۲۲

۳–۲–۳–۱–۴– تعدیل در صورت غیر منصفانه بودن شرط ۲۲۴

۳–۲–۳–۱–۵– عدم پوشش مبلغ وجه التزام نسبت به همه اقسام خسارات بالقوه و متناسب نمودن مبلغ قابل مطالبه ۲۲۶

۳–۲–۳–۱–۶– کاهش وجه التزام به تناسب کار انجام یافته ۲۲۹

۳–۲–۳–۱–۷– محاسبه خسارت در صورت نقض عمدی و سوء استفاده پیمانکار از مبلغ شرط ۲۳۱

۳–۲–۳–۲–اصول حقوق تجارت بین الملل ۲۳۲

۳–۲–۳–۲–۱– مقررات فیدیک ۲۳۲

۳–۲–۳–۲–۱–۱ بیان قاعده ۲۳۳

۳–۲–۳–۲–۱– ۲– تاثیر اجرای بخشی از قرارداد بر وجه التزام ۲۳۴

۳–۲–۳–۲–۱–۳–دریافت خسارات واقعی در صورت نقض عمدی و سوء استفاده از شرط ۲۳۵

۳–۲–۳–۲–۲– اصول قراردادهای تجاری بین المللی تدوینی موسسه بین المللی یکنواخت کردن حقوق خصوصی(UNIDROIT) ۲۳۶

۳–۲–۳–۲–۳–قطعنامه کمیته وزیران شورای اروپا ۲۳۶

۳–۲–۳–۲–۴–قواعد یکنواخت آنسیترال ۲۳۷

۳–۲–۳–۳– حقوق ایران ۲۳۸

۳–۲–۳–۳–۱– قاعده کلی ۲۳۸

۳–۲–۳–۳–۲– تحلیل عدم مشروعیت شرط غیرمنصفانه ۲۳۹

۳–۲–۳–۳–۲–۱– مخالفت با قاعده عدل و انصاف ۲۴۰

۳–۲–۳–۳–۲–۲– اکل مال به باطل ۲۴۰

۳–۲–۳–۳–۲–۳– مغایرت با اخلاق حسنه ۲۴۲

۳–۲–۴– بطلان شرط و موانع اجرا ۲۴۴

۳–۲–۴–۱– بطلان شرط وجه التزام ۲۴۴

۳–۲–۴–۱–۱–حقوق امریکا ۲۴۶

۳–۲–۴–۱–۲– حقوق ایران ۲۴۷

۳–۲–۴–۱–۳–حقوق انگلستان ۲۴۷

۳–۲–۴–۱–۴– بطلان شرط جزایی و عملکرد دادگاه ها پس از بطلان ۲۴۹

۳–۲–۴–۲–تاخیر موقت و تخلف از جدول زمان بندی ۲۵۲

۳–۲–۴–۲–۱– آمریکا و فیدیک ۲۵۳

۳–۲–۴–۲–۲–انگلستان ۲۵۵

۳–۲–۴–۳–تاخیر وابسته ۲۵۷

۳–۲–۴–۴– وجه التزام در صورت تغییر نقشه ها یا اهمال کارفرما ۲۶۰

۳–۲–۴–۴–۱– دستور تغییر یا اصلاح ۲۶۰

۳–۲–۴–۴–۲–اهمال کارفرما ۲۶۱

۳–۲–۴–۵– وجه التزام در صورت اجرای واقعی کار در زمان فراتر از وقت مقرر ۲۶۲

۳–۳– جبران خسارات مالک در موارد عدم تقویم قراردادی خسارات ۲۶۵

۳–۳–۱– خسارات مالک و اهمیت اثبات ۲۶۶

۳–۳–۱–۱– خسارات مالک ۲۶۶

۳–۳–۱–۲– اهمیت اثبات خسارت در دعاوی تاخیر ۲۶۹

۳–۳–۲– انواع خسارت‏های مالک ۲۷۳

۳–۳–۲–۱– زیان مرتبط با از دست دادن امکان استفاده از عواید فروش ۲۷۴

۳–۳–۲–۲– هزینه‏های تامین مالی ۲۷۷

۳–۳–۲–۳– سودهای از دست رفته ۲۷۷

۳–۳–۳– محدودیت‏های خسارات مالک ۲۸۳

۳–۳–۳–۱– خسارات غیرمستقیم و مفهوم آن ۲۸۴

۳–۳–۳–۲– خسارت‏های مستقیم و غیرمستقیم بهره ۲۹۴

۳–۳–۳–۳– معیارهای غیرمستقیم در صورت امکان مطالبه ۲۹۷

۳–۳–۳–۴– شروط راجع به خسارات غیرمستقیم ۳۰۰

۳–۲–۳–۴–۱– شرط دریافت ۳۰۰

۳–۳–۳–۴–۲– معیارهای شرط مسیولیت خسارات غیرمستقیم ۳۰۴

۳–۳–۳–۴–۳– شرط اسقاط خسارات غیرمستقیم ۳۰۵

۳–۳–۳–۵– خسارات معنوی ناشی از تاخیر ۳۱۱

۳–۳–۳–۶– خسارات پیش‏بینی نشده ۳۱۲

۳–۳–۴– برآورد و نظریه‏های محاسبه خسارت ۳۱۵

۳–۳–۴–۱– محاسبه مفصل خسارت براساس هزینه‏های واقعی ۳۱۷

۳–۳–۴–۲– روش هزینه‏کل ۳۲۰

۳–۳–۴–۳– روش رای هیات منصفه ۳۲۴

۳–۳–۴–۴– روش اجرت المثل (Quantum Meruit) ۳۲۷

۳–۳–۵– تقلیل خسارت ۳۲۸

نتیجه گیری و پیشنهادها ۳۳۳

الف: نتیجه گیری ۳۳۳

ب: پیشنهادها ۳۴۳

فهرست منابع ۳۴۷

کلیدواژه ها

• پیمانکاری بین المللی
• وجه التزام
• مسیولیت ناشی از تاخیر
• تعدیل وجه التزام
• برون سپاری
• وجه التزام
• تعدیل
• پیمانکار
• کارکرد اجرایی
• حسابداری
• مسیولیت(حقوقی)
• جبران خسارت
• تاخیر
• قراردادها
• حقوق بین الملل