مطالعه تطبیقی نفقه زوجه در حقوق ایران و مذاهب پنجگانه

عنوان	مطالعه تطبیقی نفقه زوجه در حقوق ایران و مذاهب پنجگانه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	زهرا توسلی
استاد راهنما	سیدحسن وحدتی شبیری
استاد مشاور	سیدحسن شبیری زنجانی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

مطالعه تطبیقی نفقه زوجه در حقوق ایران و مذاهب پنجگانه عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا توسلی، با راهنمایی سیدحسن وحدتی شبیری و با مشاوره سیدحسن شبیری زنجانی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

چکیده

از مهمترین مسایل حقوق خانواده ، که در همه مراحل زندگی چه در دوران زناشویی و چه پس از انحلال آن ، به چشم می خورد مسیله نفقه است.نفقه زوجه و احکام آن بطورکلی در شرع مقدس اسلام مورد توجه قرار گرفته است که علاوه بر قرآن و سنت متواتر، اجماع فقها نیز بر این امر دلالت می نماید. و در این خصوص میان فقهای مذاهب اسلامی اختلافاتی مشاهده نمی شو د لیکن در مباحث فرعی آن اختلافاتی پدید آمده است . براین اساس مرد مکلف به انفاق هزینه ها و نیازمند یهای ضروری زندگی همسر و فرزندان خویش است ، همانگونه که زن نیز به اطاعت از زوج ، در اموری که خدا به عهده او گذاشته است ، مکلف می باشد . و می توان طاعتی که حق زوج بر زوجه است را شرط وجوب نفقه دانست که با انتفای آن ، تقصیر و نشوز زوجه محقق می گردد و زمینه سقوط نفقه ایجاد می شود. در سبب و شرایط وجوب نفقه دیدگاههای مختلفی وجود دارد ، در این میان آیات و روایات ، تنها بر وجوب نفقه در عقد نکاح دایم و عدم وجوب آن در حال نشوز زوجه دلالت دارد . در وجوب نفقه ، در صورت انحلال نکاح ، به سبب طلاق رجعی و طلاق باین زن باردار ، اختلافی وجود ندارد همانگونه که اختلافی در عدم وجوب آن در انحلال نکاح به سبب فوت زوج و طلاق باین زن غیر باردار وجود ندارد. در صورت عدم تمکن مالی شوهر و عدم پرداخت نفقه به زوجه ، درایجاد حق فسخ نکاح برای زوجه و یا عدم آن و بین مدیون شدن زوج در نفقه گذشته و عدم آن ، میان فقهای مذاهب اختلاف وجود دارد اما در صورتی که شوهر از تمکن مالی برخوردار و از دادن نفقه به زوجه امتناع نماید ، در حق رجوع زوجه به حاکم و تصرف حاکم در اموال زوج ، میان فقها اختلاف وجود ندارد.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده ۱مقدمه ۲فصل اول: کلیات ۶مبحث نخست: مفاهیم و تاریخچه نفقه ۷گفتار نخست – مفاهیم ۷بند نخست– مفهوم لغوی نفقه ۷بند دوم– مفهوم اصطلاحی نفقه ۸الف– اصطلاح فقهی: ۸ب– اصطلاح حقوقی: ۱۰بند سوم– مفهوم عرفی نفقه زوجه ۱۱بند چهارم– فلسفه حقوقی نفقه زوجه ۱۲گفتار دوم: مطالعه سابقه تاریخی نفقه به زوجه ۱۳بند نخست– سابقه حکم تاریخی موضوع در ایران باستان ۱۴بند دوم– قبل از اسلام ۱۶الف– زرتشت: ۱۷ب– یهود: ۱۸ج– مسیحیت: ۱۸بند سوم– پس از اسلام ۱۹مبحث دوم: ویژگی ها و ماهیت حق زوجه بر نفقه ۲۱گفتار نخست: ویژگی نفقه زوجه ۲۱بند نخست : ویژگی نفقه زوجه در فقه ۲۱بند دوم : ویژگی های نفقه زوجه از منظر قانون ۲۳الف – امتیاز تقدم نفقه زوجه بر دیگر اقارب ۲۳۱ – ممتاز بودن طلب زن از باب نفقه ۲۳۲– مراد از حقوق ممتازه: ۲۵۳– قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی ۲۶۴– معنای حق تقدم و همچنین حقوق ممتازه در م ۱۲۰۶ ق م ۲۸۵– در فرض تعارض نفقه زن با طلب دولت: ۲۹ب – عدم اشتراط تمکن مالی شوهر در نفقه زوجه ۳۱ج – عدم سقوط نفقه در تمکن مالی زوجه ۳۱د– عدم تقابل حقوق و تکالیف زوجین در نفقه ۳۲ه – تاثیر وضعیت و شان زوجه در نفقه ۳۳گفتار دوم: ماهیت حق زن بر نفقه ۳۴بند نخست – در فقه ۳۴بند دوم – در حقوق ۴۲۱– تفاوت مالکیت منافع و حق انتفاع و اذن انتفاع با یکدیگر ۴۴۲– تعریف مالکیت منافع ۴۴۳– تعریف حق انتفاع ۴۴۴– تعریف اذن در انتفاع (امتاع) ۴۵۵– تفاوت مالکیت منافع، حق انتفاع ۴۵۶– تفاوت حق انتفاع، اذن انتفاع و امتاع ۴۷فصل دوم: مبنا و شرایط وجوب، اسباب و سقوط نفقه ۴۹مبحث نخست، مبنای نفقه ۴۹گفتار نخست: مبنای تعبدی نفقه ۴۹بند نخست: کتاب ۴۹الف– آیات نفقه زوجه در سوره مبارکه نساء ۴۹۱– آیه نوزدهم سوره نساء ۴۹۲– آیه سی و چهارم سوره مبارکه نساء ۵۱۳– آیه سوم سوره مبارکه نساء ۵۸ب – نفقه زوجه در سوره مبارکه طلاق ۶۱۱– آیه ششم سوره مبارکه طلاق ۶۱۲– آیه هفتم سوره مبارکه طلاق ۶۳ج– نفقه زوجه در سوره مبارکه بقره ۶۵بند دوم: سنت ۶۷بند سوم: اجماع ۶۹الف– دیدگاه فقهای امامیه ۶۹ب– دیدگاه اهل سنت ۶۹بند چهارم – عقل ۷۰گفتار دوم: مبنای تحلیلی نفقه ۷۰بند نخست: حق و حکم و انطباق نفقه زوجه با آن ۷۰الف – مفاهیم قوانین امری و تکمیلی ۷۱۱– قوانین امری ۷۱۲– قوانین تکمیلی ۷۱ب – مفاهیم حکم و حق ۷۱۱– تعریف حکم ۷۱الف– احکام تکلیفی ۷۲ب– احکام وضعی ۷۲۲– تعریف حق ۷۲الف – تمیز حق از حکم در مصادیق مشتبه ۷۳ب – نفقه زن حق است یا حکم ۷۴بند دوم :مالی یا دینی بودن نفقه زوجه ۷۵الف – دیدگاه فقهای امامیه ۷۵ب – دیدگاه فقهای اهل تسنن ۷۷۱– مالکیه ۷۷۲– شافعیه و حنبله: ۷۷۳– حنیفه ۷۸بند سوم : شرط سقوط نفقه ضمن عقد نکاح ۷۸مبحث دوم: شرایط وجوب،اسباب و سقوط نفقه زوجه ۸۵گفتار نخست: بررسی فقهی و حقوقی شرایط وجوب و اسباب نفقه ۸۵بند نخست: بررسی فقهی شرایط وجوب نفقه ۸۵الف – فقهای امامیه ۸۵۱– شرط اول: عقد نکاح دایم باشد ۸۵۲– شرط دوم: زوجه ناشزه نباشد (مطیعه باشد) ۸۶ب– فقهای عامه ۸۶۱– حنفیه ۸۶۲– مالکیه ۸۶۳– شافعیه ۸۷۴– حنبلی ۸۷بند دوم – اسباب وجوب نفقه ۸۸۱– تمکین در لغت ۸۸۲– تمکین در اصطلاح فقهای امامیه ۸۸الف – تمکین عام ۸۸ب– تمکین خاص ۹۰۳– فروع تمکین (به معنای عام) ۹۴الف– دیدگاه فقهای امامیه ۹۴ب– دیدگاه برخی از فقهای اهل تسنن ۹۵۴– سبب وجوب نفقه عقد، یا عقد و تمکین با هم ۹۶الف– دیدگاه برخی فقهای امامیه ۹۶ب– دیدگاه اهل تسنن در این باره: ۹۸۱– دیگاه فقهای شافعیه – مالکیه و حنبلیه ۹۹۲– دیدگاه حنفی ۹۹بند سوم: بررسی حقوقی شرایط وجوب نفقه ۹۹شرط اول – دایمی بودن عقد نکاح ۹۹شرط دوم – تمکین ۱۰۰۱– تمکین عام ۱۰۰الف – تکالیف زوجین در قانون مدنی ۱۰۱ب– در شرح ماده ۱۱۰۴ ۱۰۱۲– تمکین خاص ۱۰۲الف– مبنای حقوقی رابطه الزام به انفاق با تمکین زوجه ۱۰۳ب– شرط عدم تمکین ضمن عقد نکاح ۱۰۴یک – شرط عدم تمکین خاص ضمن عقد نکاح ۱۰۴دو– شرط عدم تمکین عام ضمن عقد نکاح ۱۰۶گفتار دوم: بررسی فقهی و حقوقی سقوط نفقه ۱۰۶بند نخست: بررسی فقهی سقوط نفقه ۱۰۶الف) نشوز ۱۰۶۱– معنای لغوی نشوز: ۱۰۶۲– معنای اصطلاحی نشوز ۱۰۷۳– نشور مرد و احکام آن ۱۰۸۴– نشوز زن و احکام آن ۱۱۰الف– رابطه بین نشوز و عدم تمکین ۱۱۰ب– حکم زن ناشزه ۱۱۰۵– دلیل و احکام نشوز زن ۱۱۱الف– دیدگاه برخی از فقهای امامیه ۱۱۲ب– دیدگاه برخی از فقهای اهل تسنن ۱۱۴ب) بیماری زوجه ۱۱۵۱– دیدگاه امامیه ۱۱۵۲– دیدگاه اهل سنت ۱۱۶الف– مالکیه ۱۱۶ب– شافعیه ۱۱۷ج– حنبله ۱۱۷د– حنفیه ۱۱۷ج ) مسافرت زوجه ۱۱۸۱– دیدگاه امامیه ۱۱۸۲– دیدگاه اهل سنت ۱۲۰د)عبادت زوجه ۱۲۲و) غیبت زوج ۱۲۴۱– دیدگاه فقهای امامیه ۱۲۴۲– دیدگاه اهل سنت ۱۲۵۵) اشتغال زوجه ۱۲۸بند دوم: بررسی حقوقی سقوط نفقه زوجه ۱۲۹الف– نشوز ۱۳۰ب: ارتداد ۱۳۵ج– انحلال نکاح ۱۳۶۱– طلاق ۱۳۶۲– فسخ نکاح ۱۳۸۳– فوت زوج ۱۳۹د– تهاتر ۱۳۹و) مالکیت ما فی الذمه ۱۴۰فصل سوم: مصادیق و قلمرو و ضمانت اجرای نفقه ۱۴۲مبحث نخست: مصادیق و قلمرو نفقه ۱۴۳گفتار نخست: مصادیق نفقه ۱۴۳بند نخست: مصادیق نفقه در فقه ۱۴۳الف – خوراک ۱۴۴ب – پوشاک ۱۴۸ج – مسکن ۱۴۹د – خادم ۱۵۰و– اثاث منزل ۱۵۱ه– – وسایل تنظیف و آرایش ۱۵۳ی– – هزینه دارو و درمان ۱۵۴بند دوم: مصادیق نفقه در قانون مدنی ۱۵۷الف – غذا (خوراک) ۱۵۸ب – البسه (پوشاک) ۱۵۸ج – مسکن ۱۵۹د – اثاث البیت ۱۵۹و– خادم ۱۶۰ه– – سایر نیازمندی ها ۱۶۳۱– هزینه دارو و درمان ۱۶۳۲– هزینه نظافت و آرایش ۱۶۶گفتار دوم: قلمرو پرداخت نفقه پس از انحلال نکاح ۱۶۷بند نخست :قلمرو نفقه در فقه ۱۶۷الف – نفقه معتده از دیدگاه فقهای امامیه ۱۶۷۱– عده طلاق رجعی ۱۶۸۲ – عده طلاق باین و فسخ ۱۷۰الف) زن غیر باردار ۱۷۰ب) زن باردار ۱۷۱۳– عده وفات ۱۷۴الف) زن غیر باردار ۱۷۴ب) زن باردار ۱۷۴ب – نفقه معتده از دیدگاه مذاهب اهل سنت ۱۷۵۱– عده ی طلاق رجعی ۱۷۵۲– درعده طلاق باین ۱۷۶۳– عده وفات ۱۷۷بند دوم :قلمرو نفقه در حقوق ۱۷۷الف – پرداخت نفقه پس از طلاق ۱۷۸ب – نفقه پس از فسخ نکاح ۱۸۱ج – پرداخت نفقه پس از فوت ۱۹۰مبحث دوم : بررسی ضمانت اجرای نفقه ۱۹۴گفتار نخست: بررسی فقهی ضمانت اجرا ۱۹۴بند نخست : امتناع شوهراز پرداخت نفقه در صورت وجود دارایی و عدم دسترسی به وی ۱۹۴بند دوم : امتناع شوهر از پرداخت نفقه و عدم دسترسی به اموال وی ۱۹۵بند سوم – بررسی فقهی استنکاف شوهراز پرداخت نفقه ۱۹۶الف – دیدگاه فقهای امامیه ۱۹۶ب – دیدگها فقهای اهل تسنن ۱۹۷۱– شافعی و حنبلی ۱۹۷۲– مالکیه: ۱۹۷۳– حنفیه ۱۹۷بند چهار – عدم توانایی زوج از دادن نفقه ۱۹۸الف – دیدگاه فقهای امامیه ۱۹۸۱– صبر زوجه در صورت اعسار زوج از نفقه ۱۹۸۲– حق جداشدن زوجه در صورت اعسار زوج از نفقه ۲۰۰الف – زوجه حق خیار را در نکاح را دارا می باشد ۲۰۰ب – ایجاد حق طلاق برای زوجه: ۲۰۱ب – دیدگاه اهل تسنن ۲۰۲۱– نظر مالکیه ۲۰۲۲– شافعیه ۲۰۳۳– حنبلی ۲۰۳گفتار دوم: بررسی حقوقی ضمانت اجرای نفقه ۲۰۴بند نخست – ضمانت اجرای مدنی ۲۰۴بند دوم – ضمانت اجرای کیفری ۲۰۶نتیجه گیری و پیشنهادات ۲۰۸پیوست ها ۲۱۳فهرست منابع

کلیدواژه ها

• مطالعه تطبیقی
• نفقه زن
• نظام حقوقی
• ایران
• تمکین
• ازدواج دایم
• نشوز
• مذاهب فقهی
• نکاح دایم
• زوجه
• تمکین
• نشوز
• نفقه