نظام حقوقی حاکم بر تسویه و پایاپای معاملات در بورس اوراق بهادار
 | |
| عنوان | نظام حقوقی حاکم بر تسویه و پایاپای معاملات در بورس اوراق بهادار |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | امین بدیع صنایع اصفهانی |
| استاد راهنما | محمدرضا پاسبان |
| استاد مشاور | حمیدرضا علومی یزدی، محمد سلطانی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
نظام حقوقی حاکم بر تسویه و پایاپای معاملات در بورس اوراق بهادار عنوان رساله ای است که توسط امین بدیع صنایع اصفهانی، با راهنمایی محمدرضا پاسبان و با مشاوره حمیدرضا علومی یزدی و محمد سلطانی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
در بازار سرمایه، فارغ از انواع معاملاتی که در آن انجام می گیرد، اجرای قرارداد منعقده و ایفای تعهدات و تسویه آن امری حایز اهمیت و تعیین کننده است. وفای به عهد، یکی از علل سقوط تعهد بوده که در معاملات در بورس اوراق بهادار طی آن مرحله، حقوق خالص و تعهدات طرفین معامله محاسبه و وجوه حاصل از معامله در روز تسویه به فروشنده (تعهد شخص خریدار نسبت به فروشنده)، و مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار (ایفاء تعهد فروشنده نسبت به خریدار) تحت عنوان "تسویه و پایاپای" از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و اتاق پایاپای انجام می شود. ابعاد حقوقی و آثار تسویه معاملات بورسی در نظام حقوقی ایران، بر اساس میزان دخالت و استفاده از سازوکار اتاق پایاپای متفاوت است. در این نوشته ضمن بیان مفهوم و ماهیت تسویه و پایاپای معاملات در بورس اوراق بهادار، به مطالعه تطبیقی ایفای تعهدات و تسویه معاملات در بازار سرمایه ایران و برخی از کشورها و اصول، استانداردها و توصیه نامه های بین المللی خواهیم پرداخت.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مقدمه
اهداف تحقیق:
سیوالات تحقیق:
فرضیات تحقیق:
پیشینه تحقیق:
سازماندهی تحقیق:
بخش نخست: مفاهیم و پیشینه
فصل نخست: مفاهیم بنیادین
مبحث نخست: اوراق بهادار
گفتار نخست: مفهوم، مصادیق و ماهیت اوراق بهادار
بند نخست: مفهوم و ماهیت اوراق بهادار
بند دوم: انواع و مصادیق اوراق بهادار
گفتار دوم: مالکیت اوراق بهادار و انواع آن
بند نخست: مالکیت مستقیم اوراق بهادار
الف–مزایای مالکیت مستقیم
ب–معایب مالکیت مستقیم
بند دوم: مالکیت غیر مستقیم اوراق بهادار
الف–مزایای مالکیت غیر مستقیم
ب–معایب مالکیت غیر مستقیم
پ–شباهت سیستم مالکیت غیرمستقیم با نهاد تراست
مبحث دوم: بورس اوراق بهادار
مبحث سوم: معاملات
گفتار نخست: مفهوم معامله
بند نخست: معامله در نظرات فقها و حقوقدانان
الف– معامله در نظرات فقها
ب– معامله در نظرات حقوقدانان
بند دوم: معامله در قوانین موضوعه
الف– معامله در قانون مدنی
ب– معامله در قانون تجارت
بند سوم: معامله در بازار سرمایه
الف– معامله در قوانین مرتبط با بازار سرمایه
ب– معامله در مقررات بازار سرمایه
گفتار دوم: رضایی یا تشریفاتی بودن معاملات در بورس
گفتار سوم: نقل و انتقال اوراق بهادار
گفتار چهارم: قطعیت معامله
گفتار پنجم: روش های معاملاتی
بند نخست: حراج
بند دوم: مذاکره
مبحث چهارم: تسویه و پایاپای
گفتار نخست: تسویه
بند نخست: مفهوم لغوی
بند دوم: مفهوم اصطلاحی در نظام بازار اوراق بهادار
بند سوم: مفهوم اصطلاحی در نظام بانکی
گفتار دوم: پایاپای
بند نخست: مفهوم لغوی
بند دوم: مفهوم اصطلاحی در نظام بازار اوراق بهادار
بند سوم: مفهوم اصطلاحی در نظام بانکی
فصل دوم: پیشینه
مبحث نخست: پیشینه واسطه
مبحث دوم: پیشینه نگهداری
گفتار نخست: مفهوم نگهداری در مقابل مالکیت
گفتار دوم: مفهوم نگهداری در توصیه نامه ها و اسناد بین المللی
مبحث سوم: غیر کاغذی کردن اوراق بهادار در ایران
مبحث چهارم: پیشینه سیستم های (نظام های) پرداخت،تسویه و پردازش مستقیم
گفتار نخست: سیستم پرداخت
بند نخست: اهمیت و ریسک های سیستم پرداخت
بند دوم: اجزای سیستم پرداخت
بند سوم: نظام پرداخت و تسویه در سیستم بانکی ایران
بند چهارم: برخی از ساختارهای اساسی سامانه های پرداخت و تسویه بانکی در ایران و مزایای آن
گفتار دوم: سیستم تسویه:
گفتار سوم: سیستم پردازش مستقیم(STP)
بخش دوم:ارکان، اوصاف، فرآیند و روش های تسویه و پایاپای
فصل نخست: مدل ها و روش های تحقق تسویه و پایاپای
مبحث نخست: روش سنتی و ریسک های مربوط به تسویه و پایاپای
مبحث دوم: روش تحویل در برابر پرداخت
گفتار نخست: روش تحویل در برابر پرداخت در اسناد و توصیه نامههای بین المللی و انگلستان
بند نخست: آثار منفی فرآیند تحویل در برابر پرداخت
بند دوم: معرفی نهاد کرست (CREST) انگلستان و مدل تحویل در برابر پرداخت در آن
بند سوم: فرآیند تحویل در برابر پرداخت در CREST
بند چهارم: خود وثیقه گذاری در CREST
بند پنجم: در اسناد و توصیه نامه های بین المللی
گفتار دوم: اصول نظام تحویل در برابر پرداخت
گفتار سوم: انواع مدل های روش تحویل در برابر پرداخت
مبحث سوم: سایر روش ها و مدل های تسویه
گفتار نخست: روش تسویه در معاملات فراملی: انواع و منابع ریسک
بند نخست: انواع تسویه معاملات فراملی
بند دوم: خطرات معاملات برون مرزی
گفتار دوم: روش تحویل بدون ما به ازاء
گفتار سوم: تسویه کامل و تسویه بخش از معامله
گفتار چهارم: تسویه دوره ای و چرخه ای
گفتار پنجم: تسویه نهایی و تسویه مشروط
فصل دوم: ارکان، اوصاف و فرآیند تسویه و پایاپای
مبحث نخست: ارکان و نهادهای مرتبط
گفتار نخست: مشتریان
گفتار دوم: واسطه ها
بند نخست: کارگزاران
بند دوم: متولی حساب یا متولی دارایی
بند سوم: ضامن تسویه
گفتار سوم: شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه
بند نخست: تعریف و کارکرد سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار
الف–تعریف سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار
ب–کارکرد سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار
بند دوم: مزایای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار
الف–مزایای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار از دید فعالان بازار
ب–مزایای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار از دید سرمایه گذران
پ–مزایای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار از دید کارگزاران
ت–مزایای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار از دید شرکت ها
بند سوم : شناخت شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه ایران
الف–موضوع فعالیت شرکت سپرده گذاری
ب–خدمات شرکت سپرده گذاری
مبحث دوم: اوصاف واصول حاکم بر تسویه وپایاپای
گفتار نخست: اوصاف واصول حاکم بر تسویه وپایاپای از منظر اصول، قواعد وتوصیه نامه های نهادهای بین المللی و منطقه ای
بند نخست: معرفی مهم ترین نهادهای بین المللی در ارتباط با تسویه و پایاپای
الف– بانک تسویه بین المللی
ب–سازمان بین المللی کمیسیون های اوراق بهادار (آیسکو)
بند دوم: توصیه نامه های بین المللی
بند سوم : اصول و استاندارد مربوط به تسویه و پایاپای معاملات اوراق بهادار در سند اهداف و اصول آیسکو
الف–سیستم های تسویه اوراق بهادار
ب– طرف معامله مرکزی
پ–ریسک و یا خطر سیستمی
گفتار دوم: اوصاف واصول حاکم بر تسویه و پایاپای از منظر مقررات داخلی
بند نخست: تشریفاتی بودن
بند دوم: قایم به شخص بودن
بند سوم: الکترونیکی بودن
بند چهارم:شفافیت
مبحث سوم: فرآیند
گفتار نخست: فرآیند عملیات پس از معامله
بند نخست: کلیات فرآیند معاملات
الف–اقدامات روز معامله
ب–اقدامات متعاقب روز معامله
بند دوم: ارایه کنندگان خدمات "عملیات پس از معامله"
الف– ارایه کنندگان خدمات مربوط به پایاپای، تسویه و خدمات حسابداری
ب–ارایه کنندگان خدمات مربوط به طرف معامله
گفتار دوم: فرآیند خالص سازی و تفاوت آن به عناوین مشابه
گفتار سوم: برخی ازفرآیندهای کلی تسویه و پایاپای در برخی از کشورها و ایران
بند نخست: فرآیند کلی تسویه و پایاپای در ایالات متحده آمریکا
بند دوم: مختصری از فرآیند تسویه و پایاپای در ژاپن
بند سوم: مختصری از فرآیند تسویه و پایاپای در بورس هند
بند چهارم: مختصری از فرآیند تسویه و پایاپای در آلمان
بند پنجم: فرآیند کلی تسویه و پایاپای در ایران
بخش سوم: شرایط، آثار و مناسبات حقوقی تسویه و پایاپای
فصل نخست:شرایط تحقق و مناسبات حقوقی
مبحث نخست: ماهیت حقوقی تسویه و پایاپای
گفتار نخست: سقوط تعهدات
گفتار دوم: تهاتر
گفتار سوم: تبدیل تعهد
گفتار چهارم: وفای به عهد
مبحث دوم: شرایط تسویه و پایاپای
گفتار نخست: شرایط دریافت و پرداخت وجوه
گفتار دوم: شرایط مربوط به تحویل اوراق بهادار
گفتار سوم: زمان، مکان و هزینه تسویه و پایاپای
بند نخست: مکان تادیه
بند دوم: زمان تادیه
الف–مفهوم قطعیت معاملات
ب–زمان قطعیت و تایید معاملات
پ–زمان ایفای تعهدات معاملات سهام در حقوق ایران
ت–زمان ایفای تعهدات معاملات سهام از طریق سازوکار اتاق پایاپای
ث–زمان ایفای تعهدات در معاملات سهام خارج از سازوکار اتاق پایاپای
ج–زمان ایفای تعهدات در معاملات سهام بر اساس اسناد آیسکو
بند سوم: هزینه تادیه
مبحث سوم: روابط و مناسبات حقوقی
گفتار نخست: روش های نگهداری اوراق بهادار
بند نخست: مدل های هلدینگ اوراق بهادار واسطه ای
الف– مدل مالکیت فردی
ب– مدل مالکیت مشترک
پ– مدل تراست
ت– مدل استحقاق اوراق بهادار
ث–مدل قراردادی
گفتار دوم: رابطه اتاق پایاپای و سایر ارکان
بند نخست: معرفی و نقش اتاق پایاپای
الف–وکیل از طرف طرفین معامله
ب–ضامن
پ–نمایندگی قانونی یا قراردادی
ت– طرف معامله مرکزی
بند دوم : رابطه میان مشتریان و شرکت سپرده گذاری در فرآیند تادیه وجه:
بند سوم: رابطه میان کارگزار و شرکت سپرده گذاری مرکزی
بند چهارم: رابطه عضو اتاق پایاپای با اتاق پایاپای
گفتار سوم: رابطه صندوق تضمین و سایر ارکان
بند نخست: نقش و ماهیت صندوق تضمین
الف–مفهوم وماهیت صندوق تضمین
۱ قرض
۲ برخی عقود مشابه دیگر
ب–شخصیت حقوقی صندوق تضمین
بند دوم: روابط صندوق تضمین
گفتار چهارم: رابطه ارکان با یکدیگر
فصل دوم: آثار
مبحث نخست: اجرای تعهدات
گفتار نخست: اجرای تعهدات در معاملات ازطریق سازوکار اتاق پایاپای
بند نخست:تحلیل نوع تعهد فروشنده
بند دوم: ایفای تعهد با پرداخت وجه معامله
بند سوم:تسویه و پرداخت به وسیله پول رایج کشور
بند چهارم: کارگزار محوری و مسیولیت کارگزار در ایفای تعهد
بند پنجم: مشتری محوری و مسیولیت مشتری در ایفای تعهد
گفتار دوم: اجرای تعهدات در معاملات خارج از سازوکار اتاق پایاپای
مبحث دوم: عدم اجرای تعهدات
گفتار نخست: عدم ایفای تعهدات در معاملات ازطریق سازوکار اتاق پایاپای
بند نخست: عدم ایفای تعهد توسط کارگزاران
الف–عدم پرداخت وجه توسط کارگزار
ب–فروش سهام بدون مجوز
پ–عدم فروش سهام
بند دوم : عدم ایفای تعهد توسط مشتریان
الف–عدم تامین وجه از سوی مشتری
ب–مسیولیت سرمایه گذاران در تسویه
گفتار دوم: عدم ایفای تعهدات در معاملات خارج از سازوکار اتاق پایاپای
نتیجه و پیشنهاد
منابع
کلیدواژه ها
- تسویه و پایاپای
- ایفای تعهدات
- مدل و روش های تسویه
- معاملات در بورس اوراق بهادار
- تحویل در برابر پرداخت
- طرف معامله مرکزی
- سازمان بین&#۱۷۲;المللی کمیسیون های اوراق بهادار (IOSCO)