نقد ساختاری منطق مسیولیت مدنی ایران با راهبرد الگوی فازی – توزیعی

عنوان	نقد ساختاری منطق مسیولیت مدنی ایران با راهبرد الگوی فازی – توزیعی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	فاطمه طرف
استاد راهنما	حبیب الله رحیمی
استاد مشاور	ایرج بابایی، حسن جعفری تبار
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

نقد ساختاری منطق مسیولیت مدنی ایران با راهبرد الگوی فازی – توزیعی عنوان رساله ای است که توسط فاطمه طرف، با راهنمایی حبیب الله رحیمی و با مشاوره ایرج بابایی و حسن جعفری تبار در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

نقد ساختاری یکی از روش های متداول نقادی در ادبیات و علوم انسانی است که خود بر مبنای مکتب ساختارگرایی استوار است. در این رساله کوشش شده است تا از این روش در راستای نقادی و تحلیل منطق مسیولیت مدنی ایران استفاده گردد. از این منظر منطق مسیولیت مدنی به معنای روشها و نظام استدلال، عدالت مطلوب و اهداف و غایات مسیولیت مدنی است. با در نظر گرفتن این مطلب که ساختار به معنای یک قاعده یا ویژگی بنیادی، تکرار شونده، لایتغیر و انتزاعی در یک مجموعه است این رساله در جستجوی یافتن ساختارهای ناپیدایی است که هدایتگر نظام مسیولیت مدنی ایران هستند و از طریق بررسی نشانه های درون متنی قابل شناسایی و فهم می باشند. نخستین فصل این رساله به توضیح و تبیین روش نقد ساختاری و روش های بکارگیری آن اختصاص دارد و در دومین فصل روشهای نقد ساختاری در خصوص مفاهیم و موضوعاتی همچون ضرر، مبنای مسیولیت و رابطه سببیت به کار گرفته شده اند. در این فصل دوگانه های: واقعه ضرری موجب ضمان≠ واقعه ضرری بدون ضمان، عمد≠ غیر عمد و ضرر قابل انتساب≠ ضرر غیرقابل انتساب، به عنوان سه ساختار بنیادین در اجزا و مبنای مسیولیت مدنی ایران معرفی شده اند. این دوگانه ها در تمامی مصادیق مسیولیت مدنی ایران قابل مشاهده هستند و از این منظر تفاوتی میان اتلاف، تسبیب، غصب، ایفای ناروا، استفاده بلاجهت و سایر مصادیق مسیولیت مدنی ایران وجود ندارد. فصل سوم این پژوهش طی دو مبحث تدوین شده است. در مبحث اول فصل سوم کوشیده ایم تا ساختارهای کلانِ حاکم بر کلیت نظام مسیولیت مدنی ایران را مورد بررسی قرار دهیم و طی آن به وجود ساختار مبتنی بر قیاس ارسطویی و نیز ساختارهای مبتنی بر صورتگرایی دست یافته ایم که در سه ساختار عدالت صوری، عدالت اصلاحی و قاعده منع اجتماع نقیضین گرد آمده اند. در مبحث دوم این فصل ابتدا ویژگی های ساختاری مثبت و منفی مسیولیت ایران را بیان کرده و دلایل خود را برای مثبت یا منفی تلقی کردن آنها بیان کرده ایم. از نظر ما منطق مسیولیت مدنی ایران منطقی منظم و منسجم است که ارتباط و همسازی قابل درکی بین اجزا و قسمت های گوناگون خود دارد. اما علیرغم این ویژگی مثبت، منطق مسیولیت مدنی ایران به دو ویژگی ساختاری منفی نیز مبتلاست. نخست آنکه مسیولیت مدنی ایران منطقی باینری یا دو ارزشی است و بر همین اساس قضایا، گزاره ها و مفاهیم آن فقط درست یا فقط غلط هستند. دومین نقطه ضعف آن است که مسیولیت مدنی ایران تا حد زیادی از توجه به عدالت ماهوی غفلت نموده است که این مطلب ریشه در ویژگی های صورتگرایانه آن دارد. به همین دلایل ما تلاش نموده ایم تا الگویی برای بهسازی و تقویت منطق مسیولیت مدنی ایران ارایه دهیم و آن را الگوی فازی–توزیعی نام نهاده ایم. عنوان فازی– توزیعی به الگویی اشاره دارد که از تلفیق بخشی از مبانی نظری منطق فازی و نظریه عدالت جان راولز تشکیل شده است. این الگو تلاش دارد تا از پتانسیل منطق فازی و عدالت توزیعی در راستای ایجاد یک راهبرد کارآمدتر در مباحث و قضایای مربوط به مسیولیت مدنی ایران استفاده نماید.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

فصل اول: معرفی نقد ساختاری و روش های آن در مطالعات حقوقی

طرح بحث

مبحث اول: نقد، ساختار و ساختارگرایی

گفتار اول: نقد و اصول آن

۱–۱:روشمندی و تناسب روش با موضوع نقد

۲–۱: وحدت نقد و ذهنیت ناقد

۳–۱: تمایز نقد از توصیف

۴–۱: ارزیابی تجربه ی نقد

گفتار دوم: مفهوم ساختار و قواعد آن

۱–۲: مفهوم ساختار

۲–۲: قواعد ساختار

۱–۲–۲: کلیت

۲–۲–۲: گشتار(یا قابلیت تبدیل)

۳–۲–۲: خودنظامی(خودساماندهی)

گفتار سوم: مکتب ساختارگرایی

۱–۳ : شالوده گرایی ۵۰ ۲–۳: گریز از سوژه محوری

مبحث دوم: تعریف و مبانی نقد ساختاری

گفتار اول: تعریف نقد ساختاری

گفتار دوم: مبانی نقد ساختاری

۱–۲: مبانی نقد ساختاری با استفاده از نظریات سوسور

۱–۱–۲: ایده ی تفکیک زبان از گفتار

۲–۱–۲: مطالعه ی همزمانی در مقابل مطالعه ی در زمانی

۳–۱–۲: محور جانشینی و محور همنشینی

۲–۲: مبانی نقد ساختاری با استفاده از نظریات کلود لوی– اشتراوس

۱–۲–۲: روش مطالعه بر اساس پارتیسیونِ ارکستر

۲–۲–۲: اصل تقابل های دوگانه(منطق باینری)

فصل دوم: نقد ساختاری اجزای مسیولیت مدنی ایران

طرح بحث

مبحث اول: ساختار مفهوم ضرر

گفتار اول: مفهوم و ویژگی های ضرر قابل جبران در مسیولیت مدنی

۱–۱: تحلیل شرط مسلم بودن ضرر

۲–۱: تحلیل شرط مستقیم بودن ضرر

۳–۱: تحلیل شرط جبران نشده بودن ضرر:

۴–۱: تحلیل شرط قابل پیش بینی بودن ضرر

گفتار دوم: بازسازی معنای ضرر در نقد ساختاری

۱–۲: بررسی ساختاری عبارات قانونی مرتبط با ضرر

۲–۲: دوگانه ی"واقعه ی ضرریِ موجب ضمان ≠ واقعه ی ضرریِ بدون ضمان "

۳–۲: بررسی کلیت ساختار در دوگانه ی "واقعه ی ضرریِ موجب ضمان ≠ واقعه ی ضرریِ بدون ضمان"

۱–۳–۲: بررسی مفهوم ضرر در غصب

۲–۳–۲: بررسی مفهوم ضرر در استیفاء، ایفای ناروا و دارا شدن بلاجهت

مبحث دوم: ساختار مبنای مسیولیت

گفتار اول: نحوه ی بررسی ساختار عبارات قانونی مرتبط با مبنای مسیولیت

گفتار دوم: بازسازی مبنای مسیولیت مدنی وتبیین نقش "تقصیر" در آن

۱–۲: ساختار مبتنی بر دوگانه ی عمد≠غیر عمد در جنایات

۲–۲: ساختار مبتنی بر دوگانه ی عمد≠غیر عمد در خسارات

۱–۲–۲: دوگانه ی عمد≠غیر عمد در ماده اول ق م م

۲–۲–۲: دوگانه ی عمد≠غیر عمد در تسبیب

گفتار سوم: بررسی کلیت ساختار در دوگانه "عمد≠ غیرعمد"

۱–

بررسی دوگانه عمد≠ غیرعمد در اتلاف

۲–۳ : بررسی دوگانه عمد≠ غیرعمد در غصب

۳–۳ : بررسی دوگانه عمد≠غیر عمد در جنایات خطای محض

مبحث سوم: ساختار رابطه ی سببیت

گفتار اول: دوگانه ی "ضررقابل انتساب ≠ ضرر غیر قابل انتساب"

گفتار دوم: بررسی کلیت ساختار در دوگانه "ضرر قابل انتساب ≠ ضرر غیر قابل انتساب "

فصل سوم ساختارهای کلان نظام مسیولیت مدنی ایران و روش بهسازی آنها

طرح بحث

مبحث اول: ویژگی های منطق مسیولیت مدنی ایران به مثابه ی یک سیستم

گفتار اول: ساختار مبتنی بر قیاس ارسطویی و اثرات آن بر منطق مسیولیت مدنی

۱–۱: کلیاتی درباره قیاس ارسطویی و تاثیر آن بر منطق حقوق

۲–۱:اثر مستقیم قیاس ارسطویی بر ساختار مبتنی بر مسیولیت شخصی و نفی مسیولیت ناشی از فعل غیر

۱–۲–۱: بررسی مسیولیت ناشی از فعل غیر در خصوص مسیولیت کارفرما(ماده

ق م م )

۲–۲–۱: بررسی مسیولیت ناشی از فعل غیر در خصوص مسیولیت سرپرست صغیر و مجنون(ماده

ق م م )

۳–۱: اثر تلفیقی قیاس ارسطویی و دوگانه ی عمد≠ غیرعمد بر کارکرد مسیولیت مدنی ایران

گفتار دوم: ساختارهای مبتنی بر صورتگرایی و اثرات آنها بر منطق مسیولیت مدنی ایران

۱–۲: اثر عدالت صوری بر منطق مسیولیت مدنی

۲–۲: اثر عدالت اصلاحی بر منطق مسیولیت مدنی

۳–۲: اثر تلفیقی قاعده ی منع اجتماع نقیضین و اصل تقابل های دوگانه بر منطق مسیولیت مدنی

مبحث دوم: بهسازی منطق مسیولیت ایران از طریق ارایه ی الگوی فازی– توزیعی

گفتار اول: تشریح تجربه ی نقد

۱–۱: تجربه ی نقد پیرامون نقاط قوت منطق مسیولیت مدنی ایران

۲–۱: تجربه ی نقد پیرامون نقاط ضعف منطق مسیولیت مدنی ایران

گفتار دوم: ارایه ی الگوی فازی– توزیعی

۱–۲: الگوبرداری از مبانی منطق فازی در مسیولیت مدنی

۱–۱–۲: مفهوم و مبانی فکری منطق فازی

۲–۱–۲: نحوه ی استفاده از مبانی منطق فازی در مسیولیت مدنی ایران

۲–۲: استفاده از سرفصل عدالت توزیعی در الگوی فازی–توزیعی (با تاکید بر نظریه عدالت توزیعی جان راولز)

۱–۲–۲: نقش سرفصل عدالت توزیعی در حقوق خصوصی

۲–۲–۲: مقایسه نظریه عدالت توزیعی راولز با عدالت صوری و اصلاحی ۲۹۹ ۳–۲–۲: تلفیق نظریه ی عدالت راولز با مبانی منطق فازی

نتیجه گیری

فهرست منابع

کلیدواژه ها

• مسیولیت مدنی
• منطق حقوق
• منطق فازی
• عدالت توزیعی
• ساختارگرایی
• نقد ساختاری
• الگوی فازی – توزیعی