نقد و بررسی مجازات تبعی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392

عنوان	نقد و بررسی مجازات تبعی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمد بانشی
استاد راهنما	ابوالفتح خالقی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه قم

نقد و بررسی مجازات تبعی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ عنوان پایان نامه ای است که توسط محمد بانشی، با راهنمایی ابوالفتح خالقی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

بازپروری اجتماعی بزهکاران از رهگذر اجرای مجازات، از موضوعات مهم سیاست جنایی اکثر نظام های کیفری است. اصلاح و باز اجتماعی کردن بزهکاران یکی از سیاست های اساسی سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران است که بنیان آن بر بند ۵ از اصل ۱۵۶ قانون اساسی مبتنی است. در گستره پس از اجرای کیفر، مسایل عدیده ای گریبان گیر بازپروری بزهکاران شده است، به طوری که مجازات تبعی سالب حقوق اجتماعی و مقررات استخدامی نهادهای دولتی و حتی بخش خصوصی مبنی بر عدم استخدام افراد دارای سابقه کیفری، مانع از جامعه پذیری و اشتغال بزهکاران می شود و این خود عامل بسیار مهمی در تکرار جرم و جامعه ستیزی از ناحیه محکومین سابق است. ازجمله مهم ترین مانعی که منجر به عدم پذیرش دوباره بزهکاران سابق در جامعه می شود، مجازات تبعی ذکرشده در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی است. این نهاد جزایی همانند بسیاری از نهادهای جزایی که وارد قانون ما شده است، متاسفانه تقلید از قوانین بیگانگان است که با فرهنگ، مذهب و تعریف ما از انسان هیچ گونه سنخیتی ندارد. ما برای قانون گذاری، منابع جامع و کاملی را در شریعت اسلام، پیش روی خودداریم و اعتقاد به این مسیله که دین اسلام کامل ترین دین است و در مورد تمامی مسایل موردنیاز بشر ازجمله قوانین جزایی احکام مناسبی دارد یک واقعیت مسلم است و نباید از آن صرفا به عنوان یک شعار استفاده کرد. قانون گذار ما باید در قوانین جزایی به منابع دینی رجوع نماید و از تقلید از قوانین بیگانگان دست بردارد تا قوانین تصویب شده، کرامت ذاتی انسان ها را حفظ کند و همچنین قوانین در مسیر اصلاح افراد جامعه باشد. مقررات مربوط به مجازات تبعی و مقرراتی که حق اشتغال شخص را سلب می کنند از موانع اساسی بازپروری بزهکاران در جامعه است و از عوامل اصلی تکرار جرم از ناحیه این گونه افراد محسوب می گردد. پیشنهاد می شود تا با تحقیق علمی و کارشناسی شده در متون دینی و استفاده از آیات و روایات که درزمینه نهاد توبه وجود دارد، این نهاد جایگزین نهاد اعاده حیثیت گردد تا مقررات مربوط به اعاده حیثیت که برگرفته از قوانین کشورهای غربی است و ساختار آن چندین دهه با تغییرات جزیی در قوانین جزایی ما وجود دارد منسوخ گردد و نهاد توبه که هماهنگ با عقاید و مذهب ما و تعریف ما از انسان است جایگزین آن گردد تا با حفظ کرامت انسانی، به هدف متعالی مجازات که همان اصلاح افراد خطاکار و بازگرداندن آن ها به جامعه است دست یابیم.

ساختار و فهرست پایان نامه

عنوان صفحه

مقدمه ۱

۱–۱ بیان مسیله ۳

۱–۲ پرسش های تحقیق ۴

۱–

فرضیه های تحقیق ۴

۱–۴ پیشینه تحقیق ۴

۱–۵ شیوه تحقیق ۵

۱–۶ اهمیت و ضرورت تحقیق ۵

۱–۷ اهداف تحقیق ۵

۱–۸ ساختار تحقیق ۵

فصل اول: کلیات (مفاهیم، تاریخچه و مبانی) ۷

مبحث اول: مفاهیم ۸

۱–۱–۱ تعریف حقوق: اصطلاح حقوق در معنای لغوی عبارت است از ۸

۱–۱–۲ تعریف حقوق جزا: ۸

۱–۱–۳ تعریف جرم: ۹

۱–۱–۴ تعریف مجازات: ۱۲

۱–۱–۵ تعریف مجازات اصلی: ۱۳

۱–۱–۶ تعریف مجازات تکمیلی: ۱۴

۱–۱–۷ تعریف مجازات تبعی: ۱۷

۱–۱–۸ تعریف حقوق اجتماعی: ۲۰

۱–۱–۹ تعریف محرومیت از حقوق اجتماعی: ۲۵

۱–۱–۹–۱ محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات اصلی: ۲۸

۱–۱–۹–۲ محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تکمیلی: ۲۹

۱–۱–۹–۳ محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی: ۲۹

۱–۱–۱۰ تعریف سجل کیفری: ۲۹

۱–۱–۱۱ تعریف اعاده حیثیت: ۳۱

الف: اعاده حیثیت قضایی: ۳۴

ب: اعاده حیثیت قانونی: ۳۵

ج: ادله اعاده حیثیت عام در قران ۳۷

چ: ادله اعاده حیثیت خاص در قران: ۳۹

مبحث دوم: اهداف مجازات ۴۱

اهداف مجازات بر اساس مکاتب کیفری ۴۲

۱–۲–۱ تشفی خاطر بزه دیده: ۴۲

۱–۲–۲ نظریه جبران خسارت: ۴۲

۱–۲–۳ نظریه فایده اجتماعی: ۴۳

۱–۲–۴ کاهش جرم، پیشگیری و ارعاب: ۴۳

۱–۲–۵ مکتب عدالت مطلق: ۴۴

۱–۲–۶ ناتوان سازی: ۴۴

۱–۲–۷ سزا گرایی: ۴۴

۱–۲–۸ فایده گرایی: ۴۵

۱–۲–۹ نظریه اصلاح و تربیت مجرمان: ۴۵

۱–۲–۱۰ فلسفه مجازات در اسلام: ۴۶

مبحث سوم: مبانی و تاریخچه مجازات تبعی در قوانین جزایی ایران ۴۷

۱–۳–۱ مبانی مجازات تبعی در نظام جزایی ایران: ۴۷

۱–۳–۲ مجازات تبعی در قوانین قبل از انقلاب اسلامی: ۴۹

۱–۳–۳ مجازات تبعی در قوانین بعد از انقلاب اسلامی: ۵۱

مبحث چهارم: خصوصیات مجازات تبعی در نظام جزایی ایران ۵۳

۱–۴–۱ توان گیری برخی از مجرمان از رهگذر محرومیت از حقوق مدنی در مجازات تبعی ۵۵

۱–۴–۲ توان گیری برخی از مجرمان از رهگذر محرومیت از حقوق سیاسی در مجازات تبعی ۵۵

۱–۴–۳ توان گیری برخی از مجرمان از رهگذر محرومیت از برخی حقوق اقتصادی در مجازات تبعی ۵۶

مبحث پنجم: شرایط اعمال مجازات تبعی و انواع جرایم مستوجب مجازات تبعی ۵۸

۱–۵–۱ عمدی بودن جرم ارتکابی: ۵۸

۱–۵–۲ قطعیت حکم: ۵۹

۱–۵–۳ اجرای حکم یا شمول مرور زمان: ۶۱

۱–۵–۴ نوع جرایم ارتکابی: ۶۲

مبحث ششم: مدت های محرومیت از حقوق اجتماعی ۶۶

مبحث هفتم: نوع محرومیت های اجتماعی ۶۸

فصل دوم: تبیین و ارزیابی مجازات تبعی ۹۱

مبحث اول: نحوه زوال و رفع اثر از مجازات تبعی و آثار آن ۱۰۳

مبحث دوم: اعاده حیثیت و زوال مجازات تبعی منوط به تحقق شرایط زیر است ۱۰۵

۲–۲–۱ اجرای مجازات: ۱۰۵

۲–۲–۲ انقضای مواعد معین: ۱۰۵

مبحث سوم: آثار اعاده حیثیت و زوال مجازات تبعی: ۱۰۹

۲–۳–۱ سقوط مجازات تبعی: ۱۰۹

۲–۳–۲ اعاده حقوق اجتماعی سلب شده: ۱۰۹

۲–۳–۳ محو سابقه محکومیت کیفری از سجل کیفری: ۱۱۰

۲–۳–۴ برخورداری از بعضی از امتیازها: ۱۱۰

مبحث چهارم: مجازات تبعی در قوانین خاص ۱۱۳

مبحث پنجم: مجازات تبعی از منظر فقه و بررسی ماهیت فقهی آن ۱۱۹

نمونه هایی از مجازات تبعی در فقه ۱۲۲

۲–۵–۱ محرومیت از ارث در قتل عمد ۱۲۲

۲–۵–۲ محکومیت به ارتداد و محرومیت های ناشی از آن ۱۲۲

۲–۵–۳ حرمت نکاح به سبب ارتکاب جرایم جنسی ۱۲۳

۲–۵–۴ سلب حق اجرای حدود ۱۲۴

۲–۵–۵ سلب عدالت به عنوان مصداق عام مجازات تبعی ۱۲۴

مبحث ششم: اهداف و سیاست کیفری در قبال مجازات تبعی در نظام جزایی ایران ۱۲۵

مبحث هفتم: مقایسه ماده

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ با ماده

مکرر قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ۱۲۹

تفاوت ها ۱۲۹

شباهت ها ۱۳۱

۲–۷–۱ امتیازات ماده

قانون مجازات اسلامی ۱۳۱

۲–۷–۲ نارسایی های ماده

قانون مجازات اسلامی ۱۳۲

مبحث هشتم: جایگزینی نهاد توبه به جای مجازات تبعی ۱۳۷

نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۴۳

فهرست منابع و ماخذ ۱۴۸

کلیدواژه ها

• مجازات تبعی
• مجازات تبعی
• قانون مجازات اسلامی
• اعاده حیثیت