چک عادی

چک عادی، چکی است که اشخاص عهده بانک ها به حساب جاری خود صادر می کنند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.

تعریف چک عادی و تمایز آن از اسناد مشابه

چک عادی، سندی است که توسط اشخاص دارای حساب جاری نزد بانک‌ها صادر می‌شود. دارنده چک تنها به اعتبار صادرکننده آن اتکا دارد و چک عادی تعهد مستقلی از سوی بانک ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل، حواله‌هایی که توسط مؤسسات مالی و اعتباری غیربانکی صادر می‌شوند و صرفاً ظاهر مشابهی با چک دارند، مشمول مقررات «قانون صدور چک» نبوده و دارندگان آن‌ها از حمایت‌ها و تضمین‌های پیش‌بینی‌شده در آن قانون برخوردار نیستند.

انواع چک عادی از منظر ساختار سامانه‌ای

در حال حاضر، سه نوع چک عادی در نظام بانکی کشور قابل شناسایی است که از نظر فرآیند صدور، انتقال، تسویه و پیگیری حقوقی دارای تفاوت‌هایی هستند:

چک غیرصیادی

پیش از راه‌اندازی سامانه صیاد، صلاحیت اشخاص برای دریافت دسته‌چک صرفاً توسط بانک افتتاح‌کننده حساب جاری بررسی می‌شد. همچنین، طراحی و فرم ظاهری دسته‌چک‌ها در بانک‌های مختلف، تفاوت‌هایی با یکدیگر داشت.

از سال ۱۳۹۶، توزیع دسته‌چک‌های غیرصیادی متوقف شد، هرچند صدور چک از دسته‌چک‌های موجود همچنان دارای اعتبار قانونی است. با این حال، چنین چک‌هایی قابلیت تسویه بین‌بانکی (از طریق اتاق پایاپای یا کلر) را ندارند و دارنده آن صرفاً می‌تواند برای نقد کردن یا برگشت زدن چک، به شعبه‌های بانک صادرکننده مراجعه کند.

چک صیادی (طرح قدیم)

با آغاز طرح سامانه صیاد، نخستین گام، یکسان‌سازی ظاهری دسته‌چک‌ها از نظر رنگ، ابعاد و محتوا بود. در ادامه، بانک مرکزی پس از ایجاد هماهنگی‌های لازم با بانک‌ها، مولفه‌های امنیتی چک را ارتقا داد و نهایتاً سامانه صیاد را در شهریور ۱۳۹۶ عملیاتی کرد.

در این فرایند، پس از استعلام هویت و صلاحیت متقاضی از طریق سامانه نهاب (نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی)، در صورت نبودن سابقه چک برگشتی رفع‌نشده یا ممنوعیت قانونی، به ازای هر برگ چک، یک شناسه یکتای ۱۴ رقمی اختصاص می‌یابد. این شناسه‌ها روی برگه چک چاپ می‌شود و دسته‌چک شخصی‌سازی‌شده به مشتری تحویل داده می‌شود. این سیستم تا حد زیادی خطا در احراز صلاحیت و اعتبارسنجی را نسبت به فرآیند سنتی کاهش داد.

چک صیادی (طرح جدید)

با اجرای ماده (۲۱) مکرر قانون صدور چک، در ۱۵ دی ۱۳۹۹ از نسل جدید چک‌های صیادی رونمایی شد و از ابتدای سال ۱۴۰۰، بانک‌ها موظف شدند صرفاً این نوع دسته‌چک‌ها را به متقاضیان ارائه دهند.

مهم‌ترین تمایز ظاهری این چک‌ها، رنگ آن‌هاست: چک‌های صیادی طرح قدیم به رنگ زرد یا سبز بودند؛ در حالی‌ که چک‌های جدید به رنگ صورتی طراحی شده‌اند. علاوه بر این، عبارت تأکیدی زیر روی این چک‌ها درج شده است:

«کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.»

چک‌های جدید نیز مانند نسل پیشین خود، دارای شناسه ۱۴ رقمی منحصر‌به‌فرد هستند. همچنین، در پشت این چک‌ها بارکد دوبعدی (QR Code) درج شده است که از طریق اسکن آن، هر شخصی می‌تواند وضعیت اعتباری صادرکننده را شامل چک‌های برگشتی رفع‌نشده استعلام کند.