کاربرد مفاهیم اصولی در تفسیر قوانین موضوعه با تاکید بر قانون مدنی

عنوان	کاربرد مفاهیم اصولی در تفسیر قوانین موضوعه با تاکید بر قانون مدنی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	صدیقه عزیزیان شرمه
استاد راهنما	یوسف نورایی
استاد مشاور	سیدهادی پژومان
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۵
دانشگاه	دانشگاه شمال

کاربرد مفاهیم اصولی در تفسیر قوانین موضوعه با تاکید بر قانون مدنی عنوان پایان نامه ای است که توسط صدیقه عزیزیان شرمه، با راهنمایی یوسف نورایی و با مشاوره سیدهادی پژومان در سال ۱۳۹۵ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شمال دفاع گردید.

چکیده

آیا علم اصول می تواند ابزار کار حقوقدان باشد؟ اگر پاسخ مثبت است، وی چه زمانی می تواند از این علم بیشترین بهره را ببرد؟ در جواب سوال اول باید بگوییم بله زیرا پی بردن به روش استنباط حقوق اسلامی بینش و بصیرتی به وجود می آورد که برای درک و فهمیدن مسایل حقوقی ضروری است(محمدی،۱۳۹۴ :۲۳) و اما پاسخ سوال دوم، علم اصول برای یک حقوقدان زمانی بیشتر مفید فایده خواهد بود که وی بتواند کاربرد آن ها را در مواد قانونی تشخیص دهد،در این مرحله است که می تواند منظور قانون گذار را از وضع آن ها به طور دقیق دریابد. در این پایان نامه ضمن بررسی حجیت و اعتبار قواعد حقوقی وجایگاه و فایده علم اصول،به بحث پرفایده "مفاهیم اصولی" پرداخته شده است اما تلاش ما فقط معطوف به یک سری تعاریف خشک و بیان مصادیق تکراری صرف نبوده بلکه تعداد کثیری از مصادیق چه در قوانین چه در آراء وحدت رویه و چه در نظریه های مشورتی،بیان شده است که همین سبب خواهد شد تا خواننده با این بحث پرکاربرد،عمیقا آشنا شود به طوری که به راحتی مفاهیم هر ماده یا جمله ای را بیابد و در نهایت امر، بتواند در استدلال های خود بهتر از آنها استفاده کند.

ساختار و فهرست پایان نامه

فصل اول : کلیات ۱

۱–۱ مقدمه ۲

۱–۱–۱ بیان مسیله ۲

۱–۱–۲ پرسش ها و فرضیه ها ۳

۱–۱–۳ اهداف و پیشینه پژوهشی ۳

۱–۱–۳–۱ اهداف ۴

۱–۱–۳–۲ پیشینه ۴

۱–۱–۴ مشکلات پژوهش ۴

۱–۱–۵ روش و منابع پژوهش ۵

۱–۵–۱–۱روش ۵

۱–۱–۵–۲ منابع ۵

۱–۱–۶ ساختار کلی ۵

۱–۲ تعاریف ۶

۱–۲–۱ تعریف علم اصول، وضع و دلالت ۶

۱–۲–۱–۱ تعریف علم اصول ۶

۱–۲–۱–۲ تعریف وضع ۶

۱–۲–۱–۲–۱ وضع تعیینی ۶

۱–۲–۱–۲–۲ وضع تعینی ۶

۱–۲–۱–۳ تعریف دلالت ۷

۱–۲–۱–۳–۱ انواع دلالت ۷

۱–۱–۳–۱–۲–۱دلالت عقلیه ۷

۲–۱–۳–۱–۲–۱ دلالت طبعیه ۷

۳–۱–۳–۱–۲–۱ دلالت وضعیه ۸

۱–۲–۱–۳–۱–۳–۱ اقسام دلالت وضعیه ۸

۱–۱–۳–۱–۳–۱–۲–۱ دلالت مطابقی ۸

۲–۱–۳–۱–۳–۱–۲–۱ دلالت تضمنی ۸

۱–۲–۱–۳–۱–۳–۱–۳ دلالت التزامی ۹

۱–۲–۲ تعریف منطوق و مفهوم ۱۰

۱–۲–۲–۱ تعریف منطوق ۱۰

۱–۲–۲–۲ تعریف مفهوم ۱۰

۱–۳ انواع منطوق و مفهوم ۱۰

۱–۳–۱ انواع منطوق ۱۱

۱–۱–۳–۱ منطوق صریح ۱۱

۱–۳–۱–۲ منطوق غیرصریح(دلالت سیاقی) ۱۱

۱–۲–۱–۳–۱ دلالت اقتضا ۱۱

۲–۲–۱–۳–۱ دلالت تنبیه(ایماء) ۱۲

۳–۲–۱–۳–۱ دلالت اشاره ۱۲

۱–۳–۲ انواع مفهوم ۱۳

۱–۲–۳–۱ مفهوم موافق ۱۳

۱–۳–۲–۱–۱ قیاس اولویت ۱۴

۱–۳–۲–۱–۲ قیاس مساوات ۱۴

۱–۳–۲–۱–۳ قیاس ادنی ۱۴

۱–۳–۲–۲ مفهوم مخالف ۱۵

۱–۳–۲–۲–۱ مفاهیم معتبر ۱۵

۱–۳–۲–۲–۱–۱ مفهوم شرط ۱۶

۱–۳–۲–۲–۱–۲ مفهوم حصر ۱۷

۱–۳–۲–۲–۱–۳ مفهوم غایت ۱۷

۱–۳–۲–۲–۲ مفاهیم غیر معتبر ۱۹

۱–۳–۲–۲–۲–۱ مفهوم وصف ۲۰

۱–۳–۲–۲–۲–۱–۱ انحراف در بحث از مفهوم وصف ۲۳

۱–۳–۲–۲–۲–۱–۲ مسامحه ای که در "تعریف" مفهوم وصف شده است ۲۳

۱–۳–۲–۲–۲–۱–۳ دلایل ادعای مسامحه ۲۴

۱–۳–۲–۲–۲–۲ مفهوم عدد ۲۷

۱–۳–۲–۲–۲–۳ مفهوم لقب ۲۹

فصل دوم : تفسیر و اعتبار قواعد حقوقی ۳۱

۱–۲ تفسیر ۳۲

۲–۱–۱ معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر ۳۲

۲–۱–۲ جایگاه تفسیر ۳۲

۲–۱–۳ موارد تفسیر ۳۲

۲–۱–۳–۱ ابهام قانون ۳۳

۲–۱–۳–۲ اجمال قانون ۳۳

۲–۱–۳–۳ تعارض قوانین ۳۳

۲–۱–۳–۴ سکوت قانون ۳۳

۲–۱–۴ انواع تفسیر ۳۴

۲–۱–۴–۱ تفسیر بر اساس مرجع تفسیر کننده ۳۴

۲–۱–۴–۱–۱ تفسیر قانونی ۳۴

۲–۱–۴–۱–۲ تفسیر قضایی ۳۴

۲–۱–۴–۱–۳ تفسیر شخصی ۳۵

۲–۱–۴–۲ تفسیر بر اساس مکاتب تفسیری ۳۵

۲–۱–۴–۲–۱ مکتب تفسیر لفظی ۳۵

۲–۱–۴–۲–۲ مکتب تحقیق علمی آزاد ۳۵

۲–۱–۴–۲–۳ روش قابل قبول در حقوق ایران ۳۶

۲–۱–۴–۳ تفسیر بر اساس روش های عملی تفسیر ۳۷

۲–۱–۴–۳–۱ تفسیر ادبی ۳۷

۲–۱–۴–۳–۲ تفسیر اصولی ۳۸

۲–۱–۴–۳–۳ تفسیر تاریخی ۳۸

۲–۱–۴–۳–۴ تفسیر منطقی ۳۸

۲–۱–۴–۳–۵ تفسیر لفظی ۳۹

۲–۲ اعتبار قواعد حقوقی ۳۹

۲–۲–۱ تعامل ارزش و واقعیت در ایجاد قاعده حقوقی ۳۹

۲–۲–۱–۱ در نظام حقوقی غرب ۳۹

۲–۲–۱–۲ در نظام حقوقی ایران ۴۳

فصل سوم : ضرورت کاربردی شدن مفاهیم اصولی و مصادیق آن ۴۶

۳–۱ ضرورت و فواید کاربردی شدن مفاهیم اصولی ۴۷

۳–۱–۱ جایگاه و فایده علم اصول ۴۷

۳–۱–۲ فواید تطبیق مفاهیم اصولی با قوانین ۴۷

۳–۲ مصادیق حقوقی مفاهیم اصولی ۴۹

۳–۲–۱ مصادیق مفهوم موافق ۴۹

۳–۲–۱–۱ مصادیق حقوقی قیاس اولویت ۴۹

۳–۲–۱–۲ مصادیق حقوقی قیاس مساوات ۵۰

۳–۲–۱–۳ مصادیق حقوقی قیاس ادنی ۵۱

۳–۲–۲ مصادیق مفهوم مخالف ۵۱

۳–۲–۲–۱ مصادیق حقوقی مفهوم شرط ۵۱

۳–۲–۲–۱–۱ در قوانین ۵۱

۳–۲–۲–۱–۱–۱ قانون مدنی ۵۱

۳–۲–۲–۱–۱–۲ قانون اساسی ۵۵

۳–۲–۲–۱–۱–۳ قانون مجازات اسلامی ۵۶

۳–۲–۲–۱–۲ در آراء وحدت رویه ۵۸

۳–۲–۲–۱–۳ در نظریه های مشورتی ۶۲

۳–۲–۲–۲ مصادیق حقوقی مفهوم حصر ۶۵

۳–۲–۲–۲–۱ در قوانین ۶۵

۳–۲–۲–۲–۱–۱ قانون مدنی ۶۵

۳–۲–۲–۲–۱–۲ قانون آیین دادرسی مدنی ۷۶

۳–۲–۲–۲–۱–۳ قانون اجرای احکام مدنی ۷۸

۳–۲–۲–۲–۱–۴ قانون امور حسبی ۸۰

۳–۲–۲–۲–۱–۵ قانون دیوان عدالت اداری ۸۱

۳–۲–۲–۲–۱–۶ قانون اساسی ۸۱

۳–۲–۲–۲–۱–۷ قانون مجازات اسلامی ۸۳

۳–۲–۲–۲–۲ در آراء وحدت رویه ۸۴

۳–۲–۲–۲–۳ در نظریه های مشورتی ۸۶

۳–۲–۲–۳ مصادیق حقوقی مفهوم غایت ۸۷

۳–۲–۲–۳–۱ در قوانین ۸۷

۳–۲–۲–۳–۱–۱ قانون مدنی ۸۷

۳–۲–۲–۳–۱–۲ قانون اجرای احکام مدنی ۸۹

۳–۲–۲–۳–۱–۳ قانون مدیریت خدمات کشوری ۹۰

۳–۲–۲–۳–۱–۴ قانون آیین دادرسی مدنی ۹۱

۳–۲–۲–۳–۱–۵ قانون اساسی ۹۴

۳–۲–۲–۳–۱–۶ قانون مجازات اسلامی ۹۴

۳–۲–۲–۳–۲ در آراء وحدت رویه ۹۵

۳–۲–۲–۴ مصادیق حقوقی مفهوم وصف ۹۷

۳–۲–۲–۴–۱ در قوانین ۹۷

۳–۲–۲–۴–۱–۱ قانون مدنی ۹۷

۳–۲–۲–۴–۱–۲ قانون آیین دادرسی مدنی ۱۰۰

۳–۲–۲–۴–۱–۳ قانون تجارت ۱۰۱

۳–۲–۲–۴–۱–۴ قانون مجازات ۱۰۱

۳–۲–۲–۴–۲ در آراء وحدت رویه ۱۰۱

۳–۲–۲–۵ مصادیق حقوقی مفهوم عدد ۱۰۶

۳–۲–۲–۵–۱ در قوانین ۱۰۶

۳–۲–۲–۵–۱–۱ قانون مدنی ۱۰۶

۳–۲–۲–۵–۱–۲ قانون آیین دادرسی مدنی ۱۰۹

۳–۲–۲–۵–۱–۳ قانون اجرای احکام مدنی ۱۱۰

۳–۲–۲–۵–۱–۴ قانون امور حسبی ۱۱۲

۳–۲–۲–۵–۱–۵ قانون مجازات اسلامی ۱۱۳

۳–۲–۲–۵–۱–۶ قانون اساسی ۱۱۵

۳–۲–۲–۵–۲ نظریه های مشورتی ۱۱۶

۳–۲–۲–۶ مصادیق حقوقی مفهوم لقب ۱۱۸

۳–۲–۲–۶–۱ قانون مدنی ۱۱۸

۳–۲–۲–۶–۲ قانون اساسی ۱۱۹

۳–۲–۲–۶–۳ قانون تجارت ۱۲۰

۳–۲–۳ مصادیق دلالات سیاقی ۱۲۱

۳–۲–۳–۱ مصادیق حقوقی دلالت اقتضا ۱۲۱

۳–۲–۳–۲ مصادیق حقوقی دلالت تنبیه(ایما) ۱۲۲

۳–۲–۳–۳ مصادیق حقوقی دلالت اشاره ۱۲۲

فصل چهارم : نتایج و پیشنهادها ۱۲۴

۴–۱ نتیجه ۱۲۵

۴–۲ پیشنهادات ۱۲۵

فصل پنجم : منابع و مآخذ ۱۲۷

فهرست نمودارها

نمودار

انواع منطوق و مفهوم ۳۰

کلیدواژه ها

• واژگان کلیدی : مفهوم
• منطوق
• تفسیر
• شرط
• وصف
• حصر
• غایت
• عدد
• علم اصول
• قانون مدنی