گستره دفاع اختلال روانی در حقوق کیفری ایران و آمریکا
گستره دفاع اختلال روانی در حقوق کیفری ایران و آمریکا نام مقاله ای از لاله عاکفی و امیر ایروانیان و امیر پاک نهاد بوده که در شماره دوم دوره پانزدهم (تابستان 1402) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
یکی از مواردی که می‌تواند عدالت کیفری را با چالش مواجه کند، ادعای وجود اختلال روانی در هنگام ارتکاب جرم است. پذیرش این دفاع باعث کاهش مجازات یا تبرئه متهم می‌شود. جنون یکی از موانع مسئولیت کیفری است؛ اما اختلال‌های روانی در بسیاری از موارد مشمول جنون نمی‌شوند و در دسته‌ای که گستره‌ای بین جنون و سلامت عقل است، جای می‌گیرند. پرسش اصلی پژوهش حاضر، این است که شرایط احراز جنون در هر یک از نظام های حقوقی ایران و آمریکا کدام‌اند؟ نتایج این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است نشانگرآن است که در نظام کیفری ایران و غالب ایالت‌های آمریکا، جنون در معنای اختلال روانی منجر به فقدان تام اراده یا قوه تمییز آمده است و نیز مطابق ماده 149 ق.م.ا 1392 و همچنین در حقوق آمریکا عقب‌ماندگی‌های شدید ذهنی را می‌توان منطبق با ضوابط جنون و در زمره عوامل رافع مسئولیت کیفری دانست. در حقوق آمریکا برای اختلال‌های روانی که رافع مسئولیت کیفری نباشند، نهاد مسئولیت نسبی پیش‌بینی شده است که با ماده 18 ق.م.ا که قاضی را در تعیین مجازات ملزم به توجه به وضعیت ذهنی و روانی مرتکب می‌کند، قابل قیاس است.
کلید واژه ها
- اختلال روانی
- اراده
- تمیز
- جنون
- مسئولیت کیفری