ماده ۱۷۸ قانون مدنی

ماده ۱۷۸ قانون مدنی: مالی که در دریا غرق شده و مالک از آن اعراض کرده‌است مال کسی است که آن را بیرون بیاورد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به روی گرداندن از مال و به اسقاط حقوق اشخاص نسبت به اموال خود، به صورت ارادی، «اعراض» گویند.

به مالی که مالک، نسبت به آن از مالکیت خود گذشته باشد؛ مال اعراض شده گویند.

به مالی که سابقه تملک آن محرز بوده؛ ولی بعدها تبدیل به مباحه شده باشد؛ «مباح بالعرض» گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

جواهری که از دریا به دست می‌آید؛ مالی که آب، به ساحل می‌آورد و مالی که در دریا غرق گردیده و مورد اعراض مالک آن واقع شده؛ در حکم دفینه بوده؛ و متعلق به کسی است که آن را به دست آورده‌است، اما اگر آنچه که آب به ساحل می‌اندازد؛ از مباحات نبوده؛ و از شواهد برآید که دارای مالک است؛ و اعراض مالک از آن اموال نیز محرز نباشد؛ در این صورت یابنده، حق تملک آنها را ندارد.

اعراض، قاعده ای عمومی است؛ که اختصاص به مال غرق شده ندارد؛ اعراض از مالی، موجب سقوط حق مالکیت گردیده و مال مزبور را، در زمره مباحات قرار می‌دهد، و چنین مالی را، می‌توان با حیازت تملک نمود.

اعراض، ایقاعی است که موجب اسقاط حق عینی می‌گردد؛ بنابراین در اعراض، قصد شرط بوده و صرف رها نمودن مال را نمی‌توان اعراض دانست.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

بنای عقلا، اعراض را مسقط مالکیت می‌داند.

با استناد به روایتی از امام صادق، اگر شخصی، شتر خود را بر اثر فراموشی، در بیابان برهوت رها نموده؛ و دیگری آن حیوان را یافته؛ و از او مراقبت نموده؛ و بدین وسیله از هلاک شدنش جلوگیری نماید؛ یابنده می‌تواند شتر را حیازت نماید.

با استناد به روایتی از امام صادق، اگر مالی در دریا غرق گردیده؛ و مالک، از آن روی گردانیده؛ یا نسبت به یافتن مال مزبور مأیوس گردد؛ یابنده، می‌تواند آن را تملک نماید.

سوابق فقهی

در اعراض، همچون قاعده اقدام، مالک، احترام به مال خود را از بین می‌برد؛ در نتیجه ضمان دیگری، نسبت به رد عین، مثل یا قیمت آن مال، منتفی است.

اعراض، عمل حقوقی یک طرفه، یا همان ایقاع است.

اعراض را نمی‌توان ایقاع موجد حق دانست؛ بلکه چنین ایقاعی، مسقط حق است.

اعراض، اختصاص به مال غرق شده ندارد؛ اعراض از مالی، موجب سقوط حق مالکیت می‌گردد.

مقالات مرتبط

• اثر حجر و ورشکستگی کفیل بر عقد کفالت
• بررسی گسترۀ حق مطالبۀ بهای املاک واقع در طرح‌های تعریض پس از رعایت اختیاری برهای اصلاحی توسط مالکان