نظارت بر وصیت

موصی می‌تواند یک نفر را برای نظارت در عملیات وصی معین نماید. حدود اختیارات ناظر به طریقی خواهد بود که موصی مقرر داشته است یا از قرائن معلوم شود، ناظر، اختیار دخالت مستقیم در موصی به را ندارد، همچنین نظارت، غیر قابل توکیل بوده و قائم به شخص می باشد.

مواد مرتبط

• ماده ۸۵۷ قانون مدنی

اقسام

نظارت اطلاعی

به ناظر بر امور وصی به جهت رعایت حدود اختیارات معینه، با برخورداری از حق اعتراض به وی، ناظر اطلاعی گویند. ناظر اطلاعی موظف است مراتب مخالفت وصی با نظر خویش را، به دادگاه اطلاع دهد.

نظارت استصوابی

ناظر استصوابی کسی که است که وصی، تصمیم خود را پس از مشورت با او و تأیید ایشان، اجرا می نماید. ناظر استصوابی برخلاف وصی، حق تصرف در اموال موصی را ندارد؛ و فقط باید تصرفات وصی در این اموال را، تأیید یا رد نماید.

در فقه

موصی می تواند اقدام به تعیین ناظر بر اعمال وصی نماید، در صورتی که موصی حدود اختیارات ناظر را تعیین ننموده باشد؛ بنا بر اقتضای عرف، ناظر باید از اقدامات وصی مطلع گردد تا در صورت تخلف وصی از مفاد وصیت، به او اعتراض نماید.

در صورت فوت وصی پیش از انجام مورد وصایت، ناظر بدون اذن حاکم نمی تواند در امور مربوط به وصی تصرف نماید.

در قابلیت یا عدم قابلیت توکیل حق نظارت به غیر، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد.

مصادیق

• در موردی که موصی وصیت نموده تا وصی، منزل او را فروخته و مبلغ حاصل از فروش را صرف امور خیریه نماید؛ و وصی بدون جلب رضایت ناظر، ملک مورد نظر را به قیمتی پایین تر از ارزش آن، فروخته باشد؛ در چنین فرضی، ناظر می تواند با مراجعه به دادگاه، اقدام به ابطال معامله مزبور نماید.

• انعقاد بیع و شراء و صلح و ... توسط وصی؛ نیاز به تأیید ناظر دارد.

تعدد ناظر

تعدد ناظر بر عملیات وصی، امکان پذیر است. در صورت تعدد ناظر، ممکن است برخی از آنها استصوابی، برخی اطلاعی و یا اینکه هم استصوابی و هم اطلاعی باشند.

نحوه نظارت در تعدد اوصیا

در مواردی که به دستور موصی، یکی از اوصیا در امور مصرحه، تصمیم گیری نماید و دیگری اجرای تصمیم های مزبور را برعهده گیرد؛ با توجه به اینکه در تعدد اوصیا، باید هر دو وصی از حق دخالت مستقیم در امور مربوطه برخوردار باشند؛ لذا در فرض مورد بحث باید شخص اول را ناظر بر اعمال شخص دوم دانست، البته چنین نظارتی در زمره هیچ یک از نظارت های اطلاعی و استصوابی قرار نمی گیرد، لذا علاوه بر ناظر استصوابی و اطلاعی، وجود نوع دیگری از ناظر نیز قابل تصور است.

مقایسه نظارت بر وصیت با نظارت بر وقف

در نظارت بر وصیت، همانند تولیت، تعیین ناظر اطلاعی و استصوابی امکان پذیر است، چرا که هر دو، شباهت های تامی با یکدیگر دارند و مقصود واقف و موصی، اداره امور مربوطه به نحو احسن می باشد.

جستارهای وابسته

• نظارت اطلاعی در وصیت
• نظارت استصوابی در وصیت

• وصی

• وصیت
• وصیت عهدی