ماده ۱۵ قانون مسئولیت مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ماده 15 قانون مسئولیت مدنی''': كسی كه در مقام [[دفاع مشروع]] موجب [[خسارت بدنی|خسارات بدنی]] يا [[خسارت مالی|مالی]] شخص متعددی شود مسئول [[خسارت]] نيست مشروط بر اين كه خسارت وارده بر حسب متعارف متناسب با دفاع باشد. | |||
== مواد مرتبط == | == مواد مرتبط == | ||
* [[ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری]] | |||
== توضیح واژگان == | |||
دفاع مشروع: عبارت است از دفاع قانونی در برابر تهاجم غیر قانونی و به منظور دفع آن.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ترمینولوژی حقوق نوین (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=کیان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6652008|صفحه=|نام۱=منصور|نام خانوادگی۱=اباذری فومشی|چاپ=1}}</ref> | |||
خسارت: در لغت به مفهوم ضرر کردن، ضرر و زیان و ضد ربح می باشد. در اصطلاح حقوقی خسارت در دو مفهوم به کار می رود؛ یکی به مفهوم زیان وارد شده و دیگری به مفهوم جبران ضرر وارده.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6651868|صفحه=|نام۱=حشمت اله|نام خانوادگی۱=سماواتی|چاپ=4}}</ref> | |||
== فلسفه و مبانی نظری ماده == | |||
در مسئولیت مدنی، به این دلیل مدافع در برابر مهاجم مسئولیت ندارد که [[سبب]] (فعل مهاجم) اقوی از [[مباشرت|مباشر]] (فعل مدافع) است. در حقیقت مهاجم با حمله نامشروع، مسبب ایجاد خسارت به خویش است. بنابراین، در دفاع مشروع، نمی توان بین فعل مدافع و خسارت وارده رابطه سببیت عرفی برقرار نمود. از این رو شرایط تحقق [[مسئولیت مدنی]] حاصل نمی شودو به عبارت دیگر با وجود رابطه سببیت مادی میان فعل مدافع و ضرر وارده چون رابطه سببیت عرفی میان این دو رکن مسئولیت برقرار نیست لذا مسئولیت مدنی محقق نمی شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی (جلد چهارم) (مسئولیت مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4922584|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=1}}</ref> | |||
== نکات توضیحی تفسیری دکترین == | |||
بر طرف کردن تعدی از خود یا دیگری دفاع مشروع است و این دیگری ممکن است [[شخص حقیقی]] یا [[شخص حقوقی]] باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=248440|صفحه=|نام۱=سیدمرتضی|نام خانوادگی۱=قاسم زاده|چاپ=6}}</ref> هرگاه شرایط دفاع مشروع، تحقق یابد، [[تقصیر]] از عهده شخص مدافع بر داشته می شود و به تبع آن [[مسئولیت جزایی]] و مدنی برطرف می شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت (جلد اول) (حقوق تعهدات عقود و ایقاعات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4225408|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=1}}</ref> | |||
برای تحقق دفاع مشروع باید شرایط ذیل موجود باشد: 1-دفاع باید با تجاوز و خطر متناسب باشد. لذا عمل ارتکابی نباید بیش از حد لازم باشد و حمله و دفاع تناسب داشته باشند. تشخیص تناسب دفاع با تجاوز در هر مورد با [[دادگاه]] است ولی ضرورتی ندارد که ثابت شود چاره ای جز دفاع به آن صورت نبوده است. کافی است احراز شود که انسان متعارف و معقولی نیز به جای مدافع بود چنین واکنشی از خود نشان می داد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی (مسئولیت مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=شرکت سهامی انتشار|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2573788|صفحه=|نام۱=ناصر|نام خانوادگی۱=کاتوزیان|چاپ=8}}</ref> 2-دفاع باید در برابر تجاوز فعلی یا قریب الوقوع باشد و باید اقدام از سوی زیان زننده برای زیان دیده ایجاد اضطرار کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی (جلد سوم) (مسئولیت مدنی، ضمان قهری، سقوط تعهدات، شرایط ضمن عقد)|ترجمه=|جلد=|سال=1383|ناشر=پایدار|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=62408|صفحه=|نام۱=سیدجلال الدین|نام خانوادگی۱=مدنی|چاپ=1}}</ref> 3-دفاع از [[ناموس]]، عرض، [[مال]] و یا [[آزادی]] فرد دیگری، هنگای جایز است که او ناتوان از دفاع باشد و نیاز به کمک داشته باشد. 4-توسل به قوای به قوای دولتی بدون فوت وقت ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع خطر موثر نباشد. 5- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود شخص صورت نگرفته باشد. 6-تجاوز و حمله باید نامشروع باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مسئولیت مدنی (ضمان فهری)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=دانشگاه پیام نور|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3470212|صفحه=|نام۱=ابراهیم|نام خانوادگی۱=تقی زاده|نام۲=سیدابراهیم|نام خانوادگی۲=هاشمی|چاپ=1}}</ref> | |||
== مصادیق و نمونه ها == | |||
به عنوان نمونه اگر دزدی به خانه ای برود و مالی را برباید در این حال صاحب خانه مانع بردن مال شود و هنگام کشمکش لباس دزد پاره شود، صاحب خانه از مسئولیت معاف است زیرا از مال خود دفاع مشروع کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی (مسئولیت مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=شرکت سهامی انتشار|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2573784|صفحه=|نام۱=ناصر|نام خانوادگی۱=کاتوزیان|چاپ=8}}</ref> یا چنانچه شخصی برای دفع حمله سگی که صاحبش آن را بدون قلاده بیرون آورده، سنگی پرتاب کند و سگ مجروح شود، مسئول نیست مشروط بر این که دفاع متناسب با خطر بوده و بیش از آن نباشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی (جلد چهارم) (الزام های بدون قرارداد)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4068516|صفحه=|نام۱=ایراندخت|نام خانوادگی۱=نظری|چاپ=1}}</ref> | |||
== منابع == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:مواد قانون مسئولیت مدنی]] | [[رده:مواد قانون مسئولیت مدنی]] | ||
[[رده:مسئولیت مدنی]] | [[رده:مسئولیت مدنی]] | ||
[[رده:دفاع مشروع]] | [[رده:دفاع مشروع]] | ||
[[رده:مسئولیت مدنی در دفاع مشروع]] | [[رده:مسئولیت مدنی در دفاع مشروع]] | ||
نسخهٔ ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۰
ماده 15 قانون مسئولیت مدنی: كسی كه در مقام دفاع مشروع موجب خسارات بدنی يا مالی شخص متعددی شود مسئول خسارت نيست مشروط بر اين كه خسارت وارده بر حسب متعارف متناسب با دفاع باشد.
مواد مرتبط
توضیح واژگان
دفاع مشروع: عبارت است از دفاع قانونی در برابر تهاجم غیر قانونی و به منظور دفع آن.[۱]
خسارت: در لغت به مفهوم ضرر کردن، ضرر و زیان و ضد ربح می باشد. در اصطلاح حقوقی خسارت در دو مفهوم به کار می رود؛ یکی به مفهوم زیان وارد شده و دیگری به مفهوم جبران ضرر وارده.[۲]
فلسفه و مبانی نظری ماده
در مسئولیت مدنی، به این دلیل مدافع در برابر مهاجم مسئولیت ندارد که سبب (فعل مهاجم) اقوی از مباشر (فعل مدافع) است. در حقیقت مهاجم با حمله نامشروع، مسبب ایجاد خسارت به خویش است. بنابراین، در دفاع مشروع، نمی توان بین فعل مدافع و خسارت وارده رابطه سببیت عرفی برقرار نمود. از این رو شرایط تحقق مسئولیت مدنی حاصل نمی شودو به عبارت دیگر با وجود رابطه سببیت مادی میان فعل مدافع و ضرر وارده چون رابطه سببیت عرفی میان این دو رکن مسئولیت برقرار نیست لذا مسئولیت مدنی محقق نمی شود.[۳]
نکات توضیحی تفسیری دکترین
بر طرف کردن تعدی از خود یا دیگری دفاع مشروع است و این دیگری ممکن است شخص حقیقی یا شخص حقوقی باشد.[۴] هرگاه شرایط دفاع مشروع، تحقق یابد، تقصیر از عهده شخص مدافع بر داشته می شود و به تبع آن مسئولیت جزایی و مدنی برطرف می شود.[۵]
برای تحقق دفاع مشروع باید شرایط ذیل موجود باشد: 1-دفاع باید با تجاوز و خطر متناسب باشد. لذا عمل ارتکابی نباید بیش از حد لازم باشد و حمله و دفاع تناسب داشته باشند. تشخیص تناسب دفاع با تجاوز در هر مورد با دادگاه است ولی ضرورتی ندارد که ثابت شود چاره ای جز دفاع به آن صورت نبوده است. کافی است احراز شود که انسان متعارف و معقولی نیز به جای مدافع بود چنین واکنشی از خود نشان می داد.[۶] 2-دفاع باید در برابر تجاوز فعلی یا قریب الوقوع باشد و باید اقدام از سوی زیان زننده برای زیان دیده ایجاد اضطرار کند.[۷] 3-دفاع از ناموس، عرض، مال و یا آزادی فرد دیگری، هنگای جایز است که او ناتوان از دفاع باشد و نیاز به کمک داشته باشد. 4-توسل به قوای به قوای دولتی بدون فوت وقت ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع خطر موثر نباشد. 5- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود شخص صورت نگرفته باشد. 6-تجاوز و حمله باید نامشروع باشد.[۸]
مصادیق و نمونه ها
به عنوان نمونه اگر دزدی به خانه ای برود و مالی را برباید در این حال صاحب خانه مانع بردن مال شود و هنگام کشمکش لباس دزد پاره شود، صاحب خانه از مسئولیت معاف است زیرا از مال خود دفاع مشروع کرده است.[۹] یا چنانچه شخصی برای دفع حمله سگی که صاحبش آن را بدون قلاده بیرون آورده، سنگی پرتاب کند و سگ مجروح شود، مسئول نیست مشروط بر این که دفاع متناسب با خطر بوده و بیش از آن نباشد.[۱۰]
منابع
- ↑ منصور اباذری فومشی. ترمینولوژی حقوق نوین (جلد دوم). چاپ 1. کیان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6652008
- ↑ حشمت اله سماواتی. خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی. چاپ 4. خط سوم، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6651868
- ↑ علی عباس حیاتی. حقوق مدنی (جلد چهارم) (مسئولیت مدنی). چاپ 1. میزان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4922584
- ↑ سیدمرتضی قاسم زاده. الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. چاپ 6. میزان، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 248440
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت (جلد اول) (حقوق تعهدات عقود و ایقاعات). چاپ 1. گنج دانش، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4225408
- ↑ ناصر کاتوزیان. دوره مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی (مسئولیت مدنی). چاپ 8. شرکت سهامی انتشار، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2573788
- ↑ سیدجلال الدین مدنی. حقوق مدنی (جلد سوم) (مسئولیت مدنی، ضمان قهری، سقوط تعهدات، شرایط ضمن عقد). چاپ 1. پایدار، 1383. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 62408
- ↑ ابراهیم تقی زاده و سیدابراهیم هاشمی. مسئولیت مدنی (ضمان فهری). چاپ 1. دانشگاه پیام نور، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3470212
- ↑ ناصر کاتوزیان. دوره مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی (مسئولیت مدنی). چاپ 8. شرکت سهامی انتشار، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2573784
- ↑ ایراندخت نظری. حقوق مدنی (جلد چهارم) (الزام های بدون قرارداد). چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4068516