نظریه شماره 7/1400/985 مورخ 1400/10/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ملاک تشخیص سابقه محکومیت موثر کیفری

شماره نظریه	۷/۱۴۰۰/۹۸۵
شماره پرونده	۱۴۰۰-۱۸۶/۱-۹۸۵ ک
تاریخ نظریه	۱۴۰۰/۱۰/۱۳
موضوع نظریه	حقوق جزای عمومی
محور نظریه	محکومیت کیفری موثر

چکیده نظریه شماره 7/1400/985 مورخ 1400/10/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ملاک تشخیص سابقه محکومیت موثر کیفری: 1- ملاک داشتن یا نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری، همان محکومیت قطعی کیفری مندرج در حکم است. 2- چنانچه در اثر صدور حکمِ محکومیت قطعیِ اولیه ، محکوم به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم شده باشد، هرگاه محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی صادر شده پس از اعمال ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری، فاقد مجازات تبعی باشد، آثار مجازات تبعی ناشی از محکومیت قطعی اولیه رفع می شود. 3- اگر فردی سابقه محکومیت قطعی به اعدام را داشته و پیش از لازم الاجرا شدن ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر، مشمول عفو رهبری قرار گرفته و مجازات اعدام وی به حبس ابد تبدیل شده باشد، مشمول بند ب ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ است و در اجرای ماده واحده الحاقی موصوف، مجازات محکوم باید به حبس و جزای نقدی درجه دو تبدیل شود و ملاک سابقه محکومیتِ موضوع بند پ ماده واحده مورد بحث نیز میزان محکومیت قابل اجرا، یعنی محکومیت تبدیل یا تخفیف یافته است.

استعلام

۱- برای تشخیص سابقه محکومیت موثر کیفری، آیا مجازات قانونی و درجه اولیه آن در قانون ملاک اعمال ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی است یا مجازات مندرج در دادنامه (محکومیت قضایی)؟

۲- اگر مجازات موضوع دادنامه و محکومیت قضایی و یا قانونی اولیه حسب مورد با شرایط و اوصاف بند یک فوق به یکی از علل قانونی هم چون ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری یا عفو یا تقلیل و یا تبدیل اجباری و غیره پس از قطعیت حکم تغییر یابد،آیا ملاک تشخیص سابقه محکومیت موثر کیفری، حکم قطعی اولیه است یا حکم ثانویه پس از اعمال نهادهای ارفاقی و یا قانونی؟

۳- طبق بند پ ماده ۴۵ الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر در سال ۱۳۹۶، در مواردی که مرتکب به علت ارتکاب جرائم موضوع این قانون سابقه محکومیت قطعی به اعدام یا حبس ابد و یا حبس بیش از پانزده سال دارد، قواعد و مجازات صدر آن ماده (اعدام) بر مرتکبین بار می شود. اگر در مورد چنین فردی،مجازات مورد دادنامه و محکومیت قضایی و یا قانونی اولیه به یکی از علل قانونی هم چون عفو، تقلیل و یا تبدیل اجباری، به غیر اعدام و غیر حبس ابد و یا کمتر از پانزده سال حبس تبدیل شود، آیا باز هم قواعد بند پ و صدر ماده ۴۵ الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر پا برجاست؟ آیا سوابق اولیه ملاک است یا موارد تبدیلی و تخفیفی؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

۱- با عنایت به تصریح ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که مقرر داشته: محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان در مدت مقرر در این ماده، محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می کند ، ملاک داشتن یا نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری، همان محکومیت قطعی کیفری مندرج در حکم است؛ هرچند در تعیین مجازات به لحاظ جهات قانونی مقررات تخفیف یا تشدید اعمال شده باشد.

۲- مجازاتی که پس از اعمال ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ صادر و اجرا می شود، محکومیت قطعی کیفری محسوب می شود و ملاک محرومیت یا عدم محرومیت محکوم از حقوق اجتماعی (مجازات تبعی) است و چنانچه در اثر صدور حکمِ محکومیت قطعیِ اولیه و اجرای آن، محکوم به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم شده باشد، هرگاه محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی که پس از اعمال ماده ۴۸۳ قانون مذکور صادر شده است فاقد مجازات تبعی باشد، آثار مجازات تبعی ناشی از محکومیت قطعی اولیه رفع می شود.

۳- اولا، اعمال سوابق محکومیت قطعی موضوع بند پ ماده ۴۵ الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۳۹۶ در تعیین مجازات، ناظر به مرتکبان جرایمی است که پس از لازم الاجرا شدن این قانون، مرتکب جرایمی می شوند که در این قانون دارای مجازات اعدام یا حبس ابد است و مبنای محاسبه اعمال تخفیف مجازات مشمولان اعدام و حبس ابد مطابق رأی وحدت رویه شماره ۷۸۳ مورخ ۱۹/۹/۱۳۹۸ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، مجازات موجود قابل اجرا است ؛ بنابراین اگر فردی سابقه محکومیت قطعی به اعدام را داشته و پیش از لازم الاجرا شدن ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۳۹۶، (با داشتن یک سابقه محکومیت به حبس بیش از پانزده سال) مشمول عفو مقام معظم رهبری قرار گرفته و مجازات اعدام وی به حبس ابد تبدیل شده باشد، مشمول بند ب ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ است و در اجرای ماده واحده الحاقی موصوف، مجازات محکوم باید به حبس و جزای نقدی درجه دو تبدیل شود و ملاک سابقه محکومیتِ موضوع بند پ ماده واحده مورد بحث نیز میزان محکومیت قابل اجرا، یعنی محکومیت تبدیل یا تخفیف یافته است

مواد مرتبط

• ماده ۴۵ قانون مبارزه با مواد مخدر
• ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر

جستارهای وابسته

• محکومیت موثر کیفری
• مجازات تبعی
• حقوق اجتماعی
• جرم عمدی