مرخصی زندانیان

برای جبران خسارت شاکی خصوصی و جلب رضایت او، قانونگذار اعطای مرخصی به زندانی را پیش‌بینی نموده‌است تا از این طریق متهم بتواند سریع‌تر از امتیازاتی چون تخفیف، تعلیق اجرای مجازات و آزادی مشروط برخوردار گردد و این امر در راستای تحقق عدالت ترمیمی نیز می‌باشد.

مطابق ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری: «محکومان می‌توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند. در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر یا ازدواج فرزندان، زندانی می‌تواند به تشخیص دادستان حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده نماید. تعیین مقررات موضوع این ماده و امتیاز هر یک از برنامه‌های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی به آنان به موجب آیین نامه ای خواهد بود که ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می‌رسد.

تبصره ۱ - در موارد شمول قسمت دوم این ماده، در صورت عجز از فراهم نمودن تأمین، اعزام محکوم تحت مراقبت مأموران، یک روز در ماه و به مدت ده ساعت بلامانع است.

تبصره ۲ - اعزام متهمان بازداشت شده به مرخصی تنها به مدت و به شرح مقرر در تبصره فوق و با نظر مرجع صدور قرار جایز است.

تبصره ۳ - در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی است و بنا به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام، اعطای مرخصی می‌تواند در جلب رضایت شاکی مؤثر باشد، زندانی می‌تواند علاوه بر مرخصی مذکور در این ماده پس از سپردن تأمین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت هفت روز از مرخصی استفاده نماید. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک بار دیگر به مدت هفت روز تمدید می‌شود.

تبصره ۴ - محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات با رعایت شرایط مندرج در صدر ماده و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند.

تبصره ۵ - رئیس قوه قضائیه می‌تواند به مناسبت‌های ملی و مذهبی علاوه بر سقف تعیین شده در این قانون، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط، مرخصی اعطاء کند.

تبصره ۶ - مواردی که شخص باید به موجب مقررات شرعی به‌طور دائم در زندان باشد از شمول مقررات این ماده و تبصره‌های آن خارج است.»

منظور از شرایط در این ماده، شرایطی است که در دستورالعمل اعطای عفو از طرف رئیس قوه قضاییه، تعیین و ابلاغ می‌گردد.

ضرورت اخذ تأمین مناسب

مبنای حکم

از آنجایی که مطابق با ماده ۲۵۱ قانون آیین دادرسی کیفری با شروع به اجرای مجازات حبس، قرار تأمین صادره لغو می‌گردد، برای تضمین بازگشت او از مرخصی، سپردن تأمین مناسب از جانب او لازم است.

عجز زندانی از سپردن تأمین مناسب

مطابق تبصره ۱ این ماده، در صورتی که زندانی نتواند تأمین مناسب ارائه دهد، می‌تواند تحت نظر مأموران، یک روز در ماه به مدت ۱۰ ساعت از مرخصی برخوردار گردد.

احتساب مدت مرخصی به عنوان بخشی از محکومیت به حبس

مدت زمانی که زندانی در مرخصی به سر می‌برد یا تحت مراقبت مأمورین در بیمارستان می‌باشد جزئی از مدت محکومیت قبلی وی به‌شمار می‌آید.

اعطای مرخصی به متهمان بازداشت شده

بر اساس تبصره ۲ این ماده، متهمین بازداشت شده نیز می‌توانند با نظر مرجع صادر کننده قرار از حق مرخصی که در تبصره ۱ همین ماده ذکر شده، برخوردار گردند.

بازداشت موقت، سازوکاری برای دسترسی به متهم است از همین رو مدت آن کوتاه می‌باشد (ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری) تا تحقیقاتی که حضور متهم می‌توانست مانع آن شود، انجام گردد، با این توضیح امکان برخورداری متهمین بازداشت شده از مرخصی که در تبصره ۲ این ماده به آن اشاره شده‌است معنای چندانی ندارد، از طرفی نیز منعی برای تخفیف قرار تأمین متهم برای امکان برخورداری از مرخصی او در فرضی که شرایط اعطای مرخصی به وی وجود ندارد، ذکر نشده‌است.

در رویه‌ قضایی

مطابق رأی وحدت رویه شماره ۶۸۰ مورخ ۸۴/۵/۲۵، ضبط وثیقه ایداعی توسط زندانی در صورت عدم مراجعه او به زندان تأیید شده‌است.

مواد مرتبط

ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری