ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): هرگاه کسی خود را از جای بلندی پرت کند و بر روی شخصی بیفتد و سبب جنایت شود بر اساس تعاریف انواع جنایت حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم می‌ شود لکن اگر فعلی از او سر نزند و به‌ علل قهری همچون طوفان و زلزله پرت شود و به دیگری بخورد و صدمه به او وارد کند، کسی ضامن نیست.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

پیشینه

ماده 327 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، سابقاً در این خصوص وضع شده بود، ایراد این ماده آن بود که در قسمت ذیل آن، پرت شدن و لغزش منجر به جنایتی که در اثر علل قهری و بدون اختیار رخ دهد را مستوجب ضمان خود فرد می دانست نه عاقله او، در حالی که به نظر می رسد باید در چنین مواردی نه خود فرد را ضامن دانست و نه عاقله وی را.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

افعال صادره از انسان چنانچه موجب تلف شدن یا نقص عضو شوند، باید بر اساس قاعده بر حسب نوع عنصر مادی، موجب ضمان شود، یکی از این اعمال، انداختن و القاء است. اگرچه می توان شخصی را که به میل خود از جایی به پایین پریده است و موجب مرگ یا جراحت دیگری شده است، محکوم به جنایت عمدی، شبه عمدی یا خطای محض نمود، اما به نظر نمی رسد بتوان در فرض مصدومیت این فرد، دیگری را که بر روی او افتاده است به هیچ نوع جنایتی محکوم کرد زیرا عرفاً امکان انتساب نتیجه به وی وجود ندارد. همچنین گروهی بر این باورند که اگر مرتکب قصد پرت شدن را داشته باشد اما بی اراده یا به صورت اتفاقی بر روی مجنی علیه دیگر پرت شود، باید رفتار را خطای محض دانست، چرا که فعل و قصد بر هم منطبق نمی باشند.

ضامن نبودن فرد در صورت وقوع حالت مورد بحث در قسمت ذیل ماده را ناشی از اصل برائت دانسته اند، به عنوان مثال در صورت پرت شدن فردی بر روی دیگری در اثر وزیدن باد، نه می توان خود او را مسئول دانست و نه عاقله اش را.

نکات توضیحی

این ماده از مواردی است که به موجب آن ورود خسارت جانی را به علت عدم توجه تقصیر به مرتکب، موجب ضمان وی ندانسته اند.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) دانسته اند.

سوابق فقهی

بر اساس قول مشهور، اگر کسی بی اراده و در اثر حوادثی نظیر وزش باد یا لغزش از ارتفاعی بر روی دیگری پرت شده و موجب مرگ او شود، دیه ای به مقتول تعلق نخواهد گرفت، زیرا استناد فعل به سقوط کننده خالی از اشکال نست. اما اگر کسی از جای بلندی بر دیگری بیفتد در حالی که قصد قتل نداشته باشد و فرد دوم فوت کند، این قتل را باید مشروط به غالباً کشنده بودن مکان، شبه عمد دانست.

مقالات مرتبط

• تعارض میان جاسوسی و آزادی اطلاعات از منظر حقوق بین‌الملل بشر
• تأثير قوهي قاهره بر رفع مسئوليتكارفرما