ماده ۲۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۲۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی: در مواردی که دلیل اثبات دعوا یا مؤثر در اثبات آن، گواهی گواهان باشد برابر مواد زیر اقدام می‌گردد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی

توضیح واژگان

شهادت: گواهی عبارت است از این که شخصی به نفع یکی از طرفین دعوا و بر ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری نماید. در صورتی که این شهادت بدون کمک امر دیگری دعوی را اثبات نماید، شهادت مثبت دعوا نامیده می‌شود.

پیشینه

مفاد این ماده ذیل ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ بیان شده بود.

مطالعات تطبیقی

در حقوق فرانسه اثبات اعمال حقوقی با ارزش بالای ۵۰۰۰ فرانک با شهادت شهود ممکن نیست اما در حقوق ایران به جهت اهمیت شهادت در اثبات جرایم مستلزم حد، دیگر برای اثبات اعمال و وقایع حقوقی محدودیتی برای شهادت قائل نیستند.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

در صورتی که شاهد دارای شرایط عمومی شهادت دادن نباشد، شهادت می‌تواند یکی از قرینه‌های تشکیل دهنده اماره قضایی باشد. نکته‌ی دیگر آن که، با توجه به مواد ۲۳۲ و ۲۳۵ و ۲۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی، شهادت‌نامه (شهادت کتبی) جایگزین حضور شاهدین در دادگاه نمی‌باشد و با توجه به مواد یاد شده حضور شاهدین ضروری به نظر می‌رسد، چراکه پاسخ به پرسش دادگاه و حالات شاهدین و شیوه ارائه مطلب توسط آنان در تأثیر گواهی مؤثر می‌باشد.

نکات توضیحی

در ابتدای دوره اسلامی برای قراردادها شهودی انتخاب می‌شد که موجب استحکام قرارداد می‌شد. پس از آن در زمان خلفای راشدی نیز این امر ادامه داشت اما بعدها ضرورت این کار از بین رفت و دیگر جایی برای ذکر شهود وجود نداشت. همچنین، شایان ذکر است که در اسلام ارزش و اعتبار شهادت به اعتبار شاهد آن بستگی دارد یعنی در شرایط شاهد سخت‌گیری‌هایی اعمال شده که با آن‌ها اعتبار شهادت افزایش پیدا کرده و به عنوان بینه شرعیه مدنظر فقهای اسلام قرار گرفته‌است. شهادت در امور کیفری نیز اهمیت بسیاری دارد. برای مثال، با توجه به اینکه در جرایم، بزهکار حرفه‌ای هرگز اقرار نمی‌کند و تنها تحت شرایطی همچون تخفیف مجازات ممکن است همکاری نماید، شهادت وسیله‌ای مهم برای اثبات جرم محسوب می‌شود.

سوابق و مستندات فقهی

فقهای امامیه برای بینه، موضوعیت قائل هستند، زیرا شارع مؤدای بینه را به منزله واقع قرار داده و مؤدای بینه مفید علم یا ظن نوعی بوده و با جمع بودن شرایط فقهی بینه، دادرس نمی‌تواند به عذر عدم قناعت وجدانی از ترتیب اثر به آن خودداری نماید. در مقابل عده‌ای معتقدند در فقه امامیه هیچ‌ کدام از دلایل اثبات مانند امارات، قواعد، بینات و ایمان و اصول، موضوعیت ندارند بلکه ممکن است به واقع یا به خطا منتهی شوند.

رویه‌های قضایی

• رای دادگاه درباره اثر اقامه دعوای اعسار از پرداخت محکومه به در اثبات مدیونیت و شرایط شهود معارض (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۷۷۵)
• رای دادگاه درباره اثر تسلیم رای داور خارج از مهلت داوری (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۲۱۳۰۶۰۱۰۶۴)

انتقادات

نخست آن که، از بعد ماهیتی شهادت مخالفینی دارد. برای مثال، کلادنیوس می‌گوید: اصولاً امکان اینکه دو نفر به دقت هر آنچه را یکی دیده او نیز همان را ببیند وجود ندارد، در حقیقت اختلاف مورخان و شهود صرفاً بدان جهت نیست که آن‌ها بر خطا رفته‌اند و اقوال ناقص نقل کرده‌اند بلکه این تفاوت می‌تواند به علت تفاوت دیدگاه و نظر آنان به وقایع باشد و دوم آن که، ماده‌ی فوق به خوبی تنظیم نشده‌است و منظور از مؤثر بودن گواهی گواهان در اثبات دعوی را باید مؤثر بودن شهادت شهود در اثبات دعوی به همراه دلیل دیگر دانست. چرا که مؤثر بودن دلیل در اثبات دعوی، شامل هر دلیل دیگر مانند سند و اقرار هم می‌شود اختصاص به شهادت ندارد.