دایره المعارف حقوق دانشنامه حقوق (لنگرودی)

دایره المعارف حقوق دانشنامه حقوقی، نام کتابی است پنج جلدی از محمد جعفر جعفری لنگرودی که توسط انتشارات امیر کبیر و کتابخانه گنج دانش به چاپ رسیده‌است.

جلد اول

محتوای کتاب

این کتاب که از جمله کتاب‌های فرهنگ لغت در حوزه حقوق است در این جلد خود واژه‌های ابلاغ تا ایرادات را دربردارد.

بخشی از کتاب

نویسنده در ابتدای کتاب، مقدمه ای در خصوص عدالت و اهمیت قضاوت نوشته‌است و در ادامه توضیحی در خصوص دانشنامه به شرح زیر ارائه کرده‌است.

«اولا، مطالب و مقررات و آرا عموماً تحت اصطلاح مربوط به خود فراهم آمده‌است.

ثانیاً، آن اصطلاح حتی المقدور مرکب نبوده و بسیط است و پیش پا افتاده‌ترین اصطلاحات در نوع خود می‌باشد چنان‌که اگر کسی بخواهد در باب اقرار مقید مطلبی را بیابد باید به اقرار که بسیط است باید مراجعه کند.

ثالثاً، اگر در یک مورد دو اصطلاح مشهور مانند گواهی و شهادت وجود داشته باشد نخست به فهرست عمومی مراجعه کند زیرا آن فهرست نشان خواهد داد که مطالب در ذیل کدامیک از آن دو اصطلاح تشریح شده‌است و از این راه زودتر به مقصود می‌توان رسید.

رابعاً، گاهی دو اصطلاح به هم نزدیک مانند رای و حکم وجود دارد که به علت قرابت، مباحث راجع به هر دو در ذیل یکی از دو اصطلاح مدون شده‌است در این صورت فهرست عمومی می‌تواند به زودی محل بحث را نشان دهد.»

جلد دوم

محتوای کتاب

این کتاب که جلد دوم از دایره المعارف حقوق است شامل واژه بازداشت تا ثبوت و اثبات می‌شود.

بخشی از کتاب

نویسنده در مقدمه ابتدا به سختی‌های کار نگارش این کتاب پرداخته و سپس به اهمیت توجه به فرهنگ بومی در این کار اشاره کرده‌است. نویسنده بیان می‌دارد:

«در نوشتن یک دایره المعارف حقوقی بدون یاری جستن از فرهنگ بومی کاری اصیل نمی‌توان کرد و جز قالبی بی جان فراهم نمی‌توان کرد و در توضیح فرهنگ بومی آورده‌است: سرزمینی که در آن زندگی می‌کنیم از نظر تاریخی حوادث گوناگونی را پشت سر نهاده‌است این حوادث از نظر فرهنگی و از جهات دیگر بر مردم ما آثاری باقی گذاشته‌است در علوم و ادبیات ما نفوذ کرده‌است و رسوب حوادث تاریخی به صورت فرهنگی ارزنده اینک در دست ما نه بلکه در جان ما است. ما اینک دانسته و ندانسته زیر تأثیر این فرهنگ قرار داریم اما اگر آگاهانه از این فرهنگ بهره‌مند شویم و بر تنه عظیم این فرهنگ جوانه‌های تازه بزنیم پیروز خواهیم شد. نگهبانی از این فرهنگ بر عهده ما است و یک دایره المعارف حقوق باید سهمی در نگهبانی این فرهنگ قبول کند و این مسئولیت را بپذیرد.»

جلد سوم

محتوای کتاب

این جلد، شامل واژه‌های جزم در دعوا تا دعوای حجر می‌باشد.

جلد چهارم

محتوای کتاب

این جلد از واژه دعوای حریم تا فهم عرفی را در بر می گیرد.

جلد پنجم

محتوای کتاب

این جلد از کتاب شامل کلمات قائم مقام تا ید است.

بخشی از کتاب

نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب بیان می‌دارد:

در این کتاب فقط از حقوق شکلی بحث شده‌است. آنچه که مورد بررسی است ادله اثبات دعوا و امارات و فرض قانونی و اصول عملیه و دعاوی و مسائل ثبتی است. حقوق شکلی همچنان که در زمینه مسائل حقوق خصوصی به کار می‌رود و برای اثبات مسائل حقوقی از آن بهره می‌گیرند در قلمرو مسائل کیفری نیز می‌توان از نوع دیگر حقوق شکلی بهره گرفت. ما این پنج جلد را اختصاص به دادرسی مدنی و ادله اثبات دعاوی مدنی دادیم. برای دادرسی کیفری نیاز به نگارش دایره المعارف دیگری هست که آن در سهم نسل‌های آینده قرار گرفته‌است.