ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی

ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی: در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع صادر شده باشد از تمام ملک خلع ید می‌شود،‌ ولی تصرف محکوم‌له در ملک خلع ید شده مشمول مقررات املاک مشاعی است.

توضیح واژگان

محکوم‌له: شخصی است حقیقی یا حقوقی که در نتیجۀ حکم دادگاه با تکیه بر قدرت قانون، درصدد رسیدن به موضوع حکم خواهد بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مادۀ مذکور فرضی را مطرح کرده که حکم خلع ید علیه متصرف مال مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع صادر شده باشد اما مشخص ننموده که منظور از متصرف مذکور در این ماده متصرف غیرمالک است یا متصرفی که خود دارای مالکیت مشاعی نیز می‌باشد؟ به نظر می‌رسد اطلاق کلمه متصرف در ماده 43 متصرف مالک را نیز شامل می‌شود.

نکتۀ دیگر آن که، چنانچه مالکین مشاعی متعدد باشند و برخی از شرکا که تصرف در ملک ندارند علیه بعضی دعوای خلع ید مطرح نماید، دادگاه صرفاً نسبت به شرکائی که طرف دعوا قرار گرفته‌اند، حکم خلع ید صادر می‌کند و اجرائیه صرفاً علیه محکوم‌علیهم صادر می‌گردد. در چنین شرایطی، حکم فقط نسبت به محکومین اجرا و تمامی ملک نسبت به نامبردگان خلع ید می‌شود. لیکن تصرف اصحاب دعوا منوط به رضایت کلیۀ مالکین مشاعی اعم از اصحاب پرونده و سایر مالکین است.

همچنین لازم به ذکر است که ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی، در معنای اعم است و تصرف عدوانی و تخلیه را هم در بر می‌گیرد.

رویه‌های قضایی

• نظریۀ مشورتی شمارۀ 7/1007 مورخ 1376/03/11 اداره حقوقی قوه قضاییه، بیان می‌دارد:«هر یک از ورثه می‌توانند با ارائۀ گواهی حصر وراثت نسبت به سهم مشاع خود، در هر یک از قطعات مورد حکم، اجرای حکم را تقاضا کند. ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی، در این مورد تعیین تکلیف کرده است. بدین نحو که پس از رفع تصرف کامل هر یک از قطعات مورد درخواست، تصرف (وضع ید) هر یک از ورثه (متقاضی اجرای حکم) به نحو اشاعه و مطابق مقررات املاک مشاعی خواهد بود».
• همچنین در پاسخ به این سوال که:«در دعوایی به خواسته خلع ید از سه دانگ مشاع یک دستگاه اتومبیل، آیا می‌توان حکم خلع ید صادر نمود یا خیر؟» نظریۀ شمارۀ 7/3875 مورخ 1367/10/7 اداره حقوقی دادگستری، بیان می‌دارد: «با توجه به ملاک ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی رسیدگی به دعوا خلع ید از سهم مشاع اتومبیل بلااشکال است».
• نظریه شماره 7/99/1110 مورخ 1399/09/03 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره امکان صدور دستور تخلیه نسبت به سهم مشاعی در فرض تعدد موجر و مستاجر
• رای دادگاه درباره استیفای حقوق در املاک مشاعی (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۰۰۱۵۱۴)

• نظریه شماره 7/99/341 مورخ 1399/03/24 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره افرادی که در خلع ید مشاع طرف دعوا قرار می گیرند
• نظریه شماره 7/1401/968 مورخ 1401/09/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره معرفی ملک فاقد سابقه ثبتی به عنوان سهم الارث، جهت وصول محکوم‌به
• نظریه شماره 7/99/809 مورخ 1399/07/01 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره طرح دعوی خلع ید ملک مشاع توسط یکی ازمالکان وخریداری سهم دیگر مالکان توسط خوانده
• رای دادگاه درباره احراز تصرف در دعوی خلع ید (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۵۰۰۰۴۱)
• نظریه شماره 1054/96/7 مورخ 1396/07/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/98/642 مورخ 1399/01/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم امکان توقیف اموال مدیران از سوی طلبکاران شرکت در فرض انحلال شرکت
• نظریه شماره 1366/96/7 مورخ 1396/06/14 اداره کل حقوقی قوه قضاییه