رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعیین شاخه گل به عنوان مهریه

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۷۹۰۰۱۹۷
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۸/۱۱
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۹ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تعیین شاخه گل به عنوان مهریه
قاضی	حسین یاوری مصطفی فاتحی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعیین شاخه گل به عنوان مهریه: در صورتی که مهریه زوجه چهارده عدد شاخه گل ;، ذکر شده و نوع و ارزش گل ها مسکوت مانده باشد، مورد از موارد ابهام مهریه است. بنابراین در صورتیکه از قرائن موجود مشخص باشد که آنچه بیان شده نظر قطعی طرفین در میزان مهریه نبوده است دادگاه باید نسبت به تحقیق از طرفین اقدام کرده و در صورت اقتضاء مهر المثل تعیین کند.

رأی خلاصه جریان پرونده

آقای س. ع.ص. با وکالت خانم م. ح. دادخواستی به طرفیت خانم الف. الف.ک. به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش تقدیم دادگستری مشهد نموده که در تاریخ ۹۲/۱۱/۱ به شعبه چهل دادگاه عمومی حقوقی مشهد ارجاع شده است۰در دادخواست تقدیمی اعلام شده است که موکل در تاریخ ۸۹/۱۲/۹ با خوانده ازدواج کرده است (تاریخ عقد در رونوشت سند ازدواج ۸۵/۱۲/۹ قید شده است عضو ممیز )و ثمره این ازدواج یک فرزند دخترمیباشد حالیه به لحاظ مشکلات موجود ادامه زندگی مشترک میسور نبوده و تصمیم به طلاق خوانده گرفته است. لازم به ذکر است که زوجه مهریه خود را که یک واحد آپارتمان در بلوار ه. می باشد دریافت نموده است لذا مستندا به ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق مورد استدعاست ۰ زوجه آقای ر. ک. را بعنوان وکیل معرفی کرده است (ص ۱۰) جلسه دادگاه در تاریخ ۹۳/۲/۷ تشکیل شده است وکلای زوجین حاضر بوده اند. وکیل زوج (خواهان ) اظهار داشته خواسته به شرح دادخواست و ضمائم است موکله در تاریخ ۸۵/۱۲/۹ خوانده را به عقد ازدواج دائم خود در آورده وحالا دارای یک فرزند بنام س. ن. متولد ۸۷/۱۱/۱ می باشند و به علت اینکه زوجه زندگی مشترک را ترک کرده موکل قصد طلاق وی را دارد لذا تقاضای صدور حکم به شرح خواسته را دارم . وکیل خوانده ( زوجه ) اظهار داشته اولا خواهش دارم در راستای صلح و سازش اقدام شود و زوجین به زندگی مشترک برگردند یا اینکه اگر بواسطه داشتن فرزند دختر زندگی شان به هم می خورد زوجه حق مسکن مستقل دارد ؟ ثالثا چونکه مهریه زوجه چهارده شاخه گل است ولی شروط ضمن عقد امضاء شده و بر فرض طلاق که مورد درخواست زوجه نیست و زوج وی را بیرون کرده است و در مدت جدائی زوجه تقاضای استرداد جهیزیه نکرده و امید به زندگی دارد و طبق بند الف شرط ضمن العقد اقدام نمایند و با عنایت به اینکه زوج جواهر ساز است و موکله آمادگی تمکین داشته و حکم تمکین قطعی نشده است که به آن استناد نمایند لذا تقاضای اجرای بند الف شروط ضمن العقد را دارم و اگر اموالی مشخص نشود نحله به وی تعلق خواهد گرفت لذا تقاضای صدور حکم با پرداخت حق و حقوق موکله را دارم وکیل زوج اظهار داشته موکله اموالی بنام خوانده خریداری کرده و مهریه و حق و حقوق خوانده در حد متعارف و قانونی پرداخت خواهد شد و اگر اموالی معرفی کردند که در ایام زوجیت و از در آمد ایام زوجیت خریداری شده قانونا اقدام خواهد شد ۰ دادگاه قرار ارجاع امر به داوری صادر کرده است (ص ۱۲) ۰ داور زوجه اعلام داشته مشاهده می شود زوج بیش از یکسال است که زوجه را از منزل بیرون نموده در طول این مدت هیچگونه نفقه ای به همسر و فرزند خردسالش پرداخت ننموده ولی درعین حال زوجه صبورانه منتظر مانده تا شاید همسرش به زندگی بازگردد ولی نامبرده نه تنها حاضر به بازگرداندن زوجه نبوده بلکه تقاضای طلاق نموده و زوجه بخاطر خود و فرزند خردسالش قصد جدائی ندارد و باین جهت است که علیرغم گذشت بیش از یکسال ، زوجه جهیزیه خود را از منزل مشترک خارج ننموده است فلذا بنظر می رسد که صدور حکم طلاق بر خلاف خواسته زوجه است (ص ۱۸ ) داور زوج در نظریه ای مختصر عقیده به طلاق داشته است (ص ۲۰) جلسه دادگاه در تاریخ ۹۳/۶/۲۹ تشکیل شده است . وکلای زوجین و شخص زوج حاضر بوده اند ۰ وکیل زوجه اظهار داشته زوجه حاضر به طلاق نیست و لذا در دادگاه حاضر نشده است ۰ مهریه موکله فقط چهارده شاخه گل بوده و هیچ مشخص نیست لذا مهریه وی مجهول است و باید مشخص و پرداخت شود و سپس نسبت به طلاق وی اقدام شود باید جهیزیه موکله تحویل شود و حضانت فرزند مشترک دختر متولد ۸۷/۱۱/۱ تا هفت سالگی با موکله است لذا تقاضای تعیین و پرداخت حق و حقوق موکله و سپس در صورت اصرار بر طلاق ، طلاق انجام شود . وکیل زوج اظهار داشته ... پس از ازدواج موکل یک واحد آپارتمان به زوجه منتقل کرده که بابت مهریه وی بوده که فیلم عروسی موجود است که استناد به همین ملک شده و در ۸۶/۱۰/۱۹ زوجه آن را به کسی منتقل کرده است و فروخته است و لذا مهریه پرداخت شده است و وسایل منزل و جهیزیه زوجه در تصرف خودش می باشد و وی سیاهه نداشته و موکل خودش جهیزیه را برده است. وکیل زوجه پاسخ داده آپارتمان به موکله منتقل شده است و مادر زوج راضی نبوده و به مادر زوج منتقل شده است و هیچ وجهی به موکله پرداخت نشده است و تمام نقل و انتقالات صوری بوده است و آنچه در سند ازدواج قید شده ملاک است و سند ازدواج چهارده شاخه گل است که مجهول است ضمن اینکه زوج خانه را عوض کرده و نشانی خود را اعلام نمی کند با این عنوان که همسرش برای وی مزاحمت نکند و جهیزیه موکله به هیچ وجه به وی مسترد نشده است و در تصرف زوج بوده و می باشد اگر مدرکی بر تحویل جهیزیه دارند ارائه دهند علیهذا مهریه موکله تعیین و جهیزیه مسترد شود تا مقدمات طلاق فراهم گردد و چون طلاق از طرف زوج بدون هیچگونه دلیلی می باشد نحله موکله نیز باید پرداخت شود ...( ص ۲۶). شعبه ۴۰ دادگاه خانواده مشهد حسب دادنامه شماره ۰۱۶۹۷ مورخ ۹۳/۷/۵ با این استدلال که زوجه جهت مواجهه حضوری حاضر نگردیده و مهریه یک جلد حافظ و ۱۴ شاخه گل است و اینکه آیا بابت مهریه ملکی به وی منتقل شده یا خیر و چرا آن را به غیر انتقال داده است اظهارات زوج را موجه تشخیص و با این تعبیر که ملک یا مالی از زوج بعنوان اینکه در ایام زوجیت فراهم شده معرفی نگردیده است به خواهان اجازه داده ظرف سه ماه از قطعیت حکم و پرداخت مبلغ یک میلیون و پانصد هزار تومان بابت نفقه ایام عده و پرداخت مبلغ دو میلیون تومان بابت نحله هر سال از سال های زوجیت از تاریخ عقد تا تاریخ طلاق و تحویل جهیزیه زوجه در وضعیت فعلی نسبت به اجرا و ثبت صیغه طلاق رجعی نوبت اول اقدام کند حضانت فرزند مشترک تا هفت سال کامل با مادر خواهد بود و پدر ماهیانه دویست هزارتومان بابت نفقه فرزند باید بپردازد ... (ص ۳۰) وکیل زوجه نسبت به این رأی تجدیدنظرخواهی کرده است در لایحه منضم به دادخواست تجدیدنظر وکیل تجدیدنظرخواه اظهار داشته مهریه باید مالیت داشته و قابل تملک باشد و اگر معلوم و معین نباشد و رفع جهالت ننماید صدق مجهول دارد و طبق ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی باید مهر المثل تعیین شود. با توجه به اینکه مهریه موکله تنها چهارده شاخه گل قید شده که اولا مالیت نداشته و ثانیا مجهول است ( نوع و جنس مشخص نشده است ) محکمه می بایست مهر المثل برای موکله تعیین می نمود و چون اینگونه نشده است رأی بدوی قابل نقض است . بعلاوه همسر موکله جواهر ساز می باشد و چون زوج بدون دلیل همسرش را طلاق می دهد و زوج اقرار دارد منزلش را تغییر داده و آدرس آن را از باب ایجاد مزاحمت به زوجه نداده است طبق شرط ضمن عقد باید تا نصف دارائی که در ایام زناشوئی بدست آورده یا معادل آن را به زوجه منتقل نماید ولی دادگاه علیرغم شغل زوج رقم بسیار پائینی به عنوان نحله تعیین نموده است که بنظر می رسد معادل یک صدم اموال زوج نبوده است تقاضای تعیین کارشناس جهت اعلام میزان نحله را دارد. در مورد منزل مورد بحث در صورت مراجعه به اسناد منزل مشخص می شد که آن منزل متعلق به مادر زوج است و با توجه به سند نکاحیه به غیر واقعی بودن این موضوع پی می بریم ... وکیل تجدیدنظرخوانده پاسخ داده به رأی مرقوم اعتراض دارد زیرا زوج یک باب آپارتمان عالی و مرغوب به زوجه واگذار نموده و زوجه از زوج تمکین ندارد و در طول زندگی از امکانات لازم برخوردار بوده است و زندگی مشترک را ترک کرده است و میزان نحله بسیار سنگین است و تقاضای نقض دادنامه در مورد نحله را دارد...(ص ۴۴) دادگاه تجدیدنظر با این استدلال که ابتدا باید تمام حقوق زوجه تعیین شود و تنصیف و اجرت المثل دوران زوجیت مشخص شود اگر تنصیف و اجرت المثل ممکن نشد آنگاه نوبت به نحله می رسد پرونده را اعاده نموده اند که بررسی شود آیا زوج مالی در دوران زوجیت به دست آورده یا نه و با نظر کارشناس اجرت المثل دوران زوجیت مشخص و پرونده تکمیلا ارسال شود (ص ۴۸)۰ در جلسه ۹۳/۱۱/۲۷ وکیل زوج اظهار داشته موکل یک خانه داشته که بنام همسرش انتقال داده است و اموال دیگری نداشته و ندارد و در مورد اجرت المثل چون عدم تبرع محرز نیست اجرت المثل ثابت نیست وکیل زوجه اظهار داشته چون زوجین قصد توافق دارند مدت ده روز مهلت داده شود چنانچه توافق حاصل نشد نتیجه را اعلام خواهیم کرد و در صورت عدم توافق توضیحات لازم طی لایحه ای ارائه خواهد شد و در ذیل این صورتمجلس تصریح شده است چون نتیجه مصالحه اعلام نشده و در مورد اموال زوج لایحه ای داده نشده است پرونده از آمار کسر و اعاده شود (ص ۵۴) و شعبه ۱۶ دادگاه تجدیدنظر استان خراسان رضوی حسب دادنامه شماره ۰۲۴۰۹ مورخ ۹۳/۱۲/۲۵ ضمن رد تجدیدنظرخواهی رأی تجدیدنظرخواسته را تأیید کرده اند ( ص ۵۷) ۰ این رأی در تاریخ ۹۴/۱/۸ به زوجه ابلاغ و وکیل نامبرده در تاریخ ۹۴/۱/۲۶ نسبت بآن فرجام خواهی کرده است ( ص ۶۳ + ۶۶ ) وکیل فرجام خواه در لایحه منضم به دادخواست فرجامی ضمن تکرار مطالب قبلی تصویر مبایعه نامه عادی ( خوانا نیست ) را پیوست پرونده نموده و اظهار داشته چون موکله اعلام داشته همسر ایشان مالک سه دانگ مشاع از یک قطعه زمین به متراژ ۳۵۰ متر مربع وفق قولنامه پیوستی است و این زمین در تاریخ ۸۶/۱۱/۲۷ خریداری شده و موکله در مورخ ۸۵/۱۲/۹ بافرجام خوانده ازدواج نموده فلذا ایشان مستحق نصف آن سه دانگ مشاع می باشد ولیکن محکمه در این خصوص اظهار نظر ننموده است و از این باب رأی فرجام خواسته قابل نقض است... لایحه مذکورزمان شور قرائت خواهد شد ( ص ۶۳) ۰ فرجام خواهی وکیل زوجه به شعبه ۱۹ دیوان عالی کشور ارجاع شده است ۰ هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای حسین یاوری عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی میدهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با عنایت به ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده درخواست وکیل فرجامخواه درمورد تعیین تکلیف مهریه زوجه قبل از اجرای صیغه طلاق وارد بنظر میرسد زیرا در سند ازدواج زوجین بشماره ...-۸۳/۱۲/۹ از جمله مهریه چهارده عدد شاخه گل که نوع و ارزش آن مشخص نشده و ابهام دارد جز مهریه تعیین شده اظهار وکیل زوج باینکه در ایام مقارن تشکیل زندگی مشترک زوج یک واحد آپارتمان بابت مهریه بخواهان واگذار نموده مؤید این است که مهریه تعیین شده در سند نکاح نظر قطعی طرفین در میزان مهریه نبوده است با توجه بمواد ۱۰۷۸ و ۱۰۷۹ و ۱۱۰۰ قانون مدنی اقتضاء داشته دادگاه نسبت بمیزان مهریه از طرفین و در خصوص اظهارات زوجه در مورد آپارتمان مذکور تحقیق نموده و در صورت اقتضاء وفق موازین شرعی و قانونی مهر المثل تعیین نماید و در مورد دارا شدن ۳۵۰ متر مربع زمین در ایام نکاح و بند الف شرائط ضمن العقد نیز اظهار نظر نموده بطرفین ابلاغ نماید لذا رأی فرجامخواسته باستناد مواد ۳۷۱ و ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی نقض و پرونده بدادگاه صادر کننده رأی فرجامخواسته اعاده که پس از رفع نقص اتخاذ تصمیم نموده بطرفین ابلاغ نمایند.

شعبه ۱۹ دیوان عالی کشور- مستشار و مستشار

مصطفی فاتحی - حسین یاوری