ماده ۳۱۲ قانون مدنی

ماده ۳۱۲ قانون مدنی: هرگاه مال مغصوب، مثلی بوده و مثل آن پیدا نشود غاصب باید قیمت حین‌الاداء را بدهد و اگر مثل، موجود بوده و از مالیت افتاده باشد باید آخرین قیمت آن را بدهد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۳۱۱ قانون مدنی
• ماده ۳۱۳ قانون مدنی

توضیح واژگان

به مثل یا قیمت مال، «بدل» گویند.

مطالعات تطبیقی

ماده 4-1303 قانون مدنی جدید فرانسه درخصوص زمان محاسبه و ارزیابی دارا شدن بلا جهت می باشد که بر اساس آن دارا شدن ابتدایی کافی نبوده و باید در زمان اقامه دعوی نیز وجود داشته باشد.

نکات تفسیری دکترین ماده 312 قانون مدنی

اگر عین مغصوب تلف گردیده؛ و غاصب باید مثل آن را به مالک رد می‌نموده؛ ولی بر اثر کوتاهی و تعلل وی در تهیه مثل، دیگر مثل آن مال در بازار یافت نگردد؛ در این صورت باید قیمت روز ادا را به صاحب مال بازگرداند.

در صورت تلف عین مغصوبه و قیمی بودن آن، غاصب باید قیمت روز ادا را به مالک بدهد؛ هرچند بهای مال مغصوب در این زمان، نسبت به قیمت روز غصب، افزایش یافته باشد.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

• حکم به حرمت اضرار به غیر را نمی‌توان به عنوان مبنای مسئولیت مدنی پذیرفت و باید به دنبال راه حلی برای دفع زیان بود.
• برخی از فقها معتقدند که غاصب باید بالاترین قیمت از زمان غصب تا هنگام ادا را بپردازد؛ زیرا هم مالک استحاق چنین تأدیه ای را دارد و هم ضمان غاصب، مقتضی چنین حکمی است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 312 قانون مدنی

1. اگر مال مغصوب مثلی باشد و مثل آن قابل یافتن نباشد، غاصب موظف به پرداخت قیمت زمان تأدیه است.
2. در صورتی که مال مثلی موجود باشد ولی از مالیت افتاده باشد، غاصب باید آخرین قیمت آن را پرداخت کند.
3. اهمیت وضعیت موجودی مال مثلی در تعیین مسئولیت غاصب تأکید شده است.
4. تعیین قیمت برای مالی که از مالیت افتاده است، بر اساس آخرین قیمت آن صورت می‌گیرد.
5. مفهوم "حین‌الاداء" به معنای زمانی است که غاصب تعهد به پرداخت دارد.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/1400/312 مورخ 1400/05/18 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اولویت رد مثل مال به جای رد قیمت آن
• نظریه‌ی شماره 7/99/1994 مورخ 1400/02/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مبنای زمانی برآورد زیان وارده در نتیجه اتلاف و تسبیب

انتقادات

پرداخت قیمت مال، در مواردی که مثل آن موجود بوده؛ ولی از اعتبار افتاده باشد؛ معمولاً به منزله پرداخت بهایی کمتر از ارزش مال، در زمان غصب یا تلف است که چنین حکمی، با انصاف و سیاست شدت عمل با غاصب، سازگار نیست؛ لذا قانونگذار، باید در این مورد خاص، غاصب را مکلف به تأدیه بالاترین قیمت از زمان غصب، تا زمان بی‌ارزش شدن مال می‌نمود.

مقالات مرتبط

• اصول حاکم بر ارزیابی خسارات ناشی از نقض قرارداد در کنوانسیون بیع المللی کالا با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران
• زمان ارزیابی خسارت ناشی از نقض قرارداد (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و انگلستان)
• مروری بر شیوه‌های خاص ارزیابی خسارت قراردادی با تکیه بر مواد 75 و 76 کنوانسیون بیع بین المللی کالا و حقوق ایران
• ماهیت و احکام بدل حیلوله
• جنبه های تنبیهی مسؤلیت ناشی از غصب
• مسئولیت مدنی ناشی از فوت منافع ممکن الحصول