مفهوم شرط فاسخ از منظر فقه اسلام، حقوق فرانسه و حقوق ایران
مفهوم شرط فاسخ از منظر فقه اسلام، حقوق فرانسه و حقوق ایران نام مقاله ای از عبدالرسول دیانی است که در شماره چهارم (مهر ۱۳۹۸) فصلنامه علمی دانشنامه های حقوقی منتشر شده است.
چکیده
از جمله شروط رایج در قراردادها، شرط فاسخ است که بهآن شرط تحلیلی و یا شرط انفساخ قراردادی نیز اطلاق میشود. این شرط اساساً قابلیت درج در تمام انواع عقود اعم از لازم و جایز، معین و غیرمعین را دارد، مگر اینکه درج آن بهموجب نصِّ خاصّ ممنوع شده باشد. هرچند قواعد این شرط در قانون مدنی ایران پیشبینی نشده، اما مشاهدۀ مثالهای جزیی از آن در این قانون بیانگر این واقعیت استکه انفساخ قراردادی نیز در کنار انفساخ قهری بهعنوان یک قاعدۀ کلّی در همۀ عقود قابل پیشبینی است. اما این‌گونۀ اخیر از تعلیق در حقوق فرانسه در قالب تعلیق در انحلال، به مثابه تعلیق در انعقاد بهتر قاعدهمند شده است. با توجه بهشبهۀ بطلان این نوع شرط از مَنظَر شرع، در این تحقیق ادلۀ قائلین بهبطلان و صحّت جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفته و آثار این شرط با فرض صحّت بررسی شده است. با توجه بهحکم عقل بهمشروعیت شرط فاسخ، حداقل در عقود معوض، و نقش بیبدیل آن در انعقاد قراردادهای مختلف و نیز داشتن توجیه اقتصادی، در مقام ارزیابی ادلۀ هر کدام، ادلۀ بطلان را مرجوح دانسته و با توجه بهتأثیرپذیری حقوق ما از حقوق فرانسه، و بهدلیل فقدان نصّ متقنی در شرع دایر بر بطلان شرط فاسخ، و برعکس، وجود مواد، اصول و نهادهای مشابه در قانون مدنی و قواعد فقه امامیه بهخصوص قواعد کلّی مربوط بهصحت شروط در ضمن عقد، این شرط را مقید به مهلتدار بودن زمان تحقق معلقعلیه قاعدهمند کرده است و با این وصف آنرا مقرون بهصحت قلمداد کرده ایم.
کلیدواژه ها
- تعلیق انحلال
- شرط‌تحلیلی
- شرط نتیجه
- خیار فسخ نامحدود
- غرر