دیه بینی

حکم دیه بینی و فروض مختلف آن در مواد 592 تا 599 قانون مجازات اسلامی (1392) پیش بینی شده است.

دیه قطع یا از بین بردن بینی

در قانون

ماده ۵۹۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای قطع ‌کردن یا از بین ‌بردن تمام بینی یا نرمه‌ ای که پایین استخوان بینی است، دیه کامل تعیین کرده است.

با توجه به منحصر به فرد بودن عضو بینی در میان اعضای بدن، گروهی معتقدند باید قائل به کامل بودن دیه آن بود، این دیه را به طور کامل معادل با صد نفر شتر یا هزار دینار دانسته اند. این ماده را در خصوص وضع دیه بخش هایی از بینی دانسته اند که که با دست قابل حرکت است. گروهی معتقدند چنانچه استخوان بینی پس از بریدن نرمه بینی قطع شده باشد، شامل اصل تعدد دیات شده و دیه استخوان را نباید داخل در دیه نرمه دانست، لذا به نظر می رسد اگر نرمه بینی و استخوان در یک دفعه بریده شود، این دو دیه در هم تداخل کنند، لذا اگر تمام بینی در آن واحد از بین برود، باید دیه کامل پرداخت شود، لذا در فرض از بین بردن بخشی از استخوان و نرمه بینی نیز ثبوت ارش و دیه را به دنبال نخواهد داشت، اصل برائت ذمه جانی از زاید دیه نیز مؤید همین امر است، منتها اگر استخوان بینی پس از بریدن نرمه، قطع شده باشد، باید قائل به اصل عدم تداخل دیات بوده و برای نرمه، دیه کامل و برای استخوان، حکومت خواهد بود، لذا اگر فقط نرمه بینی کنده شده باشد، یک دیه ثابت است، در فرضی هم که بعد از کنده شدن نرمه بخشی از استخوان نیز بشکند، یک دیه برای نرمه و نیز ارش استخوان به جهت تعیین نشدن دیه معین در این خصوص، پرداخت می شود، لذا حکم تعدد را باید ناظر به حالتی بدانیم که نرمه بینی و استخوان به صورت یکجا قطع نشده باشد، بلکه لازم است اول استخوان قطع شود.

در فقه

در خصوص این ماده، روایاتی بیان شده است که می توان از جمله به روایت حضرت علی (ع) در این خصوص اشاره نمود که بر اساس آن اگر همه بینی بریده شود دارای دیه کامل است و هر طرف از لبه ی بینی نصف دیه کامل را دارد، همچنین در این خصوص روایتی از امام صادق (ع) نیز وجود دارد.

در خصوص موضوع مورد بحث در این ماده، میان فقها دو نظر وجود دارد:

1- در فرض از بین رفتن نرمه بینی و استخوان در اثر یک جنایت، فقط یک دیه پرداخت خواهد شد، اما در فرض از بین رفتن نرمه در یک جنایت و صدمه دیدن استخوان در جنایت بعدی، باید قائل به پرداخت دیه و ارش باشیم.

2- دیه نرمه و ارش استخوان در هر حال باید جداگانه پرداخت شوند.

فقهای عامه بر این باورند که در فرض قطع شدن نرمه بینی، دیه کامل پرداخت خواهد شد، همچنین فقهای مالکی بر این باورند که قطع نرمه بینی به همراه استخوان موجب ثبوت دیه کامل می شود.

دیه شکستن استخوان بینی

پیشینه

سابقاً ماده 382 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، در این خصوص وضع شده بود، این ماده نیز جایگزین ماده 91 قانون دیات مصوب 1361 شده بود.

در قانون

مطابق ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، در صورتی ‌که شکستن استخوان بینی، موجب فساد بینی و از بین ‌رفتن آن شود، دیه کامل دارد و در صورت بهبودی بدون عیب و نقص، موجب یک ‌دهم دیه کامل و در صورت بهبودی همراه با عیب و نقص، موجب ارش است و در صورتی که کج ‌شدن یا شکستن استخوان بینی، منجر به فساد آن نشود، ارش ثابت می‌ شود.

دیه از بین بردن بینی، معادل با دیه کامل است، با توجه به اینکه این از بین بردن می تواند به شیوه های مختلف از جمله فاسد نمودن آن نیز روی دهد، باید برای چنین حالتی نیز قائل به دیه کامل بود، منتها در خصوص لزوم پرداخت یک دهم دیه کامل در فرض جبران بدون عیب شکستگی استخوان بینی، عده ای به اجماع فقها استناد کرده اند، بر همین اساس گروهی معتقدند فاسد کردن بینی به وسیله شکستن، در فرض عدم امکان درمان، موجب دیه معادل 100 نفر شتر است، تعیین مصادیق انحراف و فساد را باید به عهده کارشناس این امر قرار داد. گروهی معتقدند شکستن بینی را نباید مصداق انحصاری این ماده دانست، بلکه باید هر عملی را که منتهی به فساد بینی شود و برای آن نیز دیه تعیین نشده باشد، از مصادیق عنصر مادی جرم فوق الذکر تلقی کرد، البته به نظر می رسد در خصوص مفهوم فساد بینی، میان حقوقدانان، اختلاف نظر و تردید وجود دارد.

در فقه

برخی از فقها بیان کرده اند که اگر استخوان بینی شکسته و منتهی به فساد و از بین رفتن آن شود، موجب دیه کامل است، این نظر را گروهی خالی از اشکال ندانسته اند، اما اگر منتهی به فساد نشود و سالم و بی عیب هم جوش بخورد، موجب صد دینار دیه است. گروهی از فقها معتقدند دیه شکستگی بینی اگر علاج نشود معادل با دویست دینار و در فرض علاج و درمان، صد و شصت دینار است. گروهی از فقها نیز بیان نموده اند که اگر استخوان بینی بشکند، موجب صد دینار دیه است و در فرض شکستن و عدم امکان درمان، باید قائل به صد دینار دیه و نیز ارش برای عیب ایجاد شده بود.

در رویه قضایی

به موجب نظر یکی از نشست های قضایی، شکستگی بینی اگر منجر به فساد بینی شود، چه اصلاح بشود چه نشود، موجب دیه کامل است. از سوی دیگر بر اساس نظر کمیسیون در یکی دیگر از نشست های قضایی، شکستگی بینی که با عیب جوش بخورد، موجب یک پنجم دیه بینی است. به موجب رأی وحدت رویه 40-63/9/26 نیز شکستگی استخوان بینی دارای دیه خاص است. همچنین به موجب نظریه مشورتی 7/3187-1368/7/19، در خصوص این مساله که وارد نمودن صدمه منتهی به انحراف بینی، از مصادیق فساد است یا خیر، باید آن را امری تخصصی و فنی دانست که مستلزم کسب نظر پزشکی قانونی است.

دیه از بین بردن پره‌ های بینی

پیشینه

سابقاً ماده 370 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، در این خصوص وضع شده بود.

در قانون

در حال حاضر، در ماده ۵۹۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای از بین بردن هر یک از پره‌ های بینی یا پرده میان دو سوراخ بینی، یک ‌سوم دیه کامل تعیین شده است.

در خصوص دیه از بین بردن هر یک از سوراخ های بینی، گروهی قائل به سی و سه نفر شتر شده اند.

در فقه

مستند شرعی این ماده را پاره ای از روایات دانسته اند.

در خصوص از بین بردن یکی از سوراخ های بینی میان فقها دو نظر وجود دارد: 1- لزوم پرداخت نصف دیه کامل 2- لزوم پرداخت ثلث دیه کامل، میان فقهای عامه نیز در این خصوص اختلاف نظر است، گروهی بر این باورند که با توجه به سه قسمتی بودن نرمه بینی، از بین بردن هر یک از آنها موجب دیه کامل است، گروهی نیز بر این باورند که قطع یکی از سوراخ های بینی، نیمی از منفعت را از بین می برد، لذا باید باید نصف دیه کامل پرداخت شود، بیشتر فقها در خصوص تیغه میان دو سوراخ بینی، قائل به پرداخت نصف دیه کامل هستند، اما برخی تاکید کرده اند که چون نرمه بینی، مشتمل بر دو سوراخ و یک تیغه است، طبق حدیث عام، دیه هر یک باید ثلث دیه کامل باشد، لذا می توان به طور خلاصه چنین گفت که برخی از فقها معتقدند که دیه پرده میانی بینی، معادل ثلث دیه کامل است، این نظر را نظر مشهور می دانند، در حالی که برخی دیگر آن را معادل نصف دیه کامل دانسته اند. برخی از فقها معتقدند اگر تیری در یکی از دو بینی و نیز دیواره میان دو بینی نفوذ کند، موجب شصت و شش دینار و دو سوم دینار است. برخی از فقها نیز بیان نموده اند که برای پاره کردن دو سوراخ بینی به همراه غضروف میانی آن که منجر به از بین رفتن حس بویایی نشود، باید قائل به پرداخت یک سوم دیه بود.

دیه فلج کردن بینی و قطع بینی فلج

در قانون

در ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای فلج کردن بینی، دو سوم دیه کامل و برای از بین بردن بینی فلج، یک سوم دیه کامل پیش بینی شده است.

در خصوص فلج شدن بینی که مشمول ماده فوق شود، گروهی از حقوقدانان معتقد به لزوم احراز شرایطی هستند:1- قدرت بویایی بینی فلج همچنان باقی مانده باشد. 2- بینی در مقابل هرگونه ضربه ای فاقد حساسیت باشد.3- بینی فاسد نشده باشد. گروهی معتقدند در حکم ماده فوق، خلافی آورده نشده است و باید این حکم را همانند فلج شدن تمامی اعضاء بدن تفسیر نمود که موجب دو ثلث دیه کامل است.

در فقه

مستند شرعی این ماده را روایتی از امام باقر (ع) دانسته اند.

فلج شدن بینی مورد پیش بینی فقها قرار گرفته است، منتها مقصود آن ها از شلل، از میان رفتن قوه بویایی نمی باشد، چرا که این امر موجب دیه کامل است، بلکه مقصود همان سست شدن، افتادن و خشک شدن بینی دارای حس بویایی است. برخی از فقهای امامیه بیان کرده اند که جنایت موجب فلج شدن بینی، دو ثلث دیه بینی سالم را موجب می شود و قطع کردن این بینی فلج از سوی دیگری، موجب یک سوم دیه است. فقهای عامه بر این باورند که برای فلج کردن بینی باید قائل به ارش بود نه دیه مقدر. همچنین در فرض قطع کردن بینی فلج، باید دیه کامل آن پرداخته شود.

دیه سوراخ ‌کردن بینی

دیه سوراخ کردن دو طرف بینی

در قانون

مطابق ماده ۵۹۶ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، سوراخ ‌کردن دو طرف بینی و پرده فاصل میان آن، در صورتی ‌که باعث از بین ‌رفتن بینی یا نوک آن نشود، موجب یک ‌سوم دیه کامل می باشد و اگر بهبود یابد، موجب یک‌ پنجم دیه کامل است.

گروهی این جنایت را از مصادیق جراحات نافذه دانسته اند و بر این باورند که اگر این جراحت در یکی از دو سوراخ بینی یا پرده میان بینی ایجاد شود، دیه آن یک دهم دیه عضو غضروفی دماغ است. باید توجه داشت که فقط در مواردی که دیه جنایات وارده به بیش از ثلث دیه کامل برسد، دیه زن را باید نصف دیه مرد محاسبه کرد.

در فقه

مستند این ماده را روایتی از حضرت علی (ع) دانسته اند.

گروهی این ماده را از مصادیق دیه نافذه دانسته اند که موجب یک سوم دیه است. برخی از فقهای امامیه بیان نموده اند که بریدن هر یکی از دو سوراخ بینی موجب ثلث دیه کامل و به قول برخی دیگر موجب نصف دیه کامل است، منتها قول اول ارجح است. حال اگر کسی شیئی تیز را داخل بینی دیگری نموده و دو سوراخ بینی و نیز دیواره میان آن را پاره کند، بدون این که موجب فساد آن شود، ثلث دیه را باید پرداخت نماید، البته به طور کلی در خصوص دیه از بین بردن یک سوراخ بینی میان فقها اختلاف نظر است، گروهی معتقدند در این خصوص باید نصف دیه پرداخت شود، حال آن که به باور عده ای دیگر، لازم است ثلث دیه اخذ گردد. گروهی دیگر نیز بیان نموده اند که جراحتی که در بینی نفوذ نماید، موجب یک سوم دیه کامل است، در فرض بهبود یافتن نیز خمس دیه را موجب می شود.

دیه سوراخ ‌کردن یک طرف بینی

پیشینه

سابقاً ماده 384 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، در این خصوص وضع شده بود، این ماده مطلقاً (چه بهبود حاصل شود چه نشود)، سوراخ کردن یک سمت بینی را موجب ثلث دیه می دانست.

در قانون

در حال حاضر مطابق ماده ۵۹۷ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، دیه سوراخ ‌کردن یک طرف بینی در صورت عدم بهبودی، یک‌ نهم دیه کامل و در صورت بهبودی، یک‌ بیستم دیه کامل است، همچنین دیه سوراخ ‌کردن یک طرف بینی با پرده وسط آن در صورت عدم بهبودی، دو‌ نهم دیه کامل و در صورت بهبودی، یک ‌پانزدهم دیه کامل است.

در فقه

مستند فقهی این ماده را روایتی از امام علی (ع) دانسته اند.

به نظر می رسد در خصوص میزان دیه ناشی از قطع یکی از سوراخ های بینی، میان فقها اختلاف نظر وجود دارد، گروهی معتقدند در این خصوص باید نصف دیه پرداخت شود، حال آن که گروهی دیگر قائل به پرداخت یک چهارم دیه هستند، گروهی نیز نظر صحیح را لزوم پرداخت یک سوم دیه بینی می دانند. همچنین در خصوص سوراخ کردن بینی نیز نظرات مختلفی از سوی فقها مطرح شده است، عده ای معتقدند سوراخ کردن بینی چنانچه بسته نشود، موجب ثلث دیه و اگر بسته شده و بهبودی یابد، موجب ارش است، گروهی نیز بر این باورند که سوراخ کردن بینی در فرض بسته نشدن، موجب ثلث دیه و در فرض بسته شدن، موجب صد دینار دیه است، گروهی دیگر نیز بیان نموده اند که اگر یک طرف بینی سوراخ شده و تا پرده میانی نیز ادامه یابد، باید قائل به پرداخت یک دهم دیه بینی بود، گروهی نیز در این خصوص معتقد به لزوم پرداخت ارش هستند، برخی از فقها نیز صراحتاً بیان نموده اند که جراحتی که فقط به یکی از دو مجرای بینی نفوذ نماید، موجب یک دهم دیه کامل است.

دیه پاره کردن بینی

در قانون

در ماده ۵۹۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای پاره ‌کردن بینی در صورتی ‌که سبب از بین ‌رفتن بینی یا نوک آن نشود، یک ‌سوم دیه کامل و در صورت بهبودی، یک‌ دهم دیه کامل پیش بینی شده است.

در فقه

برخی از فقها بر این باورند که دیه پاره کردن بینی موجب یک دهم دیه کامل است، چرا که در خصوص پرداخت یک پنجم دیه در فرض بهبود بینی در صورت پارگی، دلیل معتبری وجود ندارد. همچنین گروهی از فقها، پرداخت دو دیه جداگانه را در فرضی که پاره کردن بینی باعث از بین رفتن بینی یا نوک آن شود، بعید دانسته اند.

دیه از بین بردن نوک بینی

پیشینه

سابقاً ماده 385 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370) در این خصوص وضع شده بود، البته در قانون دیات مصوب 1361، حکمی در این خصوص وجود نداشت.

در قانون

در ماده ۵۹۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، دیه از بین‌ بردن نوک بینی، نصف دیه کامل تعیین شده است.

در فقه

مستند فقهی این ماده را روایتی از حضرت علی (ع) دانسته اند. گروهی نیز معتقدند در باب دیه نوک بینی، در روایات شرعی نمی توان مستندی بدست آورد و باید در این خصوص به قواعد عمومی دیات رجوع کرد.

گروهی دیه از بین بردن نوک بینی را که همان محل چکیدن خون است، معادل 50 نفر شتر دانسته اند. برخی از فقها بیان کرده اند که قطع کردن جلوی بینی، موجب نصف دیه کامل و معادل پانصد دینار است، وارد کردن چیزی در بینی به وسیله نیزه یا تیر بدون مسدود نمودن سوراخ بینی، موجب سیصد و سی و سه دینار و یک سوم دینار است، اما در فرض سوراخ نمودن با چیزی که بهبود یافته و جوش بخورد، موجب یک پنجم دیه جلوی بینی و معادل صد دینار است، آسیب های دیگر نیز بر این پایه حساب می شوند.