سازش

سازش هم در معنای یک روش حل اختلاف به کار می‌رود و هم به عنوان یک قرارداد جهت حل و فصل دعاوی به کار می‌رود. همچنین، اینطور بیان شده است که سازش به مفهوم تراضی طرفین دعوی بر فیصلهٔ نزاع معین در دادگاه و با دخالت دادرسی می‌باشد. در تعریفی دیگر، چنین آمده است که توافق و تسالم دو طرف دعوی در دادگاه یا خارج از آن، به منظور از بین بردن اختلافات و پایان دادن به منازعه خویش را سازش می‌نامند.

رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1401/1329 مورخ 1402/05/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اخذ وجوه ایداعی و محکوم به طبق وکالتنامه توسط وکیل
• نظریه شماره 7/1401/1366 مورخ 1402/02/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف جهت سازش

مواد مرتبط

• ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۸ قانون داوری تجاری بین‌المللی

انواع سازش

ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی مدنی بیان می‌دارد:«سازش بین طرفین یا در دفتر اسناد رسمی واقع می‌شود یا در دادگاه و نیز ممکن است در خارج از دادگاه واقع شده و سازش نامه غیررسمی باشد».

منظور از سازش در دادگاه این است که طرفین دعوی قبل از صدور حکم، نسبت به موضوع مورد اختلاف، به توافق برسند و از دادگاه بخواهند به جای صدور حکم، توافق آنان را به صورت گزارش اصلاحی تنظیم نماید. سازش در دادگاه با تنظیم صورت مجلس سازش صورت می‌گیرد.

در خصوص صلح خارج از دادگاه نیز چنین بیان شده است که طرفین دعوی می‌توانند خارج از دادگاه طی سند رسمی محضری یا سند عادی سازش نمایند. همچنین، اینطور بیان شده است که سازش خارج از دادگاه یا سازش عادی، سازشی است که با وجود جریان دعوا در دادگاه، اصحاب دعوا راساً اقدام به سازش نموده و سازشنامه غیررسمی تنظیم می‌نمایند، در این صورت طرفین باید با حضور در دادگاه به صحت سازش نامه اقرار نموده و دادگاه ضمن صورتجلسه اقرار طرفین، گزارش اصلاحی صادر می‌نماید.

سازش در داوری

چنین بیان شده‌است که سازش و میانجی‌گری هفت مرحله دارد:

1. معرفی و ایجاد اعتماد بین طرفین،
2. تشخیص مسائل مورد اختلاف و جدا کردن آن از سایر مسائل موجود میان طرفین،
3. خلاقیت در ارائهٔ پیشنهادات و گزینه‌های گوناگون جهت حل و فصل اختلاف،
4. انجام مذاکرات و اتخاذ تصمیم،
5. تهیهٔ پیش‌نویس سازش‌نامه،
6. تعیین تکلیف پرونده در مراجع داوری یا قضایی،
7. اجرا، بررسی و اصلاح سازش‌نامه.

چنانچه متعهد به اختیار تعهدات ناشی از سازش را اجرا نکند، این امکان برای متعهدله فراهم است که از طریق اجرای آرای داوری، الزام متعهد را از دادگاه صالح تقاضا نماید.

موارد ذیل در خصوص سازش در داوری، حائز اهمیت است:

اولاً، باید توجه داشت که بر خلاف داوری، قواعد چندانی در خصوص سازش در روابط بین‌المللی، وجود ندارد.

ثانیاً، برخی از حقوقدانان بر این باورند که وظیفهٔ ابتدایی داور یا داوران، تشویق طرف‌های اختلاف به سازش است. چراکه، منافع طرفین این است که در زمان و هزینه صرفه‌جویی کنند.

ثالثاً، چنانچه داور تلاش کرده‌است که طرف‌ها را سازش دهد، لیکن مؤثر نبوده‌است، شایسته‌است که در رأی ذکر گردد.

رأی سازشی

شایان ذکر است که رأی سازشی، اختلاف را سریع‌تر و طبق خواست طرفین حل می‌کند و هزینهٔ کمتری دارد. اجزای رأی سازشی از قرار ذیل است:

1. مشخصات طرف‌ها و وکلایشان،
2. مشخصات داور یا داوران،
3. نام سازمان داوری (چنانچه داوری سازمانی باشد)،
4. توافق طرف‌ها،
5. محل و تاریخ صدور رأی،
6. صلاحیت داور یا سازمان داوری،
7. قسمت اجرایی رأی،
8. امضای رأی.