ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هرگاه کسی شخصاً یا به دستور دیگری طفل یا شخصی را که قادر به محافظت خود نمی‌ باشد در محلی که خالی از سکنه است رها نماید به حبس از سه ماه تا یک سال و یا جزای نقدی از سه میلیون تا دو‌ازده میلیون ریال محکوم خواهد شد و اگر در آبادی و جایی که دارای سکنه باشد رها کند تا نصف مجازات مذکور محکوم خواهد شد و چنانچه این اقدام سبب و‌ارد آمدن صدمه یا آسیب یا فوت شود رهاکننده علاو‌ه‌ بر مجازات فوق حسب مورد به قصاص یا دیه یا ارش نیز محکوم خواهد شد.

توضیح واژگان

منظور از عبارت «شخصی که قادر به حفاظت از خود نمی باشد» افرادی نظیر کهنسالان، مجانین، افراد دارای معلولیت ذهنی و سایر افرادی است که توانمندی های لازم برای محافظت از خود را ندارند. تشخیص ناتوانی این افراد با دادگاه است. همچنین مقصود مقنن از واژه «صدمه»، هر نوع صدمه جسمی مستوجب قصاص یا دیه است.

«سکنه» به معنای ساکن ولو یک نفر بوده و «محل خالی از سکنه» عبارت از محلی است که نوعاً امکان رها شدن در آن وجود نداشته باشد.

فلسفه و مبانی نظری ماده

این ماده، در پی جرم انگاری یکی از رفتار های ارتکابی علیه اطفال و ناتوانان به دلیل عجز آنان از محافظت از خود است. عده ای این ماده را مصداقی از بچه کشی به نحو تسبیب می دانند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

طبق این ماده، صرف رها کردن این قبیل افراد بدون احتیاج به حصول نتیجه ای خاص، جرم انگاری شده است. لذا عنصر مادی این جرم باید رها کردن طفل یا شخص ناتوان تعریف کرد.با توجه به اطلاق کلمه «کسی» در ابتدای جمله، تفاوتی میان افراد مسئول نگهداری طفل و افراد غیر مسئول، در خصوص رها کردن طفل وجود ندارد. پس اگر یکی از والدین یا هر دو آنها طفلی را رها کنند، مشمول این ماده خواهند بود. همچنین در صورت توانایی شخص رها شده در نجات دادن خود، باز هم باید مرتکب را مشمول این ماده دانست. البته طبق این ماده، مجازات پیش بینی شده برای رها کردن این قبیل افراد بر اساس نتیجه ای که ممکن است از جرم حاصل شود، می تواند تشدید شود. در واقع چنانچه این بزه دیدگان، صدمه یا آسیبی را متحمل شده یا فوت کنند، حسب مورد مجازات های قصاص، دیه یا ارش برای شخص رها کننده در نظر گرفته شده است. طبق این ماده، رها کردن طفل ممکن است در محلی خالی از سکنه یا دارای سکنه باشد. منتها میزان مجازات در هر یک از این فروض، متفاوت خواهد بود. عده ای عنصر مادی این جرم را یکی از نمونه های فعل ناشی از ترک فعل دانسته اند.

عنصر معنوی این جرم نیز سوء نیت عام بوده و نیازی به احراز «قصد آسیب زدن به مجنی علیه» وجود ندارد.

انتقادات

عده ای عبارت «شخصا یا به دستور دیگری» را زاید دانسته و معتقدند بهتر بود بجای این عبارت، از «شخصا یا توسط دیگری» استفاده می شد.