جنایت شبه عمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (removed Category:اقسام جنایت; added Category:اقسام و تعاریف جنایات using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جنایت شبه عمد''' [[جنایت|جنایتی]] است که در آن مرتکب [[قصد فعل|قصد ارتکاب فعلی]] را بر [[مجنی علیه]] دارد اما [[قصد نتیجه|قصد نتیجه مجرمانه]] ای که از فعل حاصل شده‌است را ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=338648|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref> | '''جنایت شبه عمد''' [[جنایت|جنایتی]] است که در آن مرتکب [[قصد فعل|قصد ارتکاب فعلی]] را بر [[مجنی علیه]] دارد اما [[قصد نتیجه|قصد نتیجه مجرمانه]] ای که از فعل حاصل شده‌است را ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=338648|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref> به عبارت دیگر '''شبه عمد''' [[جنایت]] ([[نتیجه جرم|نتیجه]]) غیر‌مقصودی است که از [[فعل|فعلی]] که غالبا منجر به آن نتیجه نمی‌شود، حاصل شده است. در واقع مرتکب [[قصد فعل|قصد فعل مجرمانه]] داشته اما فاقط [[قصد نتیجه|قصد نتیجه مجرمانه]] بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق جزای اختصاصی (جلد اول) (جرایم علیه اشخاص- صدمات جسمانی)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6668608|صفحه=|نام۱=محمدهادی|نام خانوادگی۱=صادقی|چاپ=18}}</ref> | ||
== در قانون == | == در قانون == | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==در رویه قضایی== | ==در رویه قضایی== | ||
در پرونده جنجالی قتل‌های محفلی در کرمان، شعبه ۳۱ [[دیوان عالی کشور]]، برای چندین بار حکم را [[نقض رأی|نقض]] نمود چرا که باور داشت صرف اثبات باور مرتکب به مهدور الدم بودن کافی است. همچنین در [[رأی اصراری]] دیگری، ارتکاب قتل با صرف عقیده متهم به اینکه مقتول با همسر وی مرتکب عمل [[زنا]] شده‌است را برای شبه عمد تلقی کردن رفتار کافی دانسته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4486000|صفحه=|نام۱=حسین|نام خانوادگی۱=آقایی جنت مکان|چاپ=1}}</ref> | در پرونده جنجالی قتل‌های محفلی در کرمان، شعبه ۳۱ [[دیوان عالی کشور]]، برای چندین بار حکم را [[نقض رأی|نقض]] نمود چرا که باور داشت صرف اثبات باور مرتکب به مهدور الدم بودن کافی است. همچنین در [[رأی اصراری]] دیگری، ارتکاب قتل با صرف عقیده متهم به اینکه مقتول با همسر وی مرتکب عمل [[زنا]] شده‌است را برای شبه عمد تلقی کردن رفتار کافی دانسته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4486000|صفحه=|نام۱=حسین|نام خانوادگی۱=آقایی جنت مکان|چاپ=1}}</ref> | ||
== مواد مرتبط ==*[[ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی|ماده 291 قانون مجازات اسلامی]] | |||
*[[ماده ۲۹۳ قانون مجازات اسلامی|ماده 293 قانون مجازات اسلامی]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
[[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]] | [[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]] | ||
[[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | [[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | ||
[[رده: | [[رده:جنایت شبه عمدی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۱۹
جنایت شبه عمد جنایتی است که در آن مرتکب قصد ارتکاب فعلی را بر مجنی علیه دارد اما قصد نتیجه مجرمانه ای که از فعل حاصل شده‌است را ندارد.[۱] به عبارت دیگر شبه عمد جنایت (نتیجه) غیر‌مقصودی است که از فعلی که غالبا منجر به آن نتیجه نمی‌شود، حاصل شده است. در واقع مرتکب قصد فعل مجرمانه داشته اما فاقط قصد نتیجه مجرمانه بوده است.[۲]
در قانون
طبق ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی:«جنایت در موارد زیر شبه عمدی محسوب می‌شود:
الف ـ هرگاه مرتکب نسبت به مجنی علیه قصد رفتاری را داشته لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی می‌گردد، نباشد.
ب ـ هرگاه مرتکب، جهل به موضوع داشته باشد مانند آنکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شیء یا حیوان یا افراد مشمول ماده (۳۰۲) این قانون است به مجنی علیه وارد کند، سپس خلاف آن معلوم گردد.
پ ـ هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد.»
اقسام
قصد فعل بدون قصد نتیجه
بند الف ماده فوق در مقام بیان یکی از مهم‌ترین حالات جنایات شبه عمد است که به موجب آن، مرتکب در انجام رفتار مجرمانه، عامد است اما قصد نتیجه را ندارد،[۳]تصریح مقنن به عبارت «لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد» نیز نشانگر لزوم فقدان قصد جنایت برای شبه عمد تلقی شدن رفتار است.[۴]بعلاوه، برای اینکه رفتار فردی، جنایت شبه عمد تلقی شود، نباید مشمول هیچ‌یک از حالات جنایات عمدی باشد لذا رفتار مرتکب نباید نوعاً موجب جنایت واقع شده، شود، هرچند مرتکب قصد جنایت نداشته باشد.[۵]
اشتباه نسبت به موضوع جنایت
بند دوم این ماده، ناظر به حالتی است که اشتباه نسبت به موضوع جنایت رخ داده‌است به عنوان مثال چنانچه فردی مرتکب قتل دیگری شود، چرا که تصور می‌کرده‌است که او مهدور الدم است، در حالی که مجنی علیه، فردی بی گناه بوده‌است، باید جنایت را بر فرض اثبات چنین عقیده ای از مصادیق جنایت عمد خارج کرده و شبه عمد تلقی کرد،[۶] در واقع صرف اثبات اشتباه مرتکب در احراز استحقاق مجنی علیه به جنایت و نیز صرف اشتباه در هدف، منجر به تغییر عنوان مجرمانه از عمد به شبه عمد و در نتیجه تغییر مجازات از قصاص به دیه می‌شود.[۷]
تقصیر مرتکب
در نهایت بند آخر این ماده، بیانگر حالتی است که در آن، رفتار مرتکب همراه با تقصیر بوده‌است لذا به عنوان مثال اگر در فرض خروج یک قطار از روی ریل، بی احتیاطی یا بی‌مبالاتی سوزن بان قطار احراز شود، باید قتل را شبه عمد دانست.[۸] عده ای این دسته از جنایات را «جنایت در حکم شبه عمد» تلقی کرده‌اند و عنصر اساسی آن را بی دقتی مرتکب می‌دانند.[۹]
مصادیق
می‌توان سیلی زدن به صورت یک فرد متعارف، مشت زدن به سینه مردی میانسال و بیمار در فرض جهل مرتکب به این امر، یا هل دادن فردی که توانایی شنا دارد به یک استخر کم عمق در فرض مرگ این افراد را مصادیقی از جنایت شبه عمد دانست،[۱۰] همچنین زدن فردی به قصد تأدیب به شیوه ای که نوعاً موجب جنایت نشود، مشمول این حالت است.[۱۱]
چنانچه مرتکب خواهان وقوع نتیجه مشخصی از عمل خود باشد اما نتیجه ای بیشتر از آن دریافت کند، باید نسبت به نتیجه بیشتر عمل وی را شبه عمدی دانست، چرا که مرتکب قصد جنایات بیشتر را نداشته‌است، مگر اینکه بتوان چنین عملی را مشمول جنایات عمدی دانست.[۱۲]هرچند در این حالت گروهی چنین استدلال کرده‌اند که با توجه به عمدی بودن ضربات وارده از یک سو و امکان‌پذیر بودن پیش‌بینی نتایج از سوی دیگر، باید مرتکب را مسئول اعمال خویش فرض کرد.[۱۳]گروهی نیز معتقدند تحت هیچ شرایطی نباید مرگ بزه دیده را مصداق چنین ماده ای دانست.[۱۴]
در رویه قضایی
در پرونده جنجالی قتل‌های محفلی در کرمان، شعبه ۳۱ دیوان عالی کشور، برای چندین بار حکم را نقض نمود چرا که باور داشت صرف اثبات باور مرتکب به مهدور الدم بودن کافی است. همچنین در رأی اصراری دیگری، ارتکاب قتل با صرف عقیده متهم به اینکه مقتول با همسر وی مرتکب عمل زنا شده‌است را برای شبه عمد تلقی کردن رفتار کافی دانسته‌است.[۱۵] == مواد مرتبط ==*ماده 291 قانون مجازات اسلامی
منابع
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد چهارم). چاپ 4. گنج دانش، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 338648
- ↑ محمدهادی صادقی. حقوق جزای اختصاصی (جلد اول) (جرایم علیه اشخاص- صدمات جسمانی). چاپ 18. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6668608
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350680
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350688
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350700
- ↑ حسین آقایی جنت مکان. حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی). چاپ 1. جنگل، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4485960
- ↑ سیدمهدی دادمرزی و محمدحسین (ترجمه) دانش کیا. دوره حقوق تعهدات (جلد اول) (منابع تعهد- عقد و قواعد عمومی قراردادها). چاپ 1. دانشگاه مفید، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 321684
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 670352
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1420240
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350708
- ↑ ایرج گلدوزیان. بایسته‌های حقوق جزای عمومی (جلد اول دوم سوم). چاپ 20. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 615960
- ↑ محمدرضا الهی منش و محسن مرادی اوجقاز. حقوق کیفری اختصاصی (جلد اول) (جرایم علیه اشخاص). چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4467048
- ↑ مرتضی محسنی. دوره حقوق جزای عمومی (جلد دوم) (پدیده جنایی). چاپ 2. گنج دانش، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4125880
- ↑ عباس حق پناهان. بررسی و تحلیل حقوقی و جرم شناختی قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی نوین. چاپ 1. جنگل، 1393. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4438816
- ↑ حسین آقایی جنت مکان. حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی). چاپ 1. جنگل، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4486000