دادگاه‌ نظامی زمان جنگ

دادگاه‌های نظامی زمان جنگ، صلاحیت رسیدگی به جرائمی را دارند که یا از نظر ماهیت جرم یا از نظر مکان ارتکاب آن، ویژگی خاصی دارند که تشکیل این دادگاه‌ها را ایجاب می‌کنند. در واقع از نظر ماهیت، این جرائم باید از جمله جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی یا از جرائم مربوط به امور جنگی مرتبط با اقدامات عملیاتی باشند. از نظر مکان نیز کلیه جرائم ارتکابی در مناطق عملیاتی داخل در صلاحیت این دادگاه‌ها قرار می‌گیرند.پر واضح است که در همه این موارد مرتکب باید از افراد نظامی یا ملحق به نظامیان و جرم او نیز مرتبط با وظایف خاص نظامی یا انتظامی باشد.

به موجب ماده ۵۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری (الحاقی ۰۸/۰۷/۱۳۹۳): «در زمان جنگ دادگاه‌های نظامی زمان جنگ با تصویب رئیس قوه قضائیه، به تعداد مورد نیاز و به منظور رسیدگی به جرائم مربوط به جنگ با رعایت ماده (۵۹۱) این قانون در محل قرارگاه‌های عملیاتی، مراکز استانها یا سایر مناطق مورد نیاز تشکیل می‌شود.

تبصره ۱ (الحاقی ۰۸/۰۷/۱۳۹۳) - حوزه قضائی دادگاه‌های نظامی زمان جنگ، حسب مقتضیات و شرایط جنگی با تصویب رئیس قوه قضائیه تعیین می‌شود.

تبصره ۲ (الحاقی ۰۸/۰۷/۱۳۹۳) - دادگاه‌های نظامی دو، نظامی یک و تجدیدنظر نظامی تا هنگام تشکیل دادگاه‌های نظامی زمان جنگ، حسب مورد برابر مقررات دادرسی زمان جنگ، به جرائم مربوط به جنگ رسیدگی می‌کنند.»

مرجع تشخیص زمان جنگ

مفهوم زمان جنگ در این ماده مشخص نشده‌است اما به نظر می‌رسد تشخیص این عنوان با ستاد کل نیروهای مسلح است که رئیس قوه قضائیه براساس این تشخیص، مجاز به تشکیل دادگاه‌های نظامی زمان جنگ است.

جرایم مربوط به جنگ

موارد

در قانون

مطابق ماده ۵۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری (الحاقی ۰۸/۰۷/۱۳۹۳): «جرائم مربوط به جنگ که توسط نظامیان ارتکاب می‌یابد و در دادگاه زمان جنگ رسیدگی می‌شود، عبارتند از:

الف ـ کلیه جرائم ارتکابی در مناطق عملیاتی در حدود صلاحیت سازمان قضائی

ب ـ جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی در حدود صلاحیت سازمان قضائی

پ ـ جرائم مربوط به امور جنگی مرتبط با اقدامات عملیاتی، گر چه محل وقوع آن خارج از مناطق عملیاتی باشد.»

جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی

عبارت جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، مفهومی کلی است و تعیین مصادیق آن دشوار است؛ بنابراین برای شناسایی جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی باید به قوانین مراجعه کرد، بر این اساس می‌توان جرائم مندرج در مواد ۴۹۸ تا ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مواد ۱۷ تا ۲۸ قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ را مشمول این عنوان دانست.

جرائم مربوط به امور جنگی مرتبط با اقدامات عملیاتی

جرایم مذکور نیز باید در حدود صلاحیت سازمان قضائی باشند؛ یعنی مرتکب از افراد نظامی یا ملحق به نظامیان باشد و جرم او نیز مرتبط با انجام وظایف خاص نظامی یا انتظامی باشد.

مواد مرتبط

ماده ۵۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری

ماده ۵۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری