موصی له

موصی له کسی است که وصیت تملیکی به نفع و برای او انشا شده‌است.

رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1402/84 مورخ 1402/03/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره وصیت هایی که مطابق قانون امور حسبی تنظیم نشده است

مواد مرتبط

• ماده ۸۲۶ قانون مدنی

• ماده ۸۵۰ قانون مدنی
• ماده ۸۵۱ قانون مدنی

• ماده ۸۵۲ قانون مدنی
• ماده ۸۵۳ قانون مدنی

شرایط موصی له

موجود بودن موصی له

موصی‌له باید موجود باشد و بتواند مالک چیزی بشود که برای او وصیت شده‌است. در عقود تملیکی، لزومی ندارد که انتقال مالکیت، از لحظه تملیک صورت گیرد؛ و چنانچه وصیت نیز عقد تلقی شود؛ نیازی به موجود بودن موصی له در هنگام ایجاب وصیت، دیده نمی‌شود، البته برخی معتقدند که علاوه بر وجود موصی له به هنگام فوت موصی، وجود وی در زمان وصیت هم، ضروری است، اما اگر وصیت، ایقاع محسوب گردد؛ چون چنین ایقاعی، معلق به فوت موصی می‌باشد و تا آن زمان برای موصی له تملک حاصل نمی‌شود؛ پس لزومی ندارد که موصی له به هنگام انشای وصیت، موجود و دارای اهلیت باشد؛ ولی چنانچه، وصیت، عقد تلقی شود؛ چون موجود بودن و برخورداری از اهلیت در طرف ایجاب، الزامی است؛ پس موصی له نیز باید واجد این شرایط باشد. در ضمن تداوم اهلیت تمتع تا زمان تملک، ضروری است، و به عقیده برخی دیگر، برخورداری موصی از اهلیت تمتع در زمان ایجاب وصیت، لازم نمی‌باشد.

مصادیق

• وصیت بر مردگان به دلیل معدوم بودن، صحیح نیست.

در فقه

موصی له باید به هنگام انشای وصیت؛ موجود باشد و وصیت بر معدوم، صحیح نیست.

وصیت به نفع اشخاص حقوقی

وصیت به نفع اشخاص حقوقی به دلیل برخورداری آنها از اهلیت تملک، صحیح است، صرف امکان شناسایی شخص حقوقی، دلالت بر بهره‌مندی او از اهلیت تمتع دارد، و وصیت به نفع بیمارستان و مسجد، به دلیل برخورداری آنها از شخصیت حقوقی و قابلیت تملک، صحیح است.

وصیت به نفع حمل

مقاله اصلی: "وصیت به نفع حمل"

برخی از حقوقدانان، وصیت بر معدوم به تبع موجود را، نافذ دانسته؛ و برخی دیگر باطل می‌شمارند. مطابق مقررات قانون مدنی، وصیت برای حمل صحیح است لیکن تملک او منوط است بر این که زنده متولد شود، و به محض تولد، مالک موصی به می‌گردد.

تعدد موصی لهم

فرض محصور بودن موصی لهم

اگر موصی‌لهم متعدد و محصور باشند موصی‌به بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌شود مگر این که موصی طور دیگر مقرر داشته باشد. در صورت محصور بودن موصی لهم، موصی به، بین آنان به نسبت مساوی تقسیم می‌گردد؛ در وصیت به نفع ورثه نیز، همین ضابطه حاکم است. در مورد محصور بودن موصی لهم، و تقسیم موصی به بین آنان به نحو مساوی، تفاوتی نمی‌کند که اشخاص مزبور جزء ورثه باشند یا نه، یا قرابتشان با موصی، به کدام طبقه مربوط باشد، یا اینکه جنسیت آنان چیست؟

اگر شخصی، مالی را، به نفع اقربای نزدیک خویش وصیت نماید؛ در این صورت موصی به با رعایت طبقات ارث، بین موصی لهم تقسیم گردیده و در واقع هر طبقه ای، طبقه بعد از خود را محروم می‌کند. وصیت بر اهل بیت(خانواده) کسی، همسر و اولاد بلافصل او را دربرمی گیرد، برخی احتمال داده‌اند که سایر اشخاص تحت سرپرستی، نظیر نوه و یا… نیز، جزء اهل بیت محسوب می‌گردند.

فرض غیرمحصور بودن موصی لهم

در فرضی که موصی لهم غیرمحصور باشند؛ دیگر تقسیم به تساوی کاربرد ندارد؛ چرا که هم تعیین تعداد موصی لهم مشکل است؛ و هم اینکه ظاهر، نشان از مقید نبودن موصی نسبت به تساوی سهام آنان دارد، همچنین نامحصور بودن موصی لهم، خود قرینه ای است بر اینکه موصی، راضی به مساوی بودن حصه آنان نبوده‌است؛ چرا که در این صورت سهم هریک از آنان، بسیار ناچیز خواهد بود؛ بنابراین وصی می‌تواند هر میزان که مصلحت بداند؛ به هریک از آنان اختصاص دهد.

فرض تعدد موصی لهم محصور و غیرمحصور

در موردی که مالی، به نفع شخصی محصور، و نیز برای جماعتی نامحصور وصیت شده باشد؛ نیمی از آن مال به موصی له محصور، و نیمی دیگر، به جمیع موصی لهم غیرمحصور تعلق خواهد یافت.

مصادیق

• موصی، می‌تواند وصیت نماید که بخشی از وجوه نقد او، به طلبه‌های حوزه علمیه تعلق بگیرد؛ و در ضمن به طلبه‌های سید، سهم بیشتری اختصاص یابد.

• اگر موصی وصیت نماید که اموال او به دانشجویان بی بضاعت یا کودکان بی سرپرست تعلق بگیرد؛ نمی‌توان موصی به را بین آنان به‌طور مساوی تقسیم نمود.

کتب مرتبط

• بررسی فقهی حقوقی وصیت مواد 860 - 825 قانون مدنی

جستارهای وابسته

• وصیت
• وصیت بر معدوم
• وصیت به نفع حمل
• وصیت به نفع اشخاص حقوقی

• وصیت تملیکی
• موصی
• موصی به