رجوع از شهادت

به اخبار اشخاص از آنچه که دیده یا شنیده‌اند؛ «شهادت» گویند. حکم رجوع از شهادت در امور حقوقی در ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی، و حکم رجوع از شهادت در امور کیفری در ماده ۱۹۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ پیش بینی شده است.

برخی از نویسندگان معتقدند صرف بیان کذب و خلاف حقیقت بودن شهادت از سوی شاهد، خواه موجب آن بیان شود یا خیر، برای رجوع وی از شهادت کافی بوده و نیازی به اثبات آن نیست.

مواد مرتبط

• ماده ۱۹۸ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی

رجوع از شهادت در حقوق کیفری

رجوع از شهادت شرعی پیش از اجرای مجازات و حتی پیش از صدور حکم، موجب سلب اعتبار از شهادت شرعی می‌شود، اما اعاده شهادت پس از برگشت از آن مسموع نیست، در واقع اهمیت کشف حقیقت و اجرای عدالت، پیش‌بینی این رجوع را ایجاب کرده‌است. گفتنی است گاه جبران کیفرهای بدنی مبتنی بر چنین شهادت‌هایی امکان‌پذیر نیست، بنابراین بهتر است برای اثبات جرایم از پدیده‌های نوین علمی برای کشف جرم و اقدامات موثرتر دیگر، استفاده شود.

در فقه

• به نظر می‌رسد فقهای امامیه در خصوص اثر رجوع از شهادت و بی‌اعتبار شدن آن اتفاق نظر دارند.
• برخی از فقها بیان داشته‌اند که در فرض رجوع از شهادت از سوی دو شاهد قبل از صدور حکم، حکم داده نمی‌شود و در فرض رجوع بعد از صدور حکم و استیفاء حق، حکم شکسته نمی‌شود.

رجوع از شهادت در جرایم مستوجب قصاص

در جرایم مستوجب قصاص، اگر پس از اجرای حکم، شهود از شهادت خود رجوع نمایند؛ و گواهی آنان، بر اثر اشتباه بوده باشد؛ ملزم به پرداخت دیه خواهند بود؛ اما از روی عمد شهادت داده باشند؛ ولی دم می‌تواند با پرداخت نیمی از دیه هر یک از شهود، می‌تواند آنان را قصاص نماید.

رجوع از شهادت پس از صدور حکم قطعی

اگر خلاف واقع بودن شهادت بعد از صدور حکم قطعی باشد طبق ماده ۲۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری عمل می‌شود و چنانچه بعد از صدور حکم قطعی لازم الاجرا باشد، طبق ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری، اعاده دادرسی تجویز می‌شود.

همچنین اگر رجوع از شهادت، موجب ضرر و زیان شود (شخص ثالث یا طرف دعوا) در صورت مطالبه مدعی خسارت، پرداخت آن ضرورت دارد.

رجوع از شهادت در حقوق خصوصی

مطابق قانون مدنی، در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود برخلاف واقع شهادت داده‌است به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.

در فقه

• با استناد به روایتی از امام علی، رجوع از شهادت، مانعی ندارد.

• اگر رجوع از شهادت، پس از اجرای حکم صورت پذیرد؛ شاهد، ملزم به جبران خسارت کسی است که به زیان او، گواهی داده‌است، و اگر رجوع از گواهی، بعد از صدور حکم، و قبل از اجرای آن تحقق یابد؛ در صورتی که موضوع شهادت، از حدود الله بوده باشد؛ حکم مزبور نقض می‌گردد.

در رویه‌ قضایی

• رای دادگاه درباره اعتراض به تصمیم مراجع انتظامی دانشگاه آزاد اسلامی در دادگاه حقوقی (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۱۶۰۰۶۹۱)

شرایط رجوع از شهادت

رجوع از شهادت، نباید بر اثر اکراه باشد. جهت رجوع از شهادت، نیازی نیست که کذب گواهی اثبات گردد؛ بلکه همین که شاهد، مدعی گردد که از روی طمع، تهدید، اشتباه و …، اقدام به شهادت خلاف واقع نموده‌است؛ شهادت مزبور بی اثر می‌شود.

جبران خسارت ناشی از رجوع از شهادت

در رجوع از شهادت، چنانچه موضوع شهادت، مال یا حق مالی بوده؛ و شهود، از گواهی خود رجوع نمایند؛ باید خسارات کسی را که به ضرر او شهادت داده‌اند؛ بپردازند.

مقالات مرتبط

• تعارض گواهان در شهادت بر شهادت با تکیه بر بنیادهای فقه اسلامی
• رجوع گواه از گواهی و اثر آن از منظر آیین دادرسی

جستارهای وابسته

• ادله اثبات دعوی
• شهادت