قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور

قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور، در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و نهم تیرماه‌ یک هزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۲/۵/۸ به‌ تأیید شورای نگهبان رسیده و در روزنامه رسمی شماره 17033 مورخ 1382/5/29 منتشر شده است.

سیر تحولات قانون

تنها قانون مرتبط با موضوع تلقیح مصنوعی در ایران، قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور است. این قانون بعد از کش و قوس های فراوان و بحث و جدل های فقهی و حقوقی متفاوت، بالاخره در تاریخ 1382/4/29 مجلس شورای اسلامی آن را در 5 ماده تصویب کرد و آیین نامه اجرایی آن نیز در تاریخ 1383/12/19 زیر نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و وزارت دادگستری تدوین شد. نکته قابل توجه این است که هر چند این قانون و آیین نامه اجرایی آن روی هم رفته تا پایان سال 1383 تصویب و لازم الاجرا شده است لکن تا سال 1385 این ابلاغ این آیین نامه به وزارتخانه ها صورت نگرفت تا این که در سال 1385 این ابلاغ انجام شد و در تاریخ 1385/9/3 شعبه 256 دادگاه خانواده تهران نیز طی حکمی به زوجینی که بارور نمی شدند، اجازه داد تا با استفاده از تلقیح مصنوعی و مادر جانشین به آرزوی چنیدن ساله خود برسد.

تقسیم بندی

قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور، مشتمل بر پنج ماده است.

انتقادات

قانون نحوه اهدای جنین، گام مهمی در تحول حقوق ایران در حل مسائل مربوط به انتقال جنین و ابعاد مختلف حقوقی آن به شمار می رود اما ابهاماتی در این قانون وجود دارد و انتقاداتی بر آن وارد است از جمله این که:

1. مطابق ماده یک این قانون، مراکز تخصصی ناباروری ذی صلاح، مجاز خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در این قانون نسبت به انتقال جنین های حاصل از تلقیح خارج از رحم زوج های قانونی و شرعی پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی، ناباروری آن ها به اقبات رسیده اقدام نماید. مطابق این ماده، تنها انتقال جنین های حاصل از تلقیح خارج از رحم اسپرم و تخمک مرد و زنی که میان آن ها رابطه زوجیت قانونی و شرعی وجود دارد تجویز شده است و سایر فروض مسکوت مانده است. به نظر می آید قانونگذار به نظر می رسد قانونگذار در این حکم، جانب احتیاط را رعایت کرده و به منظور پرهیز از شبهه تحریم ترکیب اسپرم و تخمک بیگانه مقرر داشته است که صاحبان اصلی جنین، الزاما باید زن و شوهر قانونی و شرعی باشند. این احتیاط پسندیده است. هر چند که دلیل محکمی بر تحریم لقاح اسپرم و تخمک بیگانه وجود ندارد و مقتضای اصل برائت عقلی و شرعی نیز جواز آن است.
2. ماده 3 قانون اهدای جنین به زوجین نابارور مقرر داشته: «وظایف و تکالیف زوجین اهدا گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام، نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است». قانونگذار در این ماده نسبت به موضوعاتی مانند نسب، ارث، محرمیت، ولایت قهری که از آثار نسب مشروع است، سکوت اختیار کرده و متعرض آن ها نشده است و تنها مواردی را به صورت حصری به عنوان وظایف و تکالیف زوجین در قبال طفل متولد شده از طریق جنین بیان کرده است.