ماده ۵۲۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

متصرف هر حیوانی که از احتمال حمله آن آگاه است باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر تقصیر او، حیوان مزبور به دیگری صدمه وارد سازد، ضامن است. ولی اگر از احتمال حمله حیوان آگاه نبوده و عدم آگاهی ناشی از تقصیر او نباشد، ضامن نیست.

تبصره 1 ـ نگهداری حیوانی که شخص توانایی حفظ آن را ندارد، تقصیر محسوب می‌ شود.

تبصره 2 ـ نگهداری هر وسیله یا شیء خطرناکی که دیگران را در معرض آسیب قرار دهد و شخص قادر به حفظ و جلوگیری از آسیب ‌رسانی آن نباشد، مشمول حکم تبصره (1) این ماده است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مسئولیت مالک حیوان را در حقوق ایران عده ای از مصادیق تسبیب محسوب نموده اند،عده ای معتقدند مسئولیت مالک حیوان را باید مبتنی بر تقصیر و کوتاهی هایی دانست که ممکن است از سوی آنان و در انجام وظیفه خود روی میدهد. در واقع عدم آگاهی بر عدوانی بودن فعل مرتکب، ممکن است مانع از ضمان شود، به طوری که در این ماده نیز مسئولیت صاحب حیوان منوط به اطلاع وی از خطر حمله حیوان قرار داده شده است،لذا عنصر مادی این جرم را باید ترک فعل یا همان ترک حفاظت از حیوان دانست.در هر حال همانطور که از ماده مورد بررسی نیز پیداست، گاه جنایتی که توسط حیوان رخ می دهد، موجب مسئولیت کیفری مالک آن می شود،مشروط بر این که تقصیر مالک ثابت شود،بنابراین درست آن است که باید در تعیین مسئولیت صاحب حیوان، تفریط وی مورد نظر قرار داده شود،اما اگر صاحب حیوان قادر به کنترل حیوان خود نباشد و جنایتی از سوی حیوان رخ دهد، ضمان مالک را باید منتفی دانست.در غیر این صورت و در فرض توانایی مالک بر کنترل حیوان، جنایت واقع شده را باید از مصادیق جنایت ناشی از ترک فعل دانست.

همچنین اگر عواملی دیگر مثل حمله یک حیوان به همراه فعل جانی در وقوع جنایت موثر باشد، باید قائل به اخذ نصف دیه از جانی بود.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) می دانند،همچنین گروهی بر اساس برخی از روایات نظیر حدیث «العجماء جبارُ» معتقدند در فرض عدم ارتکاب تقصیر در نگهداری حیوان از سوی صاحب وی، نباید او را ضامن دانست.

سوابق فقهی

برخی از فقها در خصوص موردی که فردی اجباراً کودکی را که قادر به کشیدن قاطر وی نیست، به منظور نجات خواهرانش به محل حرکت قاطر فرستاده و در نتیجه بستن ریسمان حیوان به کمر کودک از سوی یکی از خواهران و کشیده شدن کودک توسط حیوان و فوت او در نتیجه این اقدامات، اجبار کننده را ضامن چیزی نمی دانند.

رویه های قضایی

به موجب نظر کمیسیون در یکی از نشست های قضایی، اگر به موجب اهمال شخصی نسبت به نگهداری از سگ خود ، آسیبی به شخصی وارد شود، بر مبنای دیه امکان تعیین میزان خسارت وارده به مصدوم وجود دارد.