حضانت

حضانت، یعنی ولایت، سرپرستی، تربیت، نگهداری و مراقبت از صغیر، در واقع به محافظت و تربیت صغیر، حضانت گویند. حق حضانت، امتیازی طبیعی است که از دیرباز وجود داشته؛ و ابدی هم خواهد بود، و حق، متضمن ایجاد سلطه، برای ذیحق است.

حضانت در حقیقت یکی از حقوق و تکالیف زوجین پس از نکاح و بچه دار شدن است، البته در حقوق ایران، جنبه تکلیفی بودن این حق، که بیشتر شامل نگهداری جسمی از کودک می‌باشد، مورد توجه قرار گرفته‌ است. حضانت از طفل، توسط هر کدام از ابوین یا خویشاوندان وی زمانی جنبهٔ حقوقی پیدا می‌نماید که نکاح به دلایلی منحل یا اختلاف بین زوجین وجود داشته و جدای از هم زندگی کنند، در هر کدام از حالات فوق، مطابق قانون و فقه برای حضانت طفل، اولویت‌هایی وجود دارد و شخص صاحب اولویت باید دارای شرایط معینی باشد.

حضانت، حق ابوین بوده؛ و نمی‌توان آنان را از اعمال آن منع نمود؛ لذا هر یک از آنان، به جهت احقاق حق خویش، در صورت لزوم، می‌تواند به مقامات صالح مراجعه نماید.

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی
• ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۶ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۷ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۸ قانون مدنی
• ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی
• ماده ۶ قانون حمایت خانواده
• ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۱ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۳ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۴ قانون حمایت خانواده
• ماده ۴۵ قانون حمایت خانواده
• ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده

امتناع از تحویل طفل به صاحب حق حضانت

چنانچه دادگاه، حضانت کودک را به مادر سپرده؛ و پدر از تحویل طفل به او، خودداری نماید؛ دادگاه، وی را ملزم به تسلیم کودک به مادر او خواهد نمود.

در فقه

کسی که حضانت طفل را بر عهده دارد؛ باید امین، معتمد، ثقه و عادل بوده و فاسق نباشد.

در رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1402/42 مورخ 1402/02/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره واریز دیه طفل به حساب مادر یا خود طفل با وجود در قید حیات بودن ولی

• رای دادگاه درباره اثر قرارداد بر حضانت فرزند مشترک (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۴۷۲): موضوع حضانت فرزند مشترک از مواردی نیست که بتوان با تنظیم قرارداد آن را جابجا نمود به عبارت دیگر در صورت بروز اختلاف تکلیف حضانت بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی مشخص می گردد به نحوی که برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است و بعد از هفت سالگی نیز در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.

• رای دادگاه درباره اثر مصلحت در واگذاری حضانت اطفال (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۵۰۱۲۷۰): برای حضانت و نگهداری طفلی که پدر و مادر او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن حضانت با پدر است و بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد در نتیجه هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به حضانت برخلاف مصلحت طفل است با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ می نماید. به طور مثال حفظ ارتباط عاطفی میان خواهر و برادر و ادامه زندگی آنها در کنار یکدیگر، یکی از مصالحی است که قاضی می تواند بر اساس آن، حضانت کودک را پس از ۷ سالگی به مادر واگذار کند.

• رای دادگاه درباره اختصاص حق ملاقات به اطفال نابالغ (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۲۰۷۸): حق ملاقات فرزند، ناظر به طفل تحت حضانت بوده و طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد.(سن بلوغ در پسران 15 سال و در دختران 9 سال قمری است) لذا حق ملاقات در خصوص اشخاص بالغ جاری نمی شود.

• رای دادگاه درباره اختیار دادگاه در اجازه خروج فرزند بعد از فوت پدر (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۳۰۰۰۰۶۵): در صورتی که پس از فوت پدر، مادر که دارای حق حضانت فرزند مشترک است، تصمیم به خروج از کشور داشته و خواستار صدور اجازه خروج از کشور باشد، دادگاه می تواند نظر به آن که  خروج طفل از کشور موجب محرومیت حق ملاقات ولی قهری با نوه خود می شود و عملا خروج نوه از کشور سالب حق ملاقات فطری و قانونی جد پدری می باشد به جهت اجتناب از تضییع حق ملاقات ولی قهری (پدربزرگ) کودک، از صدور این مجوز خودداری کند.

مقالات مرتبط

• حقوق و تکالیف فرزندان ناشی از جنین اهدایی

کتب مرتبط

• دانستنی های حقوق خانواده/حضانت/ حقوق و تکالیف والدین، نفقه و ملاقات فرزند