ماده ۳۵۱ قانون مدنی

ماده ۳۵۱ قانون مدنی: در صورتی که مبیع، کلی (یعنی صادق بر افراد عدیده) باشد، بیع وقتی صحیح است که مقدار و جنس و وصف مبیع ذکر شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مطالعات تطبیقی

در حقوق انگلیس، کالای کلی، یکی از مصادیق کالای نامعین است، کالای نامعین، کالاهای آینده و اجناس کلی در معین را نیز شامل می‌گردد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در بیع سلم؛ نیازی نیست که مبیع کلی، پیش از فرارسیدن موعد تسلیم، در عالم خارج موجود باشد، چرا که مبیع، کلی فی الذمه است.

وجود ابهام در مورد کیفیت، کمیت و جنس مورد معامله در بیع کلی، سبب بطلان عقد می‌گردد، و معیارهایی که جهت معلوم شدن مورد معامله، باید مورد توجه قرار گیرند؛ عبارتند از: علم به جنس، کیفیت و کمیت.

مورد معامله در صورتی معلوم است؛ که فاقد ابهام باشد و متبایعین بدانند آنچه را که مورد مبادله قرار می‌دهند؛ از چه ویژگی‌هایی برخوردار است.

نحوه معلوم نمودن مبیع، با توجه به کلی یا معین بودن آن، متفاوت است، در عین معین، فرد مورد معامله باید معین باشد؛ اما در رابطه با بیع کلی، تعیین جنس، کیفیت و کمیت مبیع کفایت می‌نماید، البته وصف مرغوبیت آن، می‌تواند مبهم باشد؛ که در این صورت، انتخاب با متعهد است؛ به شرط آنکه انتخاب او معیوب نباشد.

همچنین نیازی نیست که همه ویژگی‌های مبهم و جزئی مورد معامله، در قرارداد ذکر گردد؛ زیرا در این صورت همیشه، بهانه ای برای ابطال عقد وجود خواهد داشت؛ مثلاً لزومی ندارد که طرفین، در مورد رنگ اتومبیل صفر کیلومتر هم، توافق نمایند.

گفتنی است بیع از روی نمونه، طرفین را از تعیین کیفیات مبیع، بی‌نیاز می‌نماید.

نکات توضیحی

در لزوم معلوم بودن موضوع قرارداد، تفاوتی در عین معین، کلی در معین، کلی فی الذمه، مبیع و ثمن نیست.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: اگر مشتری، تعهد نموده باشد که مقداری گردو را به خریدار تحویل نماید؛ و برخی از این گردوها، که بیش از حد متعارف است؛ سیاه و پوچ باشد؛ و الزام متعهد به تسلیم کالای سالم در مقابل اقلام فاسد، امکان پذیر نباشد؛ در این صورت خریدار می‌تواند معامله را فسخ نماید.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره اعتراض ثالث اجرایی نسبت به توقیف مال به استناد قرار تأمین خواسته (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۷۰۴۰۰۴۹۴)

مصادیق و نمونه‌ها

• بیع خانه، به صورت کلی یا کلی در معین، صحیح نبوده؛ و منشأ چنین بطلانی، مجهول بودن برخی ویژگی‌های مهم مورد معامله، نزد طرفین است.
• اگر مبیع، روغن حیوانی باشد؛ باید نوع آن، اعم از گوسفندی یا گاوی بودن، مشخص گردد.
• خانه، فرش و کتاب، کلی هستند.

مقالات مرتبط

• تحلیل فقهی و حقوقی آسیب شناسی جهل در معاملات
• بررسی ضرورت رفع ابهام از مفاد قرارداد
• لزوم و چگونگی تعیین مبیع در بیع کلی فی‌الذمه (مطالعۀ تطبیقی فقه امامیه، حقوق ایران، انگلستان و مصر)
• تعیین مورد معامله
• روابط حقوقی اطراف و ابزارهای تأمین مالی در قرارداد فورفیتینگ؛ مطالعۀ موردی برات