بررسی حقوقی تعارضات قانون زمین شهری با مالکیت خصوصی اشخاص

بررسی حقوقی تعارضات قانون زمین شهری با مالکیت خصوصی اشخاص عنوان رساله ای است که توسط حمید ایرانشاهی، با راهنمایی ابوالحسن مجتهد سلیمانی و با مشاوره غفور خویینی در سال ۱۳۹۷ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.

عنوان	بررسی حقوقی تعارضات قانون زمین شهری با مالکیت خصوصی اشخاص
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	حمید ایرانشاهی
استاد راهنما	ابوالحسن مجتهد سلیمانی
استاد مشاور	غفور خویینی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	دانشگاه خوارزمی

چکیده

زمین در ایران همیشه مسیله و موضوع مهم چه نزد اشخاص خصوصی و همچنین نزد سازمانهای دولتی و حکومت بوده است به همین جهت نظامها و حکومتها حسب مورد قوانین خاصی نسبت به آن وضع نموده اند، با پیشرفت جوامع و گسترش شهرنشینی، شهرها بیش از پیش نیازمند طرح های عمومی و عمرانی می باشند و ادارات، ارگان های دولتی و شهرداری ها متولی این عمران و آبادانی خواهند بود. این سازمان ها در راستای ایفای وظایف خود ناگزیر به تملک املاک و اموال می پردازند، اما در هر حال مالکیت عمومی یکی از لوازم استقلال فرد و رشد شخصیت اوست به همین خاطر و طبق قاعده تسلیط هر شخصی بر مال خود مسلط بوده و حق انحاء تصرف را در آن دارا می باشد لیکن این حق مطلق نبوده و زمانی که تعارض با مالکیت عمومی قرار گیرد طبق نظریه تقدم حقوق عمومی بر حقوق خصوصی، مالکیت عمومی مقدم بوده و مالکیت خصوصی توسط دولت تحدید می شود که این تحدید هم شامل ایجاد محدودیت می شود و هم سلب مالکیت؛ که البته عین اموال عمومی به ملکیت هیچ شخصی حتی دولت منتقل نمی شود بلکه تنها تحت مالکیت اداری دولت قرار می گیرد تا آن را براساس مصالح عمومی اداره کند و منافع آن متعلق به عموم مردم است و مالکیت با هدف عمومی مال قابل جمع است و جهت عمومی استفاده از مال ویژگی اساسی مالکیت عمومی است؛ بنابراین در اصل تعارض بین مالکیت خصوصی و منافع عمومی حاصل از اموال عمومی به وجود می آید. تحدید مالکیت خصوصی در تعارض با مالکیت عمومی توسط دولت یا نهادهای عمومی دارای مبانی و دلایلی است؛ از جمله این دلایل مبانی حقوقی موجود در قوانین است به عنوان مثال بر مبنای اصل ۲۲ و ۴۰ قانون اساسی در مواردی که شخص بخواهد از حق مالکیت خویش به ضرر عموم استفاده کند تحدید آن به موجب قانون جایز است؛ در قانون مدنی نیز طبق ماده ۳۰ و ۳۱ (اصل تسلیط)؛ تحدید مالکیت خصوصی پذیرفته شده که به موجب این مواد در مواردی مانند تعارض مالکیت خصوصی با مالکیت عمومی، دولت می تواند مال فرد را از ملکیتش خارج کند، لایحه قانونی نحوه ی خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب ۱۳۵۸ نیز به دستگاه های اجرایی اجازه داده برای اجرای برنامه های عمومی خویش با رعایت شرایط مقرر در قانون مالکیت خصوصی فرد بر مالش را محدود و یا سلب نماید. مبنای فقهی دیگر قاعده ی مصحلت است که براساس آن دولت به نمایندگی از عموم در تعارض مالکیت خصوصی و مالکیت عمومی، مصحلت عموم را مقدم می داند و مالکیت خصوصی را تحدید می نماید. مبنای دیگر قاعده ی عدالت است که به موجب آن دولت امین عموم محسوب می شود و باید همواره عدالت را رعایت کرده و به حل تعارض بین مالکیت عمومی و خصوصی بپردازد و عدالت نیز حکم می کند در مواردی که منافع جمع در خطر باشد منافع شخصی محدود شود. در این تحقیق سعی در بررسی روند تغییرات قوانین مربوط به تملیک اراضی شخصی بابت طرح های دولتی و عمومی و همچنین بررسی روند تغییرات این قوانین و اینکه این تغییرات موجب بهبود قوانین گردیده و یا روندی تضعیفی داشته است؟

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: مقدمه

۱– بیان مساله

۲– اهداف پژوهش

۳– سوالات

۳–۱– سوال اصلی

۳–۲– سوالات فرعی

۴– فرضیات

۵– روش تحقیق

۶– پیشینه تحقیق

فصل دوم: کلیات و مفاهیم

مبحث اول: مفهوم شناسی

گفتار اول: تعریف طرح

بند اول: مالکیت و موجبات آن

الف: تعریف مالکیت

ب: منشا مالکیت

ج: خصایص مالکیت

۱– اطلاق

۲– دوام

۳– انحصار

بند دوم– مالکیت و صفات ان

الف– اقسام اراضی

ب– اراضی در فقه

ج– اراضی بایر

۱– تعریف لغوی اراضی بایر

۲– تعریف حقوقی اراضی بایر

د– اراضی موات

۱– تعریف لغوی اراضی موات

۲– تعریف حقوقی

۳– بالفعل مالک نداشته باشد

۴– تعریف فقهی اراضی موات

۵– تعریف قانونی زمین موات

ه– – اراضی دایر

۱– تعریف قانونی اراضی دایر

۲– اراضی در قانون

۳– اراضی خصوصی

ر – اراضی ملی

ز – اراضی دولتی

گفتار دوم– مبانی نظری

بند اول– روند تحولات قانونی تصرف و تملک اراضی

بند دوم– قوانین مربوط به شهرداریها

مبحث دوم: شرایط و شیوه های اقدامات دولت

گفتار اول – شرایط سلب مالکیت توسط دولت

بند اول – قوانین جواز سلب مالکیت

الف– قانون اساسی

ب– قوانین عادی

ج – مقررات دولتی

د – آراء وحدت رویه قضایی

بند دوم – شهرداری ها

الف – نحوه تملکات اختصاصی شهرداری

ب – تملکات عمومی شهرداری ها

ج – شرایط لازم جهت تحصیل مجوز تملک

د – نیاز دستگاه های تملک کننده

۱– اعلام مقام اجرایی دستگاه تملک کننده

۲– تعریف طرح و اتمام آن و چگونگی اعلام طرح مورد اجرا به مالک

۳– تامین اعتبار خرید اراضی

۴– عدم اکتفای اراضی دولتی در اجرای طرح

۵– اخذ استعلام از ادارات ثبت محل

گفتار دوم – دلایل و طرق سلب مالکیت

بند اول – دلایل سلب مالکیت

الف – تملک جهت اجرای طرح های ضروری

ب– تملک جهت اجرای طرح های فوری

بند دوم – وجود طرح های مصوب عمومی و احراز ضرورت اجرای آن

فصل سوم: آثار سلب مالکیت

مبحث اول – جبران حقوق مالک توسط دولت

گفتار اول – انواع حقوق مالک در ملک

بند اول – مالکیت اعیانی

الف – مالکیت حق ارتفاق

ب – اوصاف حق ارتفاق

ج – تفاوت حق انتفاع با حق ارتفاق

۱– طرق ایجاد حق ارتفاق

۲– انواع حق ارتفاق

۳– ارتفاق عقدی

۴– ارتفاق ایقاعی

۵– ارتفاق طبیعی

بند دوم – حق کسب و پیشه

الف – نحوه سلب و جبران خسارت از مالک

ب– ارتباط مالک و مرجع سالب مالکیت

ج – تامین توافقی

۱– موارد توافق

۱–۱– توافق در قیمت

۱–۲– توافق در انتقال

۱–۳– شرایط توافق

۱–۴– وجود اعتبار

۱–۵– وجود مجوزهای لازم

د – تامین غیرتوافقی

۱– قاعده

۲– عدم توافق در قیمت

۳– عدم توافق در واگذاری حقوق

۴– تکالیف دولت در جهت جبران خسارت از مالکین خصوصی

۵– مفهوم و مبانی خسارت وارده

۵–۱– مفهوم خسارت

۵–۲– مبنای نظری جبران خسارت

۵–۳– محدوده جبران خسارت

۵–۴– انواع خسارات وارده بر مالکین

بند سوم – حق مرغوبیت

الف – حق تشرف

ب – نحوه ی پرداخت حقوق مالک ملک

ج – پرداخت مالی

۱– پرداخت نقدی

۲– پرداخت اقساطی

د– پرداخت غیر مالی

ه– – اعطای تراکم

۱– جایگزینی ملک متصرفی با املاک ملی و دولتی

۲– تغییر کاربری

۳– ابطال اسناد مالکیت خصوصی و تشریفات تنظیم سند به نام دولت

گفتار دوم – موارد اعتراض به سلب مالکیت

بند اول – مراجع قضایی

الف – دیوان عدالت اداری

۱– شکایت مبنی بر ابطال طرح مصوبه خلاف قانون

۲– شکایت مبنی بر ابطال مرحله ی اجرای طرح

ب – محاکم عمومی

بند دوم– مراجع شبه قضایی

الف – مراجع شبه قضایی کمیسیون ماده واحده

۱– آیین نامه اجرایی قانون ۱۸۶

– ترکیب هیات ماده واحده:

۳– تشکیلات هیات ماده واحده ۱۸۷

– شرح وظایف دبیرخانه

۵– هیات هفت نفره

۵–۱– وظایف

۵–۲– حل و فصل اختلافات

۵–۳– نحوه عمل هیات های هفت نفره

ب– کمیسیون موضوع ماده

۱۹۹ ۱– تعیین تکلیف اراضی اختلافی کشاورزان و جنگلداریها

۲– قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادها

۵–۱: نتیجه گیری

۵–۲: پیشنهادها

فهرست منابع و ماخذ

Abstract

کلیدواژه ها

• زمین
• مالکیت خصوصی
• مالکیت عمومی
• قانون زمین شهری
• تعارض
• تحدید مالکیت،
• اصل تسلیط