جایگاه تحولات دادسرا در پیشگیری از وقوع جرم در ایران

عنوان	جایگاه تحولات دادسرا در پیشگیری از وقوع جرم در ایران
رشته	حقوق کیفری و جرم شناسی
دانشجو	عباس عالمراثی
استاد راهنما	عباس شیخ الاسلامی
استاد مشاور	رحیم داورنیا
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

جایگاه تحولات دادسرا در پیشگیری از وقوع جرم در ایران عنوان رساله ای است که توسط عباس عالمراثی، با راهنمایی عباس شیخ الاسلامی و با مشاوره رحیم داورنیا در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل دفاع گردید.

چکیده

نوشتار حاضر با هدف بررسی جایگاه تحولات دادسرا در پیشگیری از وقوع جرم نگارش یافت. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و از روش کتابخانه ای و به توسط ابزار فیش های مطالعاتی در گردآوری اطلاعات استفاده شد. نتایج تخقیق نشان داد نهاد دادسرا علیرغم فراز و نشیب هایی که در حقوق کیفری ایران داشته و در برهه ای از سیستم قضایی حذف و سپس بنا به ضرورت مجددا در سال ۱۳۸۱ با تصویب قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب احیاء گردید و نیز باوجود تقلیل و یا تکثیر اختیارات مقامات آن، توانایی و صلاحیت علمی و اجرایی را در بستر پیشگیری کیفری و پیشگیری غیر کیفری داراست. نهاد دادسرا در راستای پیشگیری کیفری با قطعیت، حتمیت، سرعت بخشی در امر کشف جرم، تعقیب و تحقیق از متهم با تاسی از دیدگاه های سزاگرایی و ناتوان سازی و اصلاح گرایی و ارعاب، نقش بسزایی در پیشگیری از جرم می تواند ایفا کند. همچنین با بکارگیری اقدامات پیشگیرانه و با استفاده از اختیارات خود در صدور و اجرای قرارهای تمهیدی و نهایی و بهره گیری از عدالت ترمیمی، نفش اساسی در عدم وقوع بزه یا کاهش آن و عدم تکرار جرم، می تواند داشته باشد. از سویی دیگر در پیشگیری کنشی (پیشگیری اجتماعی ) با مدنظر قراردادن عوامل ریشه ای جرم و بهره گیری از آموزه های جرم شناسی به همراه تعامل با نهادهای دولتی و موسسات مردمی و نهادهای متولی آموزش، به ایجاد امنیت و کاهش ارتکاب جرم نایل گردد و در پیشگیری وضعی نیز با تغییر در شرایط و موقعیت ها و اوضاع و احوال ارتکاب جرم، از طریق از بین بردن فرصت های ارتکاب جرم و حمایت از آماج های جرم و پر هزینه کردن ارتکاب جرم برای مرتکبین، مجال ارتکاب جرم را از آنان بگیرد.

ساختار و فهرست رساله

چکیده

مقدمه

الف– طرح بحث

ب– سوالات تحقیق

پ– فرضیات تحقیق

ت– پیشینه تحقیق

ث– اهداف تحقیق

چ– اهمیت و ضرورت تحقیق

ح– نوآوری تحقیق

خ– روش تحقیق

د– سامان دهی تحقیق

فصل اول: کلیات تحقیق ۱–۱– تحولات تاریخی و اجتماعی و تقنینی دادسرا

۱–۱–۱– تحولات دادسرا در دوره قاجار

۱–۱–۲– تحولات دادسرا در دوره مشروطه

۱–۱–۳– تحولات دادسرا در دوره حکومت پهلوی

۱–۱–۴– تحولات تاریخی –تقنینی مقامات دادسرا

۱–۱–۴–۱– در حقوق اسلام

۱–۱–۴–۲– در حقوق ایران

۱–۲– دادسرا و مقامات آن

۱–۲–۱– نهاد دادسرا

۱–۲–۲– مقامات دادسرا

۱–۲–۲–۱– دادستان

۱–۲–۲–۲– دادیار

۱–۲–۲–۳– بازپرس

۱–۳– تحولات رسیدگی به جرایم در بین مقامات دادسرا و اختیارات آن

۱–۴– پیشگیری

۱–۴–۱– مفهوم شناسی پیشگیری

۱–۴–۲– اقسام پیشگیری

۱–۴–۲–۱– پیشگیری اولیه

۱–۴–۲–۲– پیشگیری ثانویه

۱–۴–۲–۳– پیشگیری ثالثه

۱–۴–۲–۴– پیشگیری غیرکیفری کنشی یا پیشینی

۱–۴–۲–۵– پیشگیری کیفری واکنشی یا پسینی

۱–۴–۲–۶– پیشگیری اجتماعی

۱–۴–۲–۷– پیشگیری وضعی

۱–۴–۲–۸– تحولات جرم شناسی پیشگیری در پرتو مکاتب فلسفی

۱–۴–۲–۸–۱– مکتب کلاسیک

۱–۴–۲–۸–۲–مکتب تحققی

۱–۴–۲–۸–۳– مکتب جامعه شناختی

۱–۴–۲–۸–۴– نظریه مدیریت ریسک جرم

۱–۴–۲–۸–۵–اندیشه های مارکسیستی

۱–۴–۲–۸–۶– واکنش اجتماعی

فصل دوم: تحولات دادسرا در بستر پیشگیری واکنشی (پیشگیری کیفری) ۲–۱– مبانی و جایگاه دادسرا از منظر پیشگیری کیفری

۲–۱–۱– دیدگاه سزاگرایی

۲–۱–۱–۱– سزاگرایی سنتی

۲–۱–۱–۲– سزاگرایی مدرن

۲–۱–۲– دیدگاه توان گیری

۲–۱–۲–۱– دیدگاه توان گیری از منظر مکاتب

۲–۱–۲–۲– دیدگاه توان گیری در قانون مجازات اسلامی

۲–۱–۳– نظریه بازدارندگی و ارعاب

۲–۱–۴– دیدگاه اصلاح گرایی

۲–۱–۴–۱– تحمل مجازات

۲–۱–۴–۲– بازپروری

۲–۲– تحولات تقنینی دادسرا از منظر پیشگیری کیفری

۲–۲–۱– نهاد اجرا کننده پیشگیری کیفری

۲–۲–۲– تحولات دادسرا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی

۲–۲–۳– تحولات دادسرا پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷

۲–۲–۳–۱– تحولات در قوانین کیفری ایران از سال ۱۳۵۷ لغایت ۱۳۷۳

۲–۲–۳–۲– تصویب قانون اصلاح موادی از قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۶۱

۲–۲–۳–۳– تحولات دادسرادر قوانین کیفری ایران از سال ۱۳۷۳ لغایت ۱۳۸۱

۲–۲–۳–۴– تحولات دادسرا در قوانین کیفری ایران از سال ۱۳۸۱ به بعد

۲–۲–۳–۵– تحولات دادسرا در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲

۲–۲–۳–۶– اقسام دادسرا در قوانین کیفری ایران در دوره حکومت جمهوری اسلامی

۲–۲–۳–۶–۱– دادسرای عمومی

۲–۲–۳–۶–۲– دادسرای انقلاب

۲–۲–۳–۶–۳– دادسرای ویژه روحانیت

۲–۲–۳–۶–۴– دادسرای نظامی

۲–۲–۳–۶–۵– دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان

۲–۲–۷– نقش پیشگیرانه دادسرا در کشف جرم

۲–۲–۸– نقش دادسرا در شروع به تعقیب متهم

۲–۲–۸–۱– جایگاه دو سیستم متناسب بودن و الزامی بودن تعقیب در نظام دادرسی ایران

۲–۲–۸–۲– وظایف پیشگیرانه دادسرا در مرحله تعقیب

۲–۲–۸–۳– نقش پیشگیرانه دادسرا در اعمال عدالت ترمیمی در مرحله تعقیب

۲–۲–۸–۴– تصمیم مقامات قضایی دادسرا در جهت تعقیب دعوا و اقدامات پیشگیرانه

۲–۲–۸–۴–۱– قطعیت

۲–۲–۸–۴–۲– سرعت بخشی به فرایند کیفری در پرتو سیاست جنایی تقنینی

۲–۲–۹– نقش پیشگیرانه دادسرا در تحقیقات مقدماتی

۲–۲–۹–۱– پیشگیری از طریق نظارت برقرارهای نهایی

۲–۲–۹–۱–۱– قرار توقف تحقیقات

۲–۲–۹–۱–۲– قرارعدم صلاحیت

۲–۲–۹–۱–۳– قرار امتناع از رسیدگی یا قبولی ایراد رد دادرس

۲–۲–۹–۱–۴– قرار موقوفی تعقیب

۲–۲–۹–۱–۵– قرار منع تعقیب

۲–۲–۹–۱–۶– قرار جلب به دادرسی

۲–۲–۱۰– نظارت دادسرا بر قرارهای اصداری و نقش آن در پیشگیر ی از جرم

فصل سوم: تحولات دادسرا در بستر پیشگیری کنشی (پیشگیری غیر کیفری) ۳–۱– پیشگیری وضعی و نقش دادسرا در آن

۳–۱–۱– نقش پیشگیرانه دادسرا در پرخطر کردن ارتکاب جرم

۳–۱–۱–۱– اقدامات دادسرا در جهت حمایت از آماج جرم

۳–۱–۱–۱–۱– تشکیل شورای حفاظت و حراست از اموال عمومی

۳–۱–۱–۱–۲– پیشگیری از جرایم ثبتی

۳–۱–۱–۱–۳– پیشگیری از سرقت خودرو با مشارکت نیروی انتظامی و شهروندان

۳–۱–۱–۱–۴– پیشگیری از کلاهبرداری برخی از انبوه سازان از طریق پیش فروش ساختمان ها

۳–۱–۱–۲– نقش پیشگیرانه دادسرا در امحاء فرصت جرم

۳–۱–۱–۲–۱– شناسایی محله های جرم خیز

۳–۱–۱–۲–۲– پیشگیری از جرایم مخل امنیت

۳–۱–۱–۲–۳– مشارکت دادن و هماهنگ کردن سایر نهادهای شهری

۳–۱–۱–۲–۳–۱– تغییر در تردد در محیط های خلوت

۳–۱–۱–۲–۳–۲– ایجاد روشنایی در محل های تاریک

۳–۱–۱–۲–۳–۳– ایجاد نظم محیطی در اماکن بی نظم

۳–۱–۱–۲–۳–۴– توجه به بافت های محلی

۳–۱–۱–۲–۳–۵– کاهش فضاهای مستترفضای شهری

۳–۱–۱–۲–۳–۶– جدا سازی محیط های مختلط

۳–۱–۱–۲–۳–۷– نصب علایم هشدار دهنده

۳–۱–۱–۲–۴– پیشگیری از سرقت با ساماندهی خودروهای دوره گرد

۳–۱–۱–۲–۵– پیشگیری از سرقت با الزام به استفاده از تجهیزات متناسب

۳–۱–۱–۲–۶– پیشگیری از طریق طراحی فضاهای قابل دفاع (صدور مجوز امنیت شهری برای مجتمع های مسکونی و تجاری)

۳–۱–۱–۲–۷– پیشگیری مشارکتی از جرم

۳–۱–۱–۲–۸– پیشگیری از جرم با کنترل ورودی ها و خروجی ها (با تاکید بر سرقت)

۳–۱–۱–۳– نقش پیشگیرانه دادسرا در کاهش انگیزه ارتکاب جرم

۳–۱–۱–۳–۱– ارتقاء امنیت اجتماعی

۳–۱–۱–۳–۲– پیشگیری از تصادفات و حوادث راهنمایی و رانندگی

۳–۱–۱–۳–۳– راهکارهای پیشگیرانه در کاهش انگیزه مجرم

۳–۲– پیشگیری اجتماعی و نقش دادسرا در آن

۳–۲–۱– پیشگیری رشد مدار

۳–۲–۲– نقش دادسرا در پیشگیری رشدمدار

۳–۲–۳– پیشگیری جامعه مدار

۳–۲–۴– نقش دادسرا در پیشگیری جامعه مدار

۳–۲–۵– مصادیق عملی اقدامات دادسرا در پیشگیری جامعه مدار

۳–۲–۵–۱– ساماندهی و ارایه خدمات مشاوره ای و دوره های آموزش مهارت های زندگی

۳–۲–۵–۲– پیشگیری از جرایم تصادفات راهنمایی و رانندگی

۳–۲–۵–۲–۱– راهکارهای قضایی

۳–۲–۵–۲–۲– راهکارهای مربوط به سازمان ها و ادارات مرتبط

۳–۲–۵–۲–۳– اقدامات فرهنگی

۳–۲–۵–۳– اقدامات دادسرا در پیشگیری از سرقت مقرون به آزار

۳–۳– تحولات تقنینی دادسرا در منظر پیشگیری کنشی

نتیجه

پیشنهادها

فهرست منابع

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• جرم
• دادسرا
• پیشگیری وضعی
• جرم
• تحولات تاریخی دادسرا
• تحولات تقنینی دادسرا
• پیشگیری اجتماعی