فرجام خواهی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
یکی از طرق فوق‌العاده [[شکایت]] از [[حکم|احکام]]، در [[دیوان عالی کشور]] که مرجع [[رسیدگی شکلی]] و حکمی آراء محاکم تالی می‌باشد، '''فرجام‌خواهی''' نام دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیوانعالی کشور (وظایف و اختیارات قانونی)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6655588|صفحه=|نام۱=فرانک|نام خانوادگی۱=توحیدخواه|چاپ=1}}</ref>
یکی از طرق فوق‌العاده [[شکایت]] از [[حکم|احکام]]، در [[دیوان عالی کشور]] که مرجع [[رسیدگی شکلی]] و [[رسیدگی حکمی|حکمی]] آراء محاکم تالی می‌باشد، '''فرجام‌خواهی''' نام دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیوانعالی کشور (وظایف و اختیارات قانونی)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6655588|صفحه=|نام۱=فرانک|نام خانوادگی۱=توحیدخواه|چاپ=1}}</ref> لذا آرایی قابل فرجام می‌باشند که در قانون تصریح شده باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1346508|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=24}}</ref> فرجام در لغت به معنی پایان، خاتمه و نهایت می‌باشد و رسیدگی [[دیوان عالی کشور]] را رسیدگی تمیزی یا فرجامی گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1375|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=404956|صفحه=|نام۱=|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref> که به معنای رسیدگی نهایی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کار|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4789044|صفحه=|نام۱=حسین|نام خانوادگی۱=قبادی|چاپ=1}}</ref> به عبارت دیگر '''رسیدگی فرجامی''' عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق [[رأی]] مورد [[درخواست فرجام|درخواست فرجامی]] با [[موازین شرعی]] و [[مقررات قانونی]].<ref>[[ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
== پیشینه ==
اصطلاح «'''فرجام خواهی'''» در [[قانون آیین دادرسی مدنی کشور ما مصوب 1318|قانون قدیم آیین دادرسی مدنی کشور ما مصوب سال 1318]] نیز به کار رفته بود؛ بدین ترتیب که باب پنجم آن قانون، تحت عنوان «طرق العادۀ شکایت از آرا» نام‌گذاری شده و در ذیل به آن به مباحث «[[فرجامخواهی|فرجام‌خواهی]]»، «[[اعتراض ثالث]]» و «[[اعاده دادرسی|اعادۀ دادرسی]]» پرداخته شده بود. البته امروزه این اصطلاح از قانون آیین دادرسی مدنی (مصوب 1379) حذف شده است.<ref>{{Cite journal|title=فرجام‌خواهی در موضوع وقف: چالش تمییز اصل وقفیت از دیگر دعاوی|url=https://analysis.illrc.ac.ir/article_701501.html|journal=دو فصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی|date=1401|issn=2821-1790|pages=40–68|volume=1|issue=2|doi=10.22034/analysis.2023.701501|language=fa|first=مهسا|last=آقائی}}</ref>
 
== مهلت فرجام خواهی ==
مهلت '''درخواست فرجام خواهی''' برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه می‌باشد.<ref>[[ماده ۳۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref> در صورتی که موکل مقیم خارج از کشور باشد اما وکیل در ایران اقامت داشته باشد، به نظر می‌رسد مهلت فرجام خواهی بیست روز خواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3974268|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=4}}</ref> همچنین اگر فرجام خواهی به واسطه مغایر بودن دو [[حکم]] باشد ابتدای مهلت، تاریخ آخرین [[ابلاغ]] هریک از دو حکم خواهد بود.<ref>[[ماده ۳۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref> به عنوان مثال: دو رای مغایر صادر شده‌است، رای اول تاریخ ۲ خرداد ابلاغ شده و رای دیگر تاریخ ۲۳ خرداد در این فرض مهلت فرجام خواهی از تاریخ ۲۳ خرداد محاسبه خواهد شد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3980636|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=4}}</ref>
 
=== فرجام خواهی قبل از ابلاغ ===
با توجه به [[ماده ۳۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی]] اصولاً ممنوعیتی برای فرجام خواهی از حکم یا قرار قبل از ابلاغ آن وجود ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوق ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=563928|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=3}}</ref>
 
=== فرجام خواهی از رای دادگاه تجدیدنظر ===
ابتدای مهلت '''فرجام خواهی''' برای [[احکام]] و [[قرار|قرارهای]] قابل فرجام خواهی [[دادگاه تجدیدنظر|دادگاه تجدیدنظر استان]] از روز [[ابلاغ]] است.<ref name=":0">[[ماده ۳۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
=== فرجام خواهی از رای دادگاه بدوی ===
ابتدای مهلت '''فرجام خواهی''' برای احکام و قرارهای قابل تجدیدنظر [[دادگاه بدوی]] که نسبت به آن [[تجدیدنظرخواهی]] نشده از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظر است.<ref name=":0" />
 
== آغاز فرجام خواهی ==
'''فرجام خواهی''' با تقدیم [[دادخواست]] به [[دادگاه]] صادرکننده رأی به عمل می‌آید. [[مدیر دفتر دادگاه]] مذکور باید دادخواست را در دفتر ثبت و رسیدی مشتمل بر نام فرجام خواه و طرف او و تاریخ تقدیم دادخواست با شماره ثبت به تقدیم کننده تسلیم و در روی کلیه برگهای دادخواست تاریخ تقدیم را قید نماید. تاریخ تقدیم دادخواست ابتدای فرجام خواهی محسوب می‌شود.<ref>[[ماده ۳۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref> منظور از دفتر در اینجا دفتر ثبت دادخواست نیست بلکه [[دفتر ثبت اندیکاتور]] می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوق ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=563656|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=3}}</ref> در صورتی که [[فرجام خواه]] در [[بازداشتگاه]] باشد، درخواست خود را به [[دفتر بازداشتگاه]] تقدیم و دفتر بازداشتگاه دادخواست را عیناً به دفتر دادگاه صادر کننده رای فرجام خواسته ارسال می‌نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1255204|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>
 
==درخواست کنندگان رسیدگی فرجامی==
افراد زیر می‌توانند درخواست [[رسیدگی فرجامی]] نمایند:
# [[طرفین دعوا]]، [[قائم مقام]]، [[نماینده قانونی|نمایندگان قانونی]] و [[وکلای دارای تابعیت خارجی|وکلای]] آنان.
#[[دادستان کل کشور]].<ref>[[ماده ۳۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
'''رسیدگی فرجامی''' رسیدگی شکلی است و لذا [[ورود ثالث]] و [[جلب ثالث]] در این رسیدگی شکلی جایی ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=476636|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>
 
== فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور ==
هرگاه از [[رأی]] قابل فرجام در مهلت مقرر قانونی فرجام خواهی نشده، یا به هر علتی در آن موارد [[قرار رد دادخواست|قرار رد دادخواست فرجامی]] صادر و قطعی شده باشد و [[ذی‌نفع]] مدعی [[خلاف شرع]] یا قانون بودن آن رأی باشد، می‌تواند از طریق [[دادستان کل کشور]] تقاضای رسیدگی فرجامی بنماید. تقاضای یادشده مستلزم تقدیم دادخواست و پرداخت [[هزینه دادرسی|هزینه دادرسی فرجامی]] است.<ref>[[ماده ۳۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
[[دفتر دادستان کل کشور]] [[دادخواست رسیدگی فرجامی]] را دریافت و درصورت تکمیل بودن آن از جهت ضمائم و مستندات و هزینه دادرسی برابر مقررات، آن را ثبت و به ضمیمه پرونده اصلی به نظر [[دادستان کل کشور]] می‌رساند. دادستان کل چنانچه ادعای آنها را در خصوص [[خلاف بین شرع یا قانون|مخالفت بین رأی با موازین شرع یا قانون]]، مقرون به صحت تشخیص دهد، از دیوان عالی کشور درخواست [[نقض رای|نقض]] آن را می‌نماید.<ref>[[ماده ۳۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref> در صورتی که این امر با موافقت دادستان مواجه شود، موجب بی اطلاعی فرجام خوانده از اعتراضات فرجامی و محروم ماندن از تنظیم و تقدیم لایحه جوابیه می‌شود؛ لذا باید فرجام خوانده به نحوی مطلع شده تا لایحه خود را به شعبه رسیدگی کننده تقدیم نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=476776|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>
 
== وظیفه دیوان عالی کشور در فرجام خواهی ==
دیوانعالی کشور یا رای فرجام خواسته شده را نقض یا ابرام می‌نماید در صورت نقضِ رای چون رسیدگی دیوان، رسیدگی ماهیتی (قضاوت دوباره پرونده) نمی‌باشد، پرونده را جهت صدور رای مقتضی به مرجع تالی ارسال می‌نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1375|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=404960|صفحه=|نام۱=|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1346500|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=24}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4968440|صفحه=|نام۱=حسین|نام خانوادگی۱=کریمی|نام۲=مهدی|نام خانوادگی۲=شریفی|چاپ=1}}</ref>
 
== فرجام خواهی از رأی قطعی ==
[[رای|آرای]] [[دادگاه بدوی|دادگاه‌های بدوی]] که به علت عدم [[درخواست تجدیدنظر]] [[رأی قطعی|قطعیت]] یافته قابل [[فرجام خواهی]] نیست مگر در موارد زیر:
 
* الف - [[حکم|احکام]]
*# احکامی که [[خواسته]] آن بیش از مبلغ بیست میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۲۰) ریال باشد.
*# احکام راجع به اصل [[نکاح]] و [[فسخ نکاح|فسخ آن]]، [[طلاق]]، [[نسب]]، [[حجر]]، [[وقف]]، [[ثلث باقی|ثلث]]، [[حبس]] و [[تولیت]]
* ب - [[قرار|قرارهای]] زیر مشروط به این که اصل حکم راجع به آنها قابل [[رسیدگی فرجامی]] باشد.
*# [[قرار ابطال دادخواست|قرار ابطال]] یا [[قرار رد دادخواست|رد دادخواست]] که از [[دادگاه]] صادر شده باشد.
*# [[قرار سقوط دعوا]] یا [[قرار عدم اهلیت|عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا]].<ref>[[ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
== احکام غیر قابل فرجام خواهی ==
[[احکام]] زیر اگرچه از مصادیق بندهای (الف) در [[ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی|ماده ۳۶۸]] و [[ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی|۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی]] باشد حسب مورد قابل '''رسیدگی فرجامی''' نخواهد بود:
#احکام مستند به [[اقرار قاطع دعوا|اقرار قاطع دعوا در دادگاه]]
#احکام مستند به [[نظریه کارشناسی|نظریه یک یا چند نفر کارشناس]] که طرفین به‌طور کتبی رأی آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند.
#احکام مستند به [[سوگند]] که [[قاطع دعوا]] باشد.
#احکامی که طرفین [[حق فرجام خواهی]] خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.
#احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به [[دعوی اصلی|دعاوی اصلی]] راجع به [[متفرعات دعوا|متفرعات]] آن صادر می‌شود، در صورتی که [[حکم]] راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
#احکامی که به موجب قوانین خاص غیرقابل فرجام خواهی است.<ref>[[ماده ۳۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
== اثر انتقالی در فرجام خواهی ==
برخلاف [[تجدیدنظر خواهی]]، فرجام خواهی [[اثر انتقالی]] ندارد یعنی دعوی را به آن ترتیبی که نزد دادگاه ماهیتی به تمام معنی طرح شده به دیوان کشور منتقل نمی‌نماید؛ لذا تمام مسائل موضوعی و حکمی در دیوانعالی کشور طرح نمی‌گردد، دیوان نقش بازرسی و نظارت خود را فقط در مسائل حکمی و قانونی دعوی مطروحه می‌تواند اعمال کند و به هیچ وجه نمی‌تواند در ماهیت دعوا وارد شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی و بازرگانی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=-|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2508584|صفحه=|نام۱=احمد|نام خانوادگی۱=متین دفتری|چاپ=-}}</ref>
 
== تاخیر اجرای احکام در فرجام خواهی ==
[[درخواست فرجام]]، [[اجرای حکم]] را تا زمانی که [[حکم]] [[نقض رای|نقض]] نشده‌است به تأخیر نمی‌اندازد و لکن به ترتیب زیر عمل می‌گردد:
 
* الف - چنانچه [[محکوم به|محکومُ به]] مالی باشد، در صورت لزوم به تشخیص [[دادگاه]] قبل از اجراء از [[محکوم له]] [[تأمین]] مناسب اخذ خواهد شد.
* ب - چنانچه محکومُ به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادرکننده حکم، محکوم علیه تأمین مناسب بدهد اجرای حکم تا صدور رأی فرجامی به تأخیر خواهد افتاد.<ref>[[ماده ۳۸۶ قانون آیین دادرسی مدنی]]</ref>
 
== استرداد دادخواست و صدور قرار ابطال دادخواست ==
در '''فرجام خواهی''' نیز چنانچه [[فرجام خواه]] دادخواست خود را مسترد دارد [[دیوان عالی کشور]] با توجه به ملاک [[ماده ۳۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی]] با صدور [[قرار ابطال دادخواست]] نسبت به [[ابرام]] رای فرجام خواسته اقدام می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1337348|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=18}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد اول و دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=نگاه بینه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2518868|صفحه=|نام۱=بهرام|نام خانوادگی۱=بهرامی|چاپ=11}}</ref>
 
== رویه قضایی ==
 
* [[نظریه شماره 7/1402/296 مورخ 1402/05/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعیین مرجع صلاحیتدار جهت صدور قرار رد یا قبول تجدید نظر یا فرجام خواهی]]
* [[شماره ۷/۱۴۰۲/۳۳۲ مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۳۰ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره جرم حضور زنان بدون حجاب در معابر و انظار عمومی]]


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶: خط ۷۴:
[[رده:اعتراض به آراء]]
[[رده:اعتراض به آراء]]
[[رده:طرق فوق‌العاده شکایت از حکم]]
[[رده:طرق فوق‌العاده شکایت از حکم]]
[[رده:اصطلاحات حقوق خصوصی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۴

یکی از طرق فوق‌العاده شکایت از احکام، در دیوان عالی کشور که مرجع رسیدگی شکلی و حکمی آراء محاکم تالی می‌باشد، فرجام‌خواهی نام دارد.[۱] لذا آرایی قابل فرجام می‌باشند که در قانون تصریح شده باشند.[۲] فرجام در لغت به معنی پایان، خاتمه و نهایت می‌باشد و رسیدگی دیوان عالی کشور را رسیدگی تمیزی یا فرجامی گویند.[۳] که به معنای رسیدگی نهایی است.[۴] به عبارت دیگر رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی.[۵]

پیشینه

اصطلاح «فرجام خواهی» در قانون قدیم آیین دادرسی مدنی کشور ما مصوب سال 1318 نیز به کار رفته بود؛ بدین ترتیب که باب پنجم آن قانون، تحت عنوان «طرق العادۀ شکایت از آرا» نام‌گذاری شده و در ذیل به آن به مباحث «فرجام‌خواهی»، «اعتراض ثالث» و «اعادۀ دادرسی» پرداخته شده بود. البته امروزه این اصطلاح از قانون آیین دادرسی مدنی (مصوب 1379) حذف شده است.[۶]

مهلت فرجام خواهی

مهلت درخواست فرجام خواهی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه می‌باشد.[۷] در صورتی که موکل مقیم خارج از کشور باشد اما وکیل در ایران اقامت داشته باشد، به نظر می‌رسد مهلت فرجام خواهی بیست روز خواهد بود.[۸] همچنین اگر فرجام خواهی به واسطه مغایر بودن دو حکم باشد ابتدای مهلت، تاریخ آخرین ابلاغ هریک از دو حکم خواهد بود.[۹] به عنوان مثال: دو رای مغایر صادر شده‌است، رای اول تاریخ ۲ خرداد ابلاغ شده و رای دیگر تاریخ ۲۳ خرداد در این فرض مهلت فرجام خواهی از تاریخ ۲۳ خرداد محاسبه خواهد شد.[۱۰]

فرجام خواهی قبل از ابلاغ

با توجه به ماده ۳۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی اصولاً ممنوعیتی برای فرجام خواهی از حکم یا قرار قبل از ابلاغ آن وجود ندارد.[۱۱]

فرجام خواهی از رای دادگاه تجدیدنظر

ابتدای مهلت فرجام خواهی برای احکام و قرارهای قابل فرجام خواهی دادگاه تجدیدنظر استان از روز ابلاغ است.[۱۲]

فرجام خواهی از رای دادگاه بدوی

ابتدای مهلت فرجام خواهی برای احکام و قرارهای قابل تجدیدنظر دادگاه بدوی که نسبت به آن تجدیدنظرخواهی نشده از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظر است.[۱۲]

آغاز فرجام خواهی

فرجام خواهی با تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده رأی به عمل می‌آید. مدیر دفتر دادگاه مذکور باید دادخواست را در دفتر ثبت و رسیدی مشتمل بر نام فرجام خواه و طرف او و تاریخ تقدیم دادخواست با شماره ثبت به تقدیم کننده تسلیم و در روی کلیه برگهای دادخواست تاریخ تقدیم را قید نماید. تاریخ تقدیم دادخواست ابتدای فرجام خواهی محسوب می‌شود.[۱۳] منظور از دفتر در اینجا دفتر ثبت دادخواست نیست بلکه دفتر ثبت اندیکاتور می‌باشد.[۱۴] در صورتی که فرجام خواه در بازداشتگاه باشد، درخواست خود را به دفتر بازداشتگاه تقدیم و دفتر بازداشتگاه دادخواست را عیناً به دفتر دادگاه صادر کننده رای فرجام خواسته ارسال می‌نماید.[۱۵]

درخواست کنندگان رسیدگی فرجامی

افراد زیر می‌توانند درخواست رسیدگی فرجامی نمایند:

  1. طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای آنان.
  2. دادستان کل کشور.[۱۶]

رسیدگی فرجامی رسیدگی شکلی است و لذا ورود ثالث و جلب ثالث در این رسیدگی شکلی جایی ندارد.[۱۷]

فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور

هرگاه از رأی قابل فرجام در مهلت مقرر قانونی فرجام خواهی نشده، یا به هر علتی در آن موارد قرار رد دادخواست فرجامی صادر و قطعی شده باشد و ذی‌نفع مدعی خلاف شرع یا قانون بودن آن رأی باشد، می‌تواند از طریق دادستان کل کشور تقاضای رسیدگی فرجامی بنماید. تقاضای یادشده مستلزم تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی فرجامی است.[۱۸]

دفتر دادستان کل کشور دادخواست رسیدگی فرجامی را دریافت و درصورت تکمیل بودن آن از جهت ضمائم و مستندات و هزینه دادرسی برابر مقررات، آن را ثبت و به ضمیمه پرونده اصلی به نظر دادستان کل کشور می‌رساند. دادستان کل چنانچه ادعای آنها را در خصوص مخالفت بین رأی با موازین شرع یا قانون، مقرون به صحت تشخیص دهد، از دیوان عالی کشور درخواست نقض آن را می‌نماید.[۱۹] در صورتی که این امر با موافقت دادستان مواجه شود، موجب بی اطلاعی فرجام خوانده از اعتراضات فرجامی و محروم ماندن از تنظیم و تقدیم لایحه جوابیه می‌شود؛ لذا باید فرجام خوانده به نحوی مطلع شده تا لایحه خود را به شعبه رسیدگی کننده تقدیم نماید.[۲۰]

وظیفه دیوان عالی کشور در فرجام خواهی

دیوانعالی کشور یا رای فرجام خواسته شده را نقض یا ابرام می‌نماید در صورت نقضِ رای چون رسیدگی دیوان، رسیدگی ماهیتی (قضاوت دوباره پرونده) نمی‌باشد، پرونده را جهت صدور رای مقتضی به مرجع تالی ارسال می‌نماید.[۲۱][۲۲][۲۳]

فرجام خواهی از رأی قطعی

آرای دادگاه‌های بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:

احکام غیر قابل فرجام خواهی

احکام زیر اگرچه از مصادیق بندهای (الف) در ماده ۳۶۸ و ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی باشد حسب مورد قابل رسیدگی فرجامی نخواهد بود:

  1. احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه
  2. احکام مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به‌طور کتبی رأی آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند.
  3. احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشد.
  4. احکامی که طرفین حق فرجام خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.
  5. احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می‌شود، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
  6. احکامی که به موجب قوانین خاص غیرقابل فرجام خواهی است.[۲۵]

اثر انتقالی در فرجام خواهی

برخلاف تجدیدنظر خواهی، فرجام خواهی اثر انتقالی ندارد یعنی دعوی را به آن ترتیبی که نزد دادگاه ماهیتی به تمام معنی طرح شده به دیوان کشور منتقل نمی‌نماید؛ لذا تمام مسائل موضوعی و حکمی در دیوانعالی کشور طرح نمی‌گردد، دیوان نقش بازرسی و نظارت خود را فقط در مسائل حکمی و قانونی دعوی مطروحه می‌تواند اعمال کند و به هیچ وجه نمی‌تواند در ماهیت دعوا وارد شود.[۲۶]

تاخیر اجرای احکام در فرجام خواهی

درخواست فرجام، اجرای حکم را تا زمانی که حکم نقض نشده‌است به تأخیر نمی‌اندازد و لکن به ترتیب زیر عمل می‌گردد:

  • الف - چنانچه محکومُ به مالی باشد، در صورت لزوم به تشخیص دادگاه قبل از اجراء از محکوم له تأمین مناسب اخذ خواهد شد.
  • ب - چنانچه محکومُ به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادرکننده حکم، محکوم علیه تأمین مناسب بدهد اجرای حکم تا صدور رأی فرجامی به تأخیر خواهد افتاد.[۲۷]

استرداد دادخواست و صدور قرار ابطال دادخواست

در فرجام خواهی نیز چنانچه فرجام خواه دادخواست خود را مسترد دارد دیوان عالی کشور با توجه به ملاک ماده ۳۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی با صدور قرار ابطال دادخواست نسبت به ابرام رای فرجام خواسته اقدام می‌کند.[۲۸][۲۹]

رویه قضایی

منابع

  1. ↑ فرانک توحیدخواه. دیوانعالی کشور (وظایف و اختیارات قانونی). چاپ 1. خرسندی، 1391.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6655588
  2. ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته). چاپ 24. دراک، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1346508
  3. ↑ حقوق مدنی. چاپ 1. طه، 1375.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 404956
  4. ↑ حسین قبادی. آیین دادرسی کار. چاپ 1. جنگل، 1392.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4789044
  5. ↑ ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی
  6. ↑ آقائی, مهسا (1401). "فرجام‌خواهی در موضوع وقف: چالش تمییز اصل وقفیت از دیگر دعاوی". دو فصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی. 1 (2): 40–68. doi:10.22034/analysis.2023.701501. ISSN 2821-1790.
  7. ↑ ماده ۳۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی
  8. ↑ علی مهاجری. مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد سوم). چاپ 4. فکرسازان، 1392.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3974268
  9. ↑ ماده ۳۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی
  10. ↑ علی مهاجری. مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد سوم). چاپ 4. فکرسازان، 1392.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3980636
  11. ↑ عباس زراعت. محشای قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوق ایران. چاپ 3. ققنوس، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 563928
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ماده ۳۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی
  13. ↑ ماده ۳۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی
  14. ↑ عباس زراعت. محشای قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوق ایران. چاپ 3. ققنوس، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 563656
  15. ↑ علی عباس حیاتی. آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 2. میزان، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1255204
  16. ↑ ماده ۳۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی
  17. ↑ علی عباس حیاتی. شرح قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 2. سلسبیل، 1385.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 476636
  18. ↑ ماده ۳۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی
  19. ↑ ماده ۳۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی
  20. ↑ علی عباس حیاتی. شرح قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 2. سلسبیل، 1385.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 476776
  21. ↑ حقوق مدنی. چاپ 1. طه، 1375.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 404960
  22. ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته). چاپ 24. دراک، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1346500
  23. ↑ حسین کریمی و مهدی شریفی. آیین دادرسی مدنی. چاپ 1. میزان، 1393.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4968440
  24. ↑ ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی
  25. ↑ ماده ۳۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی
  26. ↑ احمد متین دفتری. آیین دادرسی مدنی و بازرگانی (جلد دوم). چاپ -. مجمع علمی و فرهنگی مجد، -.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2508584
  27. ↑ ماده ۳۸۶ قانون آیین دادرسی مدنی
  28. ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته). چاپ 18. دراک، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1337348
  29. ↑ بهرام بهرامی. آیین دادرسی مدنی (جلد اول و دوم). چاپ 11. نگاه بینه، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2518868
برگرفته از «https://wikihoghoogh.net/w/index.php?title=فرجام_خواهی&oldid=299859»