اجاره

اجاره قراردادی است که به موجب آن، مستأجر در مقابل مالی که به موجر پرداخت می نماید؛ برای زمانی مشخص، مالک منافع عین مستأجره می گردد.

چنانچه برای تضمین پرداخت به ‬موقع ودیعه اجاره از سوی موجر، وجهی به صورت روزانه به‬ عنوان خسارت قراردادی تعیین شده باشد این توافق به‬ لحاظ غیرمشروع و ربوی بودن، باطل است.

عدم تخلیه مستاجر پس از پایان مدت اجاره

تصرف عین مستأجره توسط مستأجر بعد از انقضای مدت قرارداد اجاره تابع قانون مدنی، بدون رضایت موجر، وی را مستحق دریافت اجرت المثل ایام تصرف می کند و میزان اجرت المثل با جلب نظر کارشناس تعیین می شود.

اجاره عین مستاجره به غیر توسط مستاجر و رضایت ضمنی موجر:

عدم اقدام موجر به تخلیه پس از انتقال به غیر توسط مستأجر و أخذ اجاره بها طی سال ها از مستأجر جدید، گویای رضایت عملی موجر به تصرفات مستأجر جدید درعین مستأجره است و لذا طرح دعوی تخلیه به علت انتقال به غیر با اقدام عملی موجر در تضاد بوده و دعوی وی محکوم به بطلان است.

دریافت اجاره بها از متصرف مغازه به مدت طولانی، حاکی از رضایت موجر به انتقال مغازه به متصرف است و لذا دعوی تخلیه به لحاظ انتقال به غیر مسموع نیست.

رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1402/46 مورخ 1402/04/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره انتقال مورد اجاره به خود توسط وکیل
• نظریه شماره 7/1401/1297 مورخ 1402/05/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره دعوای خلع ید دارنده پروانه بهره برداری معدن علیه غاصب ملک
• نظریه شماره 7/1401/1357 مورخ 1402/01/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم حق سرقفلی در قانون روابط موجر و مستأجر مصوب ۱۳۵۶

تعریف در قانون

اجاره عقدی است که به موجب آن، مستأجر، مالک منافع عین مستأجره می‌شود، اجاره‌دهنده را موجر و اجاره‌کننده را مستأجر و مورد اجاره را عین مستأجره گویند.

اقسام

اجاره اشخاص: قراردادی که به موجب آن مستأجر مالک منفعت اجیر می‌گردد را اجاره اشخاص نامند.

اجاره حیوان

اجازه موقت موجر به مستاجر جهت تغییر شغل

در صورتی که موجر برای یک مدت موقت (یکسال) به مستاجر اجازه تغییر شغل بدهد، مستأجر مکلف است که پس از پایان مدت توافق شده، شغل سابق را ادامه دهد. در غیراینصورت موجر می تواند به استناد تخلف از شروط قراردادی (تغییر شغل)، از دادگاه، تخلیه مورد اجاره را تقاضا کند.

رضایت ضمنی موجر نسبت به تغییر شغل مستأجر

در مورد محل کسب و پیشه و تجارت هر‌گاه مورد اجاره برای شغل معینی اجاره داده شده و مستأجر بدون رضای موجر شغل خود را تغییر‌دهد موجر می تواند از دادگاه درخواست حکم تخلیه را بنماید مگر اینکه شغل جدید عرفاً مشابه شغل سابق باشد لکن اگر موجر پس از اطلاع نسبت به تغییر شغل مستاجر، همچنان از وی اجاره بها را دریافت کند و یا به طرفیت او دعوی تعدیل اجاره بها مطرح نماید، این اقدامات حمل بر اعلام رضایت ضمنی موجر بر تغییر شغل تلفقی شده و دعوی تخلیه عین مستأجره، به این جهت قابل پذیرش نیست.

اجاره به شرط تملیک

پیوند میان اجاره و بیع نهاد تازه ای را به وجود آورده است که در حقوق ما "اجاره به شرط تملیک" نامیده می شود. اجاره هایی که همراه با شرط تملیک واقع می شوند و مقدمه بیع قرار می گیرند، به اعتبار وعده آن دو گونه است:

1- اجاره ای که همراه با وعده یک طرفی فروشنده است که در این اجاره ها مستاجر آزاد است با انتخاب بیع و فراهم آوردن شرایط آن مود اجاره را تملیک یا به اجاره پایان دهد.

2- اجاره ای که به تملیک منتهی می شود که در این فرض مستاجر باید به عهد خود وفادار بماند و تنها از راه عهد شکنی و تحمیل نتایج آن می تواند از تملک امتناع کند. در چنین اجاره ای به طور معمول شرط می شود که با پرداختن آخرین قسط اجاره، مستاجر خود مالک آن است و نیازی به عمل حقوقی دیگر ندارد.

قرارداد اجاره به شرط تملیک برای مستاجر، مالکیتی نسبت به عین موضوع قرارداد ایجاد نمی کند تا آن را به دیگری منتقل نماید.

اثر فسخ قرارداد انتقال اجاره بر حق دعوی تخلیه موجر

در صورتیکه مستاجر بدون اذن و رضایت موجر انتقال اجاره را انجام بدهد و در این راستا عقد اجاره توسط مستاجر اول  به مستاجر دوم قبل از قبض و تحویل منتفی شود (فسخ، اقاله)، مصداق انتقال اجاره به غیر نبوده و موجبی برای تخلیه نخواهد بود و حتی کار کردن مستاجر دوم هم در عین مستأجره به عنوان شریک با مستأجر قبلی (اولی) دلالت بر انتقال ندارد.

کتب مرتبط

• عقد اجاره، کاربردی (بهرامی)
• حقوق مدنی 6 (بهرامی)
• بررسی تحلیلی تطبیقی قرارداد اجاره و قلمرو آن (امامی)
• رویه قضایی دادگاه های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی، جلد ششم (زندی)