ضمان عهده

ضمان عهده به معنی تضامن در رد اعیان است، مثلا اگر مبیع مستحق للغیر درآمد، بایع باید ثمن را به مشتری برگرداند و اگر ثمن مستحق للغیر درآمد، مشتری مبیع را به بایع برگرداند. مطابق ماده ۶۹۷ قانون مدنی: «ضمان عهده از مشتری یا بایع نسبت به درک مبیع یا ثمن در صورت مستحق‌للغیر درآمدن آن جایز است»، به نظر برخی از حقوقدانان، قانونگذار در این ماده، ضمان از اعیان یا رد مال معین را پذیرفته‌است، به همین دلیل نباید چنین ضمانی را، با مفهوم رایج و مصطلح ضمان، خلط نمود، چون ناظر بر رد عین مال است؛ نه مال ثابت در ذمه، ضمان موضوع این ماده، نوعی تعهد به نفع ثالث است، حتی اگر تصرفی که منشأ رد عین است؛ نامشروع باشد؛ نظیر غصب، به نظر برخی دیگر از حقوقدانان، مال، تقسیم می‌گردد به دین و عین؛ لذا ضمان از اعیان موضوع این ماده صحیح بوده و مشمول حکم ماده ۶۸۴ قانون مدنی نیز می‌باشد.

مواد مرتبط

• ماده ۳۶۲ قانون مدنی

• ماده ۶۹۷ قانون مدنی

قلمرو

عده ای از فقها و حقوقدانان معتقدند می‌توان ضمان عهده را شامل اقاله و فسخ بیع دانست اما برخلاف این نظر، ضمان عهده نمی‌تواند شامل اقاله و فسخ بیع شود زیرا در حین عقد بیع که مقرون به عقد ضمان عهده از درک مبیع یا ثمن است، هنوز اقاله و فسخ به خیار رخ نداده، بنابراین به حکم ماده ۶۹۱ این قانون نمی‌توان نسبت به تعهدات ناشی از اقاله یا فسخ به خیار ضمانت نمود.

در فقه

ممکن است شخصی از بایع ضمانت نماید؛ که چنانچه زمین مورد معامله، مستحقٌ للغیر درآید؛ و خریدار بر روی آن بنا احداث نموده باشد؛ و مالک زمین، مشتری را ملزم به قلع آن ساختمان نماید؛ در این صورت خسارات خریدار را پرداخت نماید، بنابر نظر مشهور فقها، چنین ضمانی، از مصادیق ضمان ما لم یجب محسوب گردیده و صحیح نیست.

جستارهای وابسته

• آثار بیع

• ضمان
• ضمان درک ثمن
• ضمان درک مبیع