ماده ۴۳۵ قانون مجازات اسلامی

ماده ۴۳۵ قانون مجازات اسلامی: هرگاه در جنایت عمدی، به علت مرگ یا فرار، دسترسی به مرتکب ممکن نباشد با درخواست صاحب حق، دیه جنایت از اموال مرتکب پرداخت می ‌شود و در صورتی ‌که مرتکب مالی نداشته باشد در خصوص قتل عمد، ولی دم می‌ تواند دیه را از عاقله بگیرد و در صورت نبود عاقله یا عدم دسترسی به آن ها یا عدم تمکن آن ها، دیه از بیت‌ المال پرداخت می ‌شود و در غیرقتل، دیه بر بیت ‌المال خواهد بود. چنانچه پس از اخذ دیه، دسترسی به مرتکب جنایت اعم از قتل و غیرقتل، ممکن شود درصورتی‌ که اخذ دیه به جهت گذشت از قصاص نباشد، حق‌ قصاص حسب مورد برای ولی دم یا مجنی علیه محفوظ است، لکن باید قبل از قصاص، دیه گرفته شده را برگرداند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۳۴ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۴۳۶ قانون مجازات اسلامی

نکات تفسیری دکترین ماده 435 قانون مجازات اسلامی

این ماده در خصوص وضعیت پرداخت دیه در صورت فرار یا مرگ یا عدم دسترسی به مرتکب است، باید تاکید شود زمان فرار، تاثیری در حکم این ماده نخواهد داشت، خواه فرار پس از وقوع قتل یا دستگیر شدن او باشد، یا از درون زندان فرار کند یا در هر موقعیت دیگری فرار روی دهد. در این خصوص ابتدا باید یادآور شد که در فرض مسبوق به فرار بودن مرگ جانی، قصاص را باید تبدیل به دیه نموده و آن را مطالبه کرد، در این صورت به علت مجازات بودن دیه با ماهیتی دینی و داشتن جنبه مالی، قابل استیفا از ماترک متوفی حتی بعد از فوت است، البته گروهی معتقدند در این حالت، قصاص موضوعاً منتفی شده و به دیه نیز تبدیل نمی شود، در هر حال علت پرداخت دیه از سوی قاتل آن است که، قاتل فراری، مقصر است. در مرحله بعد باید از قاعده «الاقرب فالاقرب» پیروی نموده و اجرای این ماده را مستلزم مراجعه به طبقات سه گانه ارث دانست، به طوری که در فرض حضور وارث متمکن از طبقه بالاتر، لزومی به مراجعه به وراث طبقه پایین تر نمی باشد.بر اساس این ماده در فرض عدم تمکن خویشان به پرداخت دیه، باید آن را از بیت المال پرداخت نمود.

به طور کلی در فرض فرار قاتل یا مرگ او و در فرض فقدان مال نزد او یا نزدیکانش، باید قائل به پرداخت دیه از بیت المال بود، عده ای معتقدند در هر صورت چه بخواهیم به نزدیکان فرد محکوم و چه به بیت المال مراجعه کنیم، این امر مستلزم آن است که مجرم پیش از دسترسی به وی و پس از فرار کردن، مرده باشد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

عده ای مستند این ماده را روایتی از امام صادق (ع) دانسته اند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 435 قانون مجازات اسلامی

1. در جنایت عمدی، اگر به علت مرگ یا فرار، دسترسی به مرتکب ممکن نباشد، دیه جنایت از اموال مرتکب پرداخت می‌شود.
2. در صورت عدم تمکن مالی مرتکب، در قتل عمد، ولی دم می‌تواند دیه را از عاقله بگیرد.
3. در صورت نبود یا عدم دسترسی به عاقله یا عدم تمکن آن‌ها، دیه قتل از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
4. در جنایت‌های غیر قتل، دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
5. اگر پس از اخذ دیه، به مرتکب جنایت دسترسی پیدا شود و اخذ دیه به دلیل گذشت از قصاص نباشد، حق قصاص برای ولی دم یا مجنی علیه محفوظ است.
6. قبل از اجرای قصاص، دیه گرفته شده باید بازگردانده شود.

رویه های قضایی

• رای وحدت رویه شماره 790 دیوان عالی کشور درباره پرداخت دیه از بیت المال در مواردی که مرتکب صدمه عمدی مادون قتل شناسایی نشده باشد
• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره مرجع صالح رسیدگی به درخواست دیه در فرض خودکشی قاتل
• نظریه شماره 744/96/7 مورخ 1396/03/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/99/608 مورخ 1399/06/10 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/97/35 مورخ 1397/01/20 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/97/2175 مورخ 1397/12/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/96/744 مورخ 1396/03/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/96/2629 مورخ 1396/11/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1401/494 مورخ 1401/08/01 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1401/445 مورخ 1401/07/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• به موجب نظریه 7/1543-72/3/9، متواری بودن یا عدم دسترسی به متهم را نمی توان از موجبات پرداخت دیه از بیت المال دانست.
• رای وحدت رویه شماره 790 مورخ 1399/4/10 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• نظریه شماره 7/1401/892 مورخ 1401/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره امکان پرداخت دیه از بیت المال
• نظریه شماره 7/1400/1085 مورخ 1401/01/31 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مسؤولیت عاقله و پرداخت دیه از بیت المال
• نظریه شماره 7/99/176 مورخ 1399/03/07 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تیراندازی مامورین نیروی انتظامی و فوت سرنشین خودرو
• نظریه شماره 7/99/368 مورخ 1399/05/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه ادامه به تحقیقات مقدماتی توسط دادگاه بدون نقض قرار منع تعقیب صادره از دادسرا
• نظریه شماره 7/99/370 مورخ 1399/04/24 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره موارد پرداخت دیه از بیت المال
• نظریه شماره 7/1401/892 مورخ 1401/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره امکان پرداخت دیه از بیت المال
• نظریه شماره 7/1401/991 مورخ 1401/12/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره لزوم ارسال پرونده به دادگاه، جهت پرداخت دیه از بیت المال
• نظریه شماره 1207/95/7 مورخ 1395/05/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 1297/96/7 مورخ 1396/06/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

مقالات مرتبط

• مقایسۀ حکم فوت و فرار جانی و کیفیت پرداخت دیه در قانون سابق و فعلی مجازات اسلامی
• بررسی تبدیل قصاص به دیه با فوت قاتل یا عدم دسترسی به وی
• بررسی مسئولیت مدنی سربازان وظیفه ناشی از تیراندازی