ماده ۹ قانون مسئولیت مدنی

ماده 9 قانون مسئولیت مدنی: دختری كه در اثر اعمال حيله يا تهدید و يا سوء استفاده از زير دست بودن حاضر برای همخوابگی نامشروع شده می تواند از مرتكب علاوه از زیان مادی مطالبه زیان معنوی هم بنمايد.

مواد مرتبط

• ماده 8 قانون مسئولیت مدنی
• ماده 10 قانون مسئولیت مدنی

توضیح واژگان

زیان مادی: خسارتی که به بدن شخص یا دارایی او وارد شده باشد مانند جراحت وارد کردن یا شکستن پنجره.

زیان معنوی: ضرری که متوجه حیثیت و شرافت و آبروی شخص و وابستگان او گردد را ضرر معنوی گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ماده 9 قانون مسئولیت مدنی، با قاعده المغرور یرجع علی من غره مطابق است. البته مسئولیت مرد در اینجا مبتنی بر احراز تقصیر است. در ماده 9، عبارت «همخوابگی نامشروع» به کار رفته است اما این نامشروع بودن از هر دو طرف نیست بلکه فقط از جانب مرد است. زیرا ممکن است دختر در حالت اکراه باشد و بر مکره حرجی نیست. یا دختر تهدید شده باشد یا ممکن است دختر در اثر حیله همخوابگی کند مانند این که به دختر وعده نکاح داده شده باشد یا مرد بدون این که قصد نکاح داشته باشد طوری وانمود کند که دختر به این یقین برسد که نکاح محقق شده است. در این موارد می توان از مرد مطالبه خسارت کرد.

نمونه دیگری از این موارد را می توان در روابط جنسی در محل کار دید که ناشی از سلطه مسئول بر آسیب دیده است. سوء استفاده از زنان در محل کار اعم از این که با تهدید همراه باشد یا با رضایت کاری می تواند مشمول ماده 9 قانون مسئولیت مدنی باشد. رضایت کاری متفاوت از رضایت معمولی است. مقصود از رضایت کاری آن است که اگر شخص به عنوان روابط کاری نبود، تن به این روابط نمی داد و در واقع رضایت او ظاهری است و در واقع به جهت اضطرار شغلی و عدم قدرت رد درخواست نامشروع کارفرما و مانند آن است.

نکات توضیحی

هرگاه مردی در اثر حیله یا تهدید یا سوء استفاده از زیر دست بودن با دختری رابطه ناشروع بر قرار کند و فرزند نامشروعی از این رابطه به دنیا بیاید، هزینه زایمان و نگهداری از فرزند نامشروع می تواند در زمره خسارت به دختر، قرار بگیرد.

علاوه بر خسارت معنوی، دختری که در اثر اعمال حیله یا تهدید و یا سوء استفاده از زیر دست بودن حاضر برای همخوابگی نامشروع شده بدین وسیله ضمن ازاله بکارت به وی صدمه جسمانی نیز رسیده باشد می تواند از این باب، مطالبه زیان مادی هم بنماید.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

در فقه برای زنی که به عنف به او تجاوز شده است خسارت قائل شده اند و جبران آن نیز از طریق پرداخت وجوه مادی است که به این عبارت در المختصر النافع آمده است: «و کان لها اربعه آلاف درهم لمکابرته علی فرجها» زن باید چهار هزار درهم به علت آن که به عنف با وی در آمیخته اند دریافت کند. این میزان وجه، کم یا زیاد، اجرت کار خلاف نیست بلکه برای جبران خسارت معنوی است که به صورت مادی تقویم شده است. هر چند برخی از علما چنین تعبیری را نپذیرفته و وجه مذکور را بابت مهرالمثل محسوب کرده اند ولی به نظر می رسد تفسیر کسانی که آن را نوعی جبران خسارت معنوی می دانند با واقعیت جامعه امروزی تطبیق بیشتری داشته باشد. البته نظر مخالفی نیز وجود دارد که پرداخت مهر المثل را جبران ضرر می داند.

مقالات مرتبط

• تمایزهای بنیادین «ضمان قهری» و «مسئولیت مدنی» از حیث مبنا، ارکان و احکام
• رویکرد جرم‌شناختی به تهدید برخطِ دختران
• معیارهای قابلیت جبران ضررهای ناشی از آسیب های روانی در حقوق ایران و انگلستان
• نقد اصل قابلیت جبران کلیه خسارات در حقوق مسئولیت مدنی ایران
• انواع خسارت های نقض تعهدات قراردادی و شرایط مطالبۀ آنها در نظام حقوقی آلمان با مروری بر رویکرد حقوق ایران

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره مطالبه ارش البکاره و خسارات معنوی (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۴۱۰۰۴۷۲)