دیه دندان: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
Abozarsh12 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
مواد [[ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)| | مواد [[ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)|۶۱۶]] تا [[ماده ۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)|۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]] در خصوص '''دیه دندان''' و فروض مختلف آن می‌باشد. | ||
== دیه از بین بردن | == دیه از بین بردن دندان‌های دائم == | ||
در ماده | در ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی، برای از بین بردن دندان‌های دائم بیست و هشتگانه، [[دیه کامل]] تعیین شده‌است که این دیه بین دندان‌های جلو و عقب توزیع می‌شود و برای هر کدام از دندان‌های جلو، یک بیستم دیه کامل و برای هر یک از دندان‌های عقب نیز یک چهلم دیه کامل، پیش‌بینی شده‌است. | ||
برخی از حقوقدانان بر این باورند که [[دیه کامل|دیه نفس]] را باید بر | برخی از حقوقدانان بر این باورند که [[دیه کامل|دیه نفس]] را باید بر دندان‌های بیست و هشتگانه توزیع نمود، اما این توزیع نباید به نحو تساوی صورت گیرد، بلکه دیه دندان‌های جلویی که در مجموع دوازده عدد هستند، پنجاه هزار دینار و دیه هر کدام از دندان‌های عقب نیز بیست و پنج هزار دینار است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836580|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> از میان بردن تمام دندان‌ها را موجب دیه ای معادل صد شتر دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نشریه دادرسی شماره 51 مرداد و شهریور 1384|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=سازمان قضایی نیروهای مسلح|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1928292|صفحه=|نام۱=سازمان قضایی نیروهای مسلح|نام خانوادگی۱=|چاپ=}}</ref> | ||
===در فقه=== | === در فقه === | ||
مستند فقهی این حکم را روایتی از امام باقر (ع) | مستند فقهی این حکم را روایتی از امام باقر (ع) دانسته‌اند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فرهنگ سبز|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2430552|صفحه=|نام۱=احمد|نام خانوادگی۱=اسماعیل تبار|نام۲=سیداحمدرضا|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=مهدی|نام خانوادگی۳=حسینیان قمی|چاپ=1}}</ref> همچنین در خصوص دیه دندان‌ها، روایتی از امام علی (ع) نیز بیان شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فرهنگ سبز|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2358000|صفحه=|نام۱=احمد|نام خانوادگی۱=اسماعیل تبار|نام۲=سیداحمدرضا|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=مهدی|نام خانوادگی۳=حسینیان قمی|چاپ=1}}</ref> | ||
2 | دندان‌های انسان از دیدگاه فقها به دو دسته شیری و دائمی تقسیم شده‌اند، تعداد دندان‌های موقتی شیری، بیست عدد و تعداد دندان‌های دائمی، بیست و هشت عدد دانسته شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836572|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> برخی از فقها بر این باورند که دندان‌های انسان، سی و دو عدد است، به باور این گروه، دیه هر دندان نیز پنج شتر می‌باشد، همچنین در خصوص کنده شدن همزمان تمام دندان‌ها، عقیده [[مشهور فقها|مشهور]]، پرداخت صد و بیست شتر است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712932|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> از سوی دیگر اگرچه برخی از روایات، حکم به تساوی دیه دندان‌ها داده‌اند، اما فقها غالباً این روایات را محل توجه قرار نداده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836596|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> باور غالب بر این است که از بین بردن دندان‌های بیست و هشتگانه، موجب دیه کامل است، دیه دوازده دندان جلویی، ششصد دینار (هریک پنجاه دینار) و دیه دندان‌های عقبی، چهارصد دینار (هریک بیست و پنج دینار) می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500320|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> برخی از فقها، دیه دندان‌های نیش را با دندان‌های آسیا برابر دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4990500|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> | ||
گروهی از فقها نیز شرایط چهارگانه ذیل را برای اخذ دیه دندان ضروری دانسته‌اند: | |||
# دندان باید اصلی باشد. | |||
# دندان باید کامل باشد. | |||
# دندان باید ثابت باشد. | |||
۴- دندان باید پابرجا باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712936|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | |||
لذا به باور این گروه به | لذا به باور این گروه به دندان‌های مصنوعی، لق و ناقص، دیه داده نمی‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دادستان و میثاق عدالت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1425956|صفحه=|نام۱=سیدمهدی|نام خانوادگی۱=حجتی|نام۲=مجتبی|نام خانوادگی۲=باری|چاپ=1}}</ref> گروهی نیز بر این باورند در صورت ایراد [[جنایت]] نسبت به دندان‌های شیری، جانی ملزم به پرداخت دیه آن است، منتها در فرض رویش مجدد دندان، [[مجنی علیه]] مکلف به استرداد دیه مأخوذه است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991024|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> همچنین دندان‌هایی را که به صورت طبیعی زرد یا سیاه باشند را مشمول همین حکم دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4062508|صفحه=|نام۱=سیدمهدی (ترجمه)|نام خانوادگی۱=دادمرزی|چاپ=23}}</ref> در خصوص مواردی که تعداد دندان‌های فرد بیش از بیست و هشت عدد باشد، برخی از فقها بر این باورند که اگر این دندان‌های اضافی، بخشی از دندان‌های طبیعی مجنی علیه باشد، نسبت به دندان‌های بیست و هشتگانه، دیه و نسبت به باقی دندان‌ها باید [[آرش]] پرداخته شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نشریه دادرسی شماره 13 فروردین و اردیبهشت 1378|ترجمه=|جلد=|سال=1378|ناشر=سازمان قضایی نیروهای مسلح|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1394940|صفحه=|نام۱=سازمان قضایی نیروهای مسلح|نام خانوادگی۱=|چاپ=}}</ref> | ||
=== کمتر بودن | === کمتر بودن دندان‌های اصلی از بیست و هشت عدد === | ||
مطابق [[ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، در صورت کمتر بودن | مطابق [[ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، در صورت کمتر بودن دندان‌های اصلی دائمی از بیست و هشت عدد، به همان نسبت از دیه کامل کاهش می‌یابد خواه این دندان‌ها، خلقتاً کمتر باشد یا در اثر عارضه ای کم شده باشد. | ||
حقوقدانان، مقصود این ماده را از کمتر بودن دندان، فقدان کلی دندان | حقوقدانان، مقصود این ماده را از کمتر بودن دندان، فقدان کلی دندان دانسته‌اند، لذا وجود دندان به صورت معیوب یا شکسته، از مقررات این ماده خارج است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712972|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> باید توجه داشت که دندان از دو بخش داخل لثه و بیرون لثه تشکیل شده‌است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2812076|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> برخی از حقوقدانان معتقدند اگر بخش ظاهری یک دندان که خارج از لثه است، از بین رفته باشد و قسمت موجود در لثه همچنان باقی مانده باشد، نباید آن را دندان موجود تلقی کرد، همچنین در فرض از بین رفتن ریشه دندان‌های پیشین به دلیل از بین بردن دندان‌های موجود، باید آرش پرداخت شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712976|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | ||
==== در فقه ==== | ==== در فقه ==== | ||
برخی از فقها معتقدند در فرضی که تعداد مجموع | برخی از فقها معتقدند در فرضی که تعداد مجموع دندان‌ها به صورت طبیعی و مادرزادی یا در اثر یک عارضه، از بیست و هشت عدد کمتر باشد، از بین بردن تمام دندان‌های موجود باز هم موجب دیه کامل است، در این خصوص ادعای [[اجماع]] نیز وجود دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836588|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> همچنین برخی از فقها بیان داشته‌اند که اگر تعداد دندان‌های کسی از بیست و هشت عدد کمتر باشد، نباید دیه کامل را به تعداد دندان‌ها تقسیم کرد، بلکه باز هم این عدد به بیست و هشت تقسیم می‌شود، در این حالت دیه دندان‌های مجنی علیه به تعداد دندان‌هایی که ندارد، کم می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=راه نوین|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4180536|صفحه=|نام۱=محمدحسین|نام خانوادگی۱=کارخیران|چاپ=1}}</ref> | ||
== کندن | == کندن دندان‌های اضافی == | ||
در [[ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن | در [[ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن دندان‌های اضافی، در فرض ایجاد نقص، آرش تعیین شده‌است و در غیر این صورت، آرش نیز ندارد. | ||
برخی از حقوقدانان در خصوص کندن | برخی از حقوقدانان در خصوص کندن دندان‌های غیر اصلی مجنی علیه که تعداد دندان‌هایش بیش از بیست و هشت عدد است، معتقدند که برای این دندان‌های اضافی نیز باید دیه پرداخت شود، اما برخی دیگر بر این باورند که در فرض باقی ماندن تعدادی از دندان‌های اصلی، برای دیگر دندان‌های غیر اصلی، باید آرش تعیین شده و در این صورت لازم است دیه دندان‌های اصلی که باقی مانده‌اند، کسر گردد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712944|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> در خصوص نقص حاصل از کندن دندان‌های غیر اصلی، گروهی از حقوقدانان معتقدند لازم است در این خصوص به حاکم رجوع شود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712968|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> منتها در فرض عدم ایجاد نقص در اثر کندن این دندان‌ها، جریمه یا همان آرش نیز ثابت نخواهد شد، چرا که جریمه را باید در مقابل نقص اخذ نمود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون مجازات اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=671288|صفحه=|نام۱=ایرج|نام خانوادگی۱=گلدوزیان|چاپ=5}}</ref> | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
در گذشته [[ماده | در گذشته [[ماده ۴۰۴ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در این خصوص وضع شده بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دادستان و میثاق عدالت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1425960|صفحه=|نام۱=سیدمهدی|نام خانوادگی۱=حجتی|نام۲=مجتبی|نام خانوادگی۲=باری|چاپ=1}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
برخی از فقها، دیه دندان زائد را یک سوم دیه دندان اصلی | برخی از فقها، دیه دندان زائد را یک سوم دیه دندان اصلی می‌دانند، منتها لازم است این دندان به تنهایی و بدون دندانی که بدان متصل است، کنده شده باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500328|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> لذا اگر این دندان منضم به دندان اصلی کنده شود، برای آن دیه ای نیست.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در آیینه آرای دیوانعالی کشور (قسمت سوم) (قصاص عضو و دیه اعضا)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2817228|صفحه=|نام۱=یداله|نام خانوادگی۱=بازگیر|چاپ=2}}</ref> گروهی دیگر از فقها در خصوص افرادی که بیش از بیست و هشت دندان دارند، بیان داشته‌اند که در فرض ایراد جنایت بر این دندان‌های اضافی، اگر این دندان‌ها جزء دندان‌های اصلی فرد باشند، نسبت به دندان‌های بیست و هشتگانه باید دیه اخذ شده و در خصوص از بین رفتن باقی دندان‌ها باید مقررات [[ارش|حکومت]] و آرش را جاری نمود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نشریه دادرسی شماره 13 فروردین و اردیبهشت 1378|ترجمه=|جلد=|سال=1378|ناشر=سازمان قضایی نیروهای مسلح|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1394940|صفحه=|نام۱=سازمان قضایی نیروهای مسلح|نام خانوادگی۱=|چاپ=}}</ref> در این خصوص تفاوتی نمی‌کند که این دندان‌ها در جلوی دندان‌های اصلی روییده باشند یا پشت آنها.<ref>{{یادکرد کتاب۲||}}</ref> | ||
=== کندن دندان عقل === | === کندن دندان عقل === | ||
در خصوص دندان عقل نیز گروهی آن را دندانی زائد | در خصوص دندان عقل نیز گروهی آن را دندانی زائد می‌دانند که آرش آن معادل دو الی سه درصد دیه کامل می‌باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712956|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> [[فقهای امامیه]] در خصوص دندان عقل، قائل به دیه مشخص و معینی نمی‌باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836572|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> آنان در پاره ای از موارد این دندان‌ها را جزء دندان‌های زائد دانسته‌اند که به دلیل محل قرار گیریشان به ندرت مورد جنایت قرار می‌گیرند، در فرض جنایت نیز، آرش آنان معادل دو الی سه درصد دیه کامل است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500332|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> این دندان‌های عقل در حدود سی سالگی فرد روییده و چهار عدد هستند، منتها چنانچه در نتیجه کندن این دندان‌ها نقصی حاصل شود، گروهی از فقها بر این باورند که باید جریمه آن از سوی حاکم تعیین گردد، در فرض عدم ایجاد نقص نیز جریمه ای اخذ نخواهد شد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836584|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> در مقابل اما [[فقهای عامه]] معتقدند دندان‌های عقل نیز بخشی از دندان‌های اصلی بوده و لذا تعداد دندان‌های دهان را سی و دو عدد می‌دانند، در نتیجه به باور این گروه از فقها، دیه هر دندان معادل پنج شتر خواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=83664|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=1}}</ref> | ||
== تأثیر یا عدم تأثیر رنگ دندان بر میزان دیه == | == تأثیر یا عدم تأثیر رنگ دندان بر میزان دیه == | ||
مطابق [[ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، تفاوتی در میزان دیه | مطابق [[ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، تفاوتی در میزان دیه دندان‌هایی که رنگ‌های گوناگون دارند، وجود ندارد، اما اگر دندانی در اثر جنایت، سیاه شود و نیفتد، دیه آن، دو سوم دیه همان دندان است و دیه دندانی که قبلاً سیاه شده‌است نیز یک سوم دیه همان دندان است. | ||
این ماده در خصوص | این ماده در خصوص دندان‌هایی است که فاقد رنگ طبیعی و سفید هستند، تفاوتی در منشأ و علت تغییر این رنگ وجود ندارد، لذا چنانچه یک دندان به موجب [[صدمه]]، بیماری، یا جنایت زرد شود، در هر حال مشمول این ماده است، این در حالی است که بخش دوم این ماده، در خصوص سیاه شدن دندان در اثر جنایت است، گروهی از این بخش، چنین نتیجه گرفته‌اند که سیاه شدن فقط در اثر جنایت رخ می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712984|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> ماده فوق را مبتنی بر [[نص]] دانسته‌اند و می‌توان از این ماده چنین نتیجه گرفت که اگر جنایت وارده بر دندان منجر به سیاهی آن شود، دارای دو سوم دیه دندان سالم است، همچنین گروهی چنین استدلال کرده‌اند که سیاه شدن دندان در نتیجه ارتکاب جنایت، به منزله فلج شدن آن است و قاعده، آن است که در این شرایط دو سوم [[دیه اعضا|دیه عضو]] دریافت شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836608|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
مستند فقهی این ماده را روایتی از حضرت علی (ع) | مستند فقهی این ماده را روایتی از حضرت علی (ع) دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فرهنگ سبز|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2357868|صفحه=|نام۱=احمد|نام خانوادگی۱=اسماعیل تبار|نام۲=سیداحمدرضا|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=مهدی|نام خانوادگی۳=حسینیان قمی|چاپ=1}}</ref> | ||
در خصوص این ماده، | در خصوص این ماده، دیدگاه‌های مخالفی نیز میان فقها دیده می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=712992|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> برخی از فقها بیان نموده‌اند که در دیه از بین بردن دندان‌های سفید یا زرد یا سیاه تفاوتی وجود ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500320|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> برخی از فقها معتقدند سیاه شدن دندان در اثر جنایت، موجب دیه کامل است، مگر اینکه منافع دندان نظیر جویدن غذا باقی بماند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836704|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> برخی از فقها نیز بیان داشته‌اند دیه دندانی که به موجب جنایت دچار سیاهی شده ولی نیفتد، معادل یک سوم دیه آن دندان است، دیه دندان سیاهی نیز که به موجب جنایت بیفتد، دو سوم دیه دندان سالم است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4062544|صفحه=|نام۱=سیدمهدی (ترجمه)|نام خانوادگی۱=دادمرزی|چاپ=23}}</ref> اما برخی از [[فقهای متقدم|قدما]] معتقدند دیه این دندان، یک چهارم دیه دندان سالم می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=مؤسسه دایرةالمعارف اسلامی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3361996|صفحه=|نام۱=آیت اله سیدمحمود|نام خانوادگی۱=هاشمی شاهرودی|چاپ=1}}</ref> همچنین برخی از فقها بر این باورند که اگر دندانی بر اثر جنایت لق شود، دو سوم دیه آن دندان اخذ می‌شود، منتها گروهی دیگر در این خصوص قائل به آرش می‌باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500336|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> | ||
در هر صورت گروهی از فقها نیز طبق ماده فوق تصریح | در هر صورت گروهی از فقها نیز طبق ماده فوق تصریح کرده‌اند که تفاوتی میان دندان سفید یا زرد یا سیاه در حکم دیه نمی‌باشد، مشروط بر اینکه این رنگ، رنگ اصلی دندان باشد نه رنگی عارضی، اما اگر سیاه شدن دندان ناشی از جنایت باشد، نظر اقوی، دو سوم دیه اصل دندان است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=راه نوین|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4180548|صفحه=|نام۱=محمدحسین|نام خانوادگی۱=کارخیران|چاپ=1}}</ref> | ||
=== در رویه قضایی === | === در رویه قضایی === | ||
به موجب [[نظریه مشورتی]] | به موجب [[نظریه مشورتی]] ۷/۴۴۸۹–۶۴/۷/۲۳، مقصود از سیاه شدن دندان، فساد آن است و خود سیاه شدن در اینجا موضوعیت ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون مجازات اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=671292|صفحه=|نام۱=ایرج|نام خانوادگی۱=گلدوزیان|چاپ=5}}</ref> | ||
== ایجاد ترک یا لق کردن دندان == | == ایجاد ترک یا لق کردن دندان == | ||
=== در قانون === | === در قانون === | ||
[[ماده ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای ایجاد ترک یا لق کردن دندان، در صورتی که در حکم از بین بردن دندان باشد، دیه همان دندان و در غیر این صورت، | [[ماده ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای ایجاد ترک یا لق کردن دندان، در صورتی که در حکم از بین بردن دندان باشد، دیه همان دندان و در غیر این صورت، آرش پیش‌بینی کرده‌است. | ||
از [[اطلاق]] ماده فوق، گروهی نتیجه | از [[اطلاق]] ماده فوق، گروهی نتیجه گرفته‌اند که این ماده، اعم از آن است که در اثر جنایت، دردی ایجاد شود یا خیر.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4583852|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | ||
==== نظر مخالف ==== | ==== نظر مخالف ==== | ||
برخی معتقدند لق شدن دندان، در حکم فلج شدن آن | برخی معتقدند لق شدن دندان، در حکم فلج شدن آن می‌باشد و مانند سایر اعضاء باید موجب [[دیه فلج کردن عضو|دیه فلج شدگی]] شود، اما در ماده فوق، چنین در نظر گرفته نشده و تابع قواعد اخذ دیه کامل یا آرش است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4583868|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
سابقاً [[ماده | سابقاً [[ماده ۴۰۷ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در این خصوص وضع شده بود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دادستان و میثاق عدالت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1425964|صفحه=|نام۱=سیدمهدی|نام خانوادگی۱=حجتی|نام۲=مجتبی|نام خانوادگی۲=باری|چاپ=1}}</ref> در این ماده، از جریمه مالی صحبت شده بود که مقصود، همان آرش بوده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=مهاجر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=816664|صفحه=|نام۱=رضا|نام خانوادگی۱=شکری|نام۲=قادر|نام خانوادگی۲=سیروس|چاپ=8}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
فقها در خصوص لق شدن دندان، چهار دیدگاه را مطرح | فقها در خصوص لق شدن دندان، چهار دیدگاه را مطرح کرده‌اند: | ||
۱- لق شدن دندان، موجب دو سوم دیه می‌شود. | |||
۲- لق شدن دندان، موجب پرداخت آرش می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4062556|صفحه=|نام۱=سیدمهدی (ترجمه)|نام خانوادگی۱=دادمرزی|چاپ=23}}</ref> | |||
۳- لق شدن دندان، موجب پرداخت نصف دیه دندان است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713004|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | |||
۴-لق شدن دندان در فرض بهبودی، موجب آرش و در فرض افتادن، موجب دیه است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1301448|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=2}}</ref> | |||
برخی از فقها نیز | برخی از فقها نیز تأکید کرده‌اند که لق شدن دندان، همواره به منزله از کار افتادن دندان نمی‌باشد، چرا که از کار افتادن دندان را باید یک وضعیت ویژه دانست که با لق شدن دندان نیز ملازمه ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=راه نوین|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4151392|صفحه=|نام۱=محمدحسین|نام خانوادگی۱=کارخیران|چاپ=1}}</ref> در مقابل گروهی دیگر از فقها لق شدن دندان را در حکم فاسد شدن دندان دانسته‌اند که موجب دو سوم دیه آن عضو می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ترجمه مباحث حقوقی شرح لمعه|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2175116|صفحه=|نام۱=اسداله|نام خانوادگی۱=لطفی|چاپ=4}}</ref> | ||
در خصوص شکاف دندان، گروهی از فقها آن را در حکم فلج کردن دندان دانسته و موجب دو ثلث دیه دندان سالم | در خصوص شکاف دندان، گروهی از فقها آن را در حکم فلج کردن دندان دانسته و موجب دو ثلث دیه دندان سالم می‌دانند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836616|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> همچنین برخی از فقها بیان داشته‌اند شکاف دندان نیز ولو آنکه بدون کندن باشد، موجب تعیین آرش از سوی حاکم است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713000|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | ||
=== در رویه قضایی === | === در رویه قضایی === | ||
به موجب نظریه مشورتی | به موجب نظریه مشورتی ۷/۱۱۵۸–۱۳۷۱/۴/۲۳، اگر لق شدن دندان موجب از بین رفتن کارایی آن شود، موجب دیه از بین بردن آن دندان می‌شود، در غیر این صورت آرش ثابت است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون مجازات اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=671280|صفحه=|نام۱=ایرج|نام خانوادگی۱=گلدوزیان|چاپ=5}}</ref> | ||
== کندن دندان لق یا ترک | == کندن دندان لق یا ترک خورده == | ||
مطابق [[ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن دندان لق یا ترک | مطابق [[ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن دندان لق یا ترک خورده که منفعت آن باقی است، دیه همان دندان و در غیر این صورت، آرش تعیین می‌شود. | ||
برخی اطلاق این ماده را در بردارنده حالتی که لق شدن یا ترک خوردن به موجب جنایت سابق بوده و دیه آن جنایت اخذ شده باشد، هم | برخی اطلاق این ماده را در بردارنده حالتی که لق شدن یا ترک خوردن به موجب جنایت سابق بوده و دیه آن جنایت اخذ شده باشد، هم می‌دانند، همچنین گروهی این ماده را شامل حالتی که شخصی دندان مجنی علیه را لق نموده و دیگری آن را بکند، هم می‌دانند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4583884|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
اگر دندانی به موجب حوادثی نظیر بیماری یا شکستگی لق شده اما منافع آن باقی یا فقط برخی از منافع آن از بین برود، گروهی از فقها، قائل به اخذ | اگر دندانی به موجب حوادثی نظیر بیماری یا شکستگی لق شده اما منافع آن باقی یا فقط برخی از منافع آن از بین برود، گروهی از فقها، قائل به اخذ آرش و گروهی دیگر قائل به مراجعه به حاکم برای تعیین میزان خسارت هستند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991112|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> برخی از فقها نیز در این خصوص، معتقد به پرداخت دیه کامل دندان هستند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991080|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> پاره ای دیگر از فقها نیز در این خصوص معتقد به اخذ یک سوم دیه کامل دندان می‌باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991124|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> | ||
== دیه شکستن دندان با بقای ریشه == | == دیه شکستن دندان با بقای ریشه == | ||
=== در قانون === | === در قانون === | ||
در [[ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای شکستن مقداری از دندان که نمایان است با بقای ریشه، دیه همان دندان و در صورتی که کسی بعد از شکستن مقدار مزبور، ریشه را بکند، | در [[ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای شکستن مقداری از دندان که نمایان است با بقای ریشه، دیه همان دندان و در صورتی که کسی بعد از شکستن مقدار مزبور، ریشه را بکند، آرش تعیین شده‌است. | ||
به موجب این ماده، برای قسمت بیرونی و ظاهری دندان، ولو با فرض بقای ریشه آن در دندان باید دیه کامل دندان را در نظر گرفت. در خصوص قسمت دوم ماده، گروهی معتقدند بهتر آن بود که در فرض شکستن قسمت ظاهری و داخلی دندان از سوی یک نفر، قائل به پرداخت | به موجب این ماده، برای قسمت بیرونی و ظاهری دندان، ولو با فرض بقای ریشه آن در دندان باید دیه کامل دندان را در نظر گرفت. در خصوص قسمت دوم ماده، گروهی معتقدند بهتر آن بود که در فرض شکستن قسمت ظاهری و داخلی دندان از سوی یک نفر، قائل به پرداخت آرش نشویم و فقط به لزوم پرداخت دیه دندان توسط جانی حکم داده شود، در حالی که طبق این ماده، کندن ریشه دندان از میان رفته، اعم از اینکه توسط فردی باشد که دندان را از بین برده یا دیگری، موجب آرش خواهد بود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713900|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> لذا شکستن دندان نمایان، موجب دیه کامل دندان است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نشریه دادرسی شماره 51 مرداد و شهریور 1384|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=سازمان قضایی نیروهای مسلح|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1928308|صفحه=|نام۱=سازمان قضایی نیروهای مسلح|نام خانوادگی۱=|چاپ=}}</ref> چرا که لفظ دندان، مختص این قسمت نمایان و ظاهری است و قسمت داخل لثه را دندان نمی‌گویند، بلکه ریشه یا نسخ نام دارد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991048|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> این دیدگاه مورد پذیرش [[عرف]] نیز می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=کیهان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2396664|صفحه=|نام۱=حسن|نام خانوادگی۱=رحیمی|چاپ=}}</ref> | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
سابقاً [[ماده | سابقاً [[ماده ۴۰۸ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در این خصوص وضع شده بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2812132|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | ||
=== | === در فقه === | ||
به موجب نظر مشهور فقها، دیه | به موجب نظر مشهور فقها، دیه دندان‌ها شامل کنده شدن آنها از ریشه و نیز شکسته شدن قسمت ظاهری نیز می‌شود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=کیهان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2396644|صفحه=|نام۱=حسن|نام خانوادگی۱=رحیمی|چاپ=}}</ref> لذا اگر کسی تمام قسمت ظاهری دندان را شکسته باشد، لازم است دیه کامل آن را پرداخت کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1301360|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=2}}</ref> برخی از فقها تصریح نموده‌اند که دیه شکستن و کندن دندان‌ها همان دیه کامل دندان است و میان آنها تفاوتی نمی‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=استفتاآت قضایی (جلد اول) کلیات قضا-جزئیات|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2157556|صفحه=|نام۱=آیت اله یوسف|نام خانوادگی۱=صانعی|چاپ=2}}</ref> همچنین گروهی از فقها بیان نموده‌اند که اگر به هر دلیل لثه از روی قسمت تحتانی دندان کنار زده شود و در ادامه، دیگری جنایتی بر دندان وارد کند، ملاک تعیین دیه، میزان قسمت ظاهری دندان قبل از ورود صدمه به لثه می‌باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1301408|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=2}}</ref> همچنین در فرض حصول اختلاف میان جانی و مجنی علیه در خصوص اندازه قسمت ظاهر و نمایان دندان، گروهی از فقها به استناد [[اصل برائت]]، سخن جانی را مقدم دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1301424|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=2}}</ref> | ||
=== در رویه قضایی === | === در رویه قضایی === | ||
به موجب نظریه مشورتی | به موجب نظریه مشورتی ۷/۹۰۷۰–۷۷/۱۲/۲۷، دندان عصب کشی شده را نیز باید مانند دندان کامل تلقی کرد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون مجازات اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=671296|صفحه=|نام۱=ایرج|نام خانوادگی۱=گلدوزیان|چاپ=5}}</ref> | ||
همچنین به موجب نظر یکی از [[نشست قضایی| | همچنین به موجب نظر یکی از [[نشست قضایی|نشست‌های قضایی]]، شکستن بخش نمایان دندان با بقای ریشه آن، موجب آرش است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه نشست‌های قضایی (جلد دوم) (حقوق جزای اختصاصی)|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2323872|صفحه=|نام۱=معاونت قضایی|حقوقی اداره کل حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref> | ||
== دیه کندن دندان شیری == | == دیه کندن دندان شیری == | ||
=== در قانون === | === در قانون === | ||
در [[ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن دندان شیری، یک | در [[ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کندن دندان شیری، یک صدم دیه کامل پیش‌بینی شده‌است مگر اینکه کندن آن موجب گردد دندان دائمی نروید که در این صورت باید دیه کامل دندان دائمی پرداخت شود. | ||
همچنین به موجب تبصره این ماده، شکستن، معیوب | همچنین به موجب تبصره این ماده، شکستن، معیوب کردن و شکافتن دندان شیری، موجب ثبوت آرش است. | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
در گذشته [[ماده | در گذشته [[ماده ۴۰۹ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در خصوص کندن دندان شیری کودکان وضع شده بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713908|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
مستند شرعی این حکم را پاره ای از روایات از ائمه معصومین (ع) | مستند شرعی این حکم را پاره ای از روایات از ائمه معصومین (ع) دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فرهنگ سبز|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2358024|صفحه=|نام۱=احمد|نام خانوادگی۱=اسماعیل تبار|نام۲=سیداحمدرضا|نام خانوادگی۲=حسینی|نام۳=مهدی|نام خانوادگی۳=حسینیان قمی|چاپ=1}}</ref> | ||
فقهای عامه بر این باورند که کندن دندان شیری | فقهای عامه بر این باورند که کندن دندان شیری فوراً موجب ثبوت دیه نخواهد شد بلکه لازم است به قدر متعارف صبر شود و دید که آیا دندانی به جای آن می‌روید یا خیر، در حالت اول چیزی بر جانی ثابت نمی‌شود، اما در فرض عدم رویش دندان جدید، باید دیه دندان اصلی را بپردازد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836684|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> در خصوص شکستن دندان طفل نیز اعتقاد فقهای اسلامی بر آن است که باید منتظر ماند، این انتظار به میزانی است که در آن مدت عادتاً دندان اصلی طفل رشد می‌کند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=راه نوین|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4180592|صفحه=|نام۱=محمدحسین|نام خانوادگی۱=کارخیران|چاپ=1}}</ref> در فرض عدم رویش مجدد دندان، [[قصاص]] مرتکب ثابت است، اما در فرض رویش یا فقدان امید به رویش مجدد دندان،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=یادآوران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4991008|صفحه=|نام۱=عبدالقادر|نام خانوادگی۱=عوده|نام۲=حسن (ترجمه)|نام خانوادگی۲=فرهودی نیا|چاپ=1}}</ref> باید [[مال|مالی]] به مجنی علیه در راستای جبران دردهای وارده به وی پرداخت شود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=833296|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> همچنین گروهی معتقدند در این حالت باید آرش مدت بی دندانی طفل به او پرداخت شود، برخی نیز بیان داشته‌اند که دیه دندان کودک، خواه دوباره بروید خواه نه،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=طه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4062568|صفحه=|نام۱=سیدمهدی (ترجمه)|نام خانوادگی۱=دادمرزی|چاپ=23}}</ref> به‌طور مطلق یک شتر است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=متون فقه (جلد چهارم)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2500340|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=مسجدسرایی|چاپ=1}}</ref> مستند این سخن را پاره ای از روایات دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=کیهان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2396748|صفحه=|نام۱=حسن|نام خانوادگی۱=رحیمی|چاپ=}}</ref> همچنین فقها معتقدند اگر دندان روییده شده بجای دندان شیری معیوب باشد، جانی ملزم به پرداخت آرش است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دادستان و میثاق عدالت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1425968|صفحه=|نام۱=سیدمهدی|نام خانوادگی۱=حجتی|نام۲=مجتبی|نام خانوادگی۲=باری|چاپ=1}}</ref> حال سؤال این است که اگر قبل از روشن شدن تکلیف رشد یا عدم رشد دندان اصلی بجای دندان شیری، طفل فوت کند، چه باید کرد؟ عده ای معتقدند در این حالت چون عدم رویش دندان، نه به دلیل جنایت، بلکه به دلیل مرگ خود طفل بوده‌است، دیه ای به او پرداخت نمی‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بزه دیدگی اطفال در حقوق ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2364020|صفحه=|نام۱=جمال|نام خانوادگی۱=بیگی|چاپ=2}}</ref> | ||
== دیه کنده | == دیه کنده شدن دندان دائمی == | ||
در [[ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کنده | در [[ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)]]، برای کنده شدن دندان دائمی، حتی در فرضی که دوباره در آن محل، دندان دیگری بروید و مانند سابق شود، دیه همان دندان تعیین شده‌است، همچنین در صورتی که شخصی دندان روییده شده را دوباره بکند، باید دیه کامل همان دندان را بپردازد. | ||
این ماده در خصوص دیه کنده شدن دندان دائمی وضع | این ماده در خصوص دیه کنده شدن دندان دائمی وضع شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1400|ناشر=گالوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276532|صفحه=|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=میرکمالی|نام۲=سحر|نام خانوادگی۲=صالح احمدی|چاپ=4}}</ref> برخی از نویسندگان بیان داشته‌اند که در فرض قرار دادن مجدد دندانی که در اثر جنایت کنده شده‌است در محل اولیه و رشد مجدد آن، دیه کامل و در فرض کندن مجدد این دندان توسط جانی، آرش پرداخت می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276540|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
سابقاً [[ماده ۴۱۰ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در این خصوص وضع شده بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276536|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | |||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۳۸: | ||
=== در رویه قضایی === | === در رویه قضایی === | ||
به موجب نظریه مشورتی | به موجب نظریه مشورتی ۷/۱۱۵۸–۱۳۷۱/۴/۲۱، در فرض از بین رفتن کارایی دندان در اثر لق شدن و لزوم درآوردن آن، باید دیه از بین بردن دندان پرداخت شود و در فرض امکان معالجه، آرش پرداخت می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276544|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref> | ||
== کندن دندان کاشته شده == | == کندن دندان کاشته شده == | ||
مطابق ماده ۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، چنانچه به جای دندان کنده | مطابق ماده ۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، چنانچه به جای دندان کنده شده، دندان دیگری یا همان دندان قرار گیرد و مانند دندان اصلی دارای حس و حیات شود، کندن آن، موجب دیه همان دندان است، اما اگر دارای حس و حیات نباشد، کندن آن موجب [[ضمان مالی]] است. | ||
این ماده در خصوص حالتی است که دندان جدید کاشته شده و دندان دیگری بجز دندان اصلی کنده شده باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه | این ماده در خصوص حالتی است که دندان جدید کاشته شده و دندان دیگری بجز دندان اصلی کنده شده باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836668|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> اگرچه در خصوص شرایط تعلق دیه دندان، برخی بر این باورند که لازم است دندان کنده شده، اصلی، دائمی، کامل و ثابت باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دادستان و میثاق عدالت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1425956|صفحه=|نام۱=سیدمهدی|نام خانوادگی۱=حجتی|نام۲=مجتبی|نام خانوادگی۲=باری|چاپ=1}}</ref> اما گروهی معتقدند بر اساس ماده فوق، دندان جدید که در لثه کاشته شده و در ارتباط با گوشت است، همانند دندان اصلی بوده و جنایت بر آن موجب دیه کامل (دندان) می‌باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713928|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> چرا که به چنین دندانی نیز «دندان» گفته می‌شود،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2812456|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> البته در خصوص حکم این ماده، نظرات مخالفی نیز وجود دارد، گروهی بر این باورند که در فرض وقوع جنایت بر دندان مورد بحث، باید قائل به پرداخت آرش شویم، چرا که از سوی شارع برای آن [[دیه مقدر|دیه ای مقدر]]، تعیین نشده‌است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2812460|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> گروهی نیز عدم پرداخت مطلق چیزی را پذیرفته‌اند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2812460|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> چرا که به باور آنان، این دندان را نباید عضو تلقی کرد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=713932|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=4}}</ref> | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
در گذشته [[ماده | در گذشته [[ماده ۴۱۱ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)]]، در این خصوص وضع شده بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=مهاجر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=806796|صفحه=|نام۱=رضا|نام خانوادگی۱=شکری|نام۲=قادر|نام خانوادگی۲=سیروس|چاپ=8}}</ref> | ||
=== در فقه === | === در فقه === | ||
برخی از فقها معتقدند در فرض کندن دندان مجنی علیه، چنانچه او این دندان را بلافاصله در جای خود قرار دهد به طوری که نظیر سابق شود، باید قائل به اخذ دیه کامل دندان در فرض ایراد جنایت بر آن بود، به نظر | برخی از فقها معتقدند در فرض کندن دندان مجنی علیه، چنانچه او این دندان را بلافاصله در جای خود قرار دهد به طوری که نظیر سابق شود، باید قائل به اخذ دیه کامل دندان در فرض ایراد جنایت بر آن بود، به نظر می‌رسد دلیل این دیدگاه، اطلاق ادله باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836644|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> اما گروهی معتقدند از آنجا که این دندان نجس بوده‌است، بر جانی نه آرش ثابت است نه دیه.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت)|ترجمه=|جلد=|سال=1382|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=836696|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> | ||
=== در رویه قضایی === | === در رویه قضایی === | ||
بر اساس نظریه مشورتی | بر اساس نظریه مشورتی ۷/۹۰۹۷–۷۷/۱۲/۲۷، تخریب دندان مصنوعی موجب خسارت است نه دیه.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=محشای قانون مجازات اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=671304|صفحه=|نام۱=ایرج|نام خانوادگی۱=گلدوزیان|چاپ=5}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
[[رده:دیه مقدر اعضا]] | [[رده:دیه مقدر اعضا]] | ||
[[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | [[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | ||
[[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]] | [[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]] | ||
نسخهٔ ۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۱۶
مواد ۶۱۶ تا ۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲) در خصوص دیه دندان و فروض مختلف آن می‌باشد.
دیه از بین بردن دندان‌های دائم
در ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی، برای از بین بردن دندان‌های دائم بیست و هشتگانه، دیه کامل تعیین شده‌است که این دیه بین دندان‌های جلو و عقب توزیع می‌شود و برای هر کدام از دندان‌های جلو، یک بیستم دیه کامل و برای هر یک از دندان‌های عقب نیز یک چهلم دیه کامل، پیش‌بینی شده‌است.
برخی از حقوقدانان بر این باورند که دیه نفس را باید بر دندان‌های بیست و هشتگانه توزیع نمود، اما این توزیع نباید به نحو تساوی صورت گیرد، بلکه دیه دندان‌های جلویی که در مجموع دوازده عدد هستند، پنجاه هزار دینار و دیه هر کدام از دندان‌های عقب نیز بیست و پنج هزار دینار است.[۱] از میان بردن تمام دندان‌ها را موجب دیه ای معادل صد شتر دانسته‌اند.[۲]
در فقه
مستند فقهی این حکم را روایتی از امام باقر (ع) دانسته‌اند،[۳] همچنین در خصوص دیه دندان‌ها، روایتی از امام علی (ع) نیز بیان شده‌است.[۴]
دندان‌های انسان از دیدگاه فقها به دو دسته شیری و دائمی تقسیم شده‌اند، تعداد دندان‌های موقتی شیری، بیست عدد و تعداد دندان‌های دائمی، بیست و هشت عدد دانسته شده‌است.[۵] برخی از فقها بر این باورند که دندان‌های انسان، سی و دو عدد است، به باور این گروه، دیه هر دندان نیز پنج شتر می‌باشد، همچنین در خصوص کنده شدن همزمان تمام دندان‌ها، عقیده مشهور، پرداخت صد و بیست شتر است،[۶] از سوی دیگر اگرچه برخی از روایات، حکم به تساوی دیه دندان‌ها داده‌اند، اما فقها غالباً این روایات را محل توجه قرار نداده‌اند.[۷] باور غالب بر این است که از بین بردن دندان‌های بیست و هشتگانه، موجب دیه کامل است، دیه دوازده دندان جلویی، ششصد دینار (هریک پنجاه دینار) و دیه دندان‌های عقبی، چهارصد دینار (هریک بیست و پنج دینار) می‌باشد.[۸] برخی از فقها، دیه دندان‌های نیش را با دندان‌های آسیا برابر دانسته‌اند.[۹]
گروهی از فقها نیز شرایط چهارگانه ذیل را برای اخذ دیه دندان ضروری دانسته‌اند:
- دندان باید اصلی باشد.
- دندان باید کامل باشد.
- دندان باید ثابت باشد.
۴- دندان باید پابرجا باشد.[۱۰]
لذا به باور این گروه به دندان‌های مصنوعی، لق و ناقص، دیه داده نمی‌شود.[۱۱] گروهی نیز بر این باورند در صورت ایراد جنایت نسبت به دندان‌های شیری، جانی ملزم به پرداخت دیه آن است، منتها در فرض رویش مجدد دندان، مجنی علیه مکلف به استرداد دیه مأخوذه است.[۱۲] همچنین دندان‌هایی را که به صورت طبیعی زرد یا سیاه باشند را مشمول همین حکم دانسته‌اند.[۱۳] در خصوص مواردی که تعداد دندان‌های فرد بیش از بیست و هشت عدد باشد، برخی از فقها بر این باورند که اگر این دندان‌های اضافی، بخشی از دندان‌های طبیعی مجنی علیه باشد، نسبت به دندان‌های بیست و هشتگانه، دیه و نسبت به باقی دندان‌ها باید آرش پرداخته شود.[۱۴]
کمتر بودن دندان‌های اصلی از بیست و هشت عدد
مطابق ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، در صورت کمتر بودن دندان‌های اصلی دائمی از بیست و هشت عدد، به همان نسبت از دیه کامل کاهش می‌یابد خواه این دندان‌ها، خلقتاً کمتر باشد یا در اثر عارضه ای کم شده باشد.
حقوقدانان، مقصود این ماده را از کمتر بودن دندان، فقدان کلی دندان دانسته‌اند، لذا وجود دندان به صورت معیوب یا شکسته، از مقررات این ماده خارج است.[۱۵] باید توجه داشت که دندان از دو بخش داخل لثه و بیرون لثه تشکیل شده‌است،[۱۶] برخی از حقوقدانان معتقدند اگر بخش ظاهری یک دندان که خارج از لثه است، از بین رفته باشد و قسمت موجود در لثه همچنان باقی مانده باشد، نباید آن را دندان موجود تلقی کرد، همچنین در فرض از بین رفتن ریشه دندان‌های پیشین به دلیل از بین بردن دندان‌های موجود، باید آرش پرداخت شود.[۱۷]
در فقه
برخی از فقها معتقدند در فرضی که تعداد مجموع دندان‌ها به صورت طبیعی و مادرزادی یا در اثر یک عارضه، از بیست و هشت عدد کمتر باشد، از بین بردن تمام دندان‌های موجود باز هم موجب دیه کامل است، در این خصوص ادعای اجماع نیز وجود دارد.[۱۸] همچنین برخی از فقها بیان داشته‌اند که اگر تعداد دندان‌های کسی از بیست و هشت عدد کمتر باشد، نباید دیه کامل را به تعداد دندان‌ها تقسیم کرد، بلکه باز هم این عدد به بیست و هشت تقسیم می‌شود، در این حالت دیه دندان‌های مجنی علیه به تعداد دندان‌هایی که ندارد، کم می‌شود.[۱۹]
کندن دندان‌های اضافی
در ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای کندن دندان‌های اضافی، در فرض ایجاد نقص، آرش تعیین شده‌است و در غیر این صورت، آرش نیز ندارد.
برخی از حقوقدانان در خصوص کندن دندان‌های غیر اصلی مجنی علیه که تعداد دندان‌هایش بیش از بیست و هشت عدد است، معتقدند که برای این دندان‌های اضافی نیز باید دیه پرداخت شود، اما برخی دیگر بر این باورند که در فرض باقی ماندن تعدادی از دندان‌های اصلی، برای دیگر دندان‌های غیر اصلی، باید آرش تعیین شده و در این صورت لازم است دیه دندان‌های اصلی که باقی مانده‌اند، کسر گردد.[۲۰] در خصوص نقص حاصل از کندن دندان‌های غیر اصلی، گروهی از حقوقدانان معتقدند لازم است در این خصوص به حاکم رجوع شود،[۲۱] منتها در فرض عدم ایجاد نقص در اثر کندن این دندان‌ها، جریمه یا همان آرش نیز ثابت نخواهد شد، چرا که جریمه را باید در مقابل نقص اخذ نمود.[۲۲]
پیشینه
در گذشته ماده ۴۰۴ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود.[۲۳]
در فقه
برخی از فقها، دیه دندان زائد را یک سوم دیه دندان اصلی می‌دانند، منتها لازم است این دندان به تنهایی و بدون دندانی که بدان متصل است، کنده شده باشد،[۲۴] لذا اگر این دندان منضم به دندان اصلی کنده شود، برای آن دیه ای نیست.[۲۵] گروهی دیگر از فقها در خصوص افرادی که بیش از بیست و هشت دندان دارند، بیان داشته‌اند که در فرض ایراد جنایت بر این دندان‌های اضافی، اگر این دندان‌ها جزء دندان‌های اصلی فرد باشند، نسبت به دندان‌های بیست و هشتگانه باید دیه اخذ شده و در خصوص از بین رفتن باقی دندان‌ها باید مقررات حکومت و آرش را جاری نمود،[۲۶] در این خصوص تفاوتی نمی‌کند که این دندان‌ها در جلوی دندان‌های اصلی روییده باشند یا پشت آنها.[۲۷]
کندن دندان عقل
در خصوص دندان عقل نیز گروهی آن را دندانی زائد می‌دانند که آرش آن معادل دو الی سه درصد دیه کامل می‌باشد،[۲۸] فقهای امامیه در خصوص دندان عقل، قائل به دیه مشخص و معینی نمی‌باشند.[۲۹] آنان در پاره ای از موارد این دندان‌ها را جزء دندان‌های زائد دانسته‌اند که به دلیل محل قرار گیریشان به ندرت مورد جنایت قرار می‌گیرند، در فرض جنایت نیز، آرش آنان معادل دو الی سه درصد دیه کامل است،[۳۰] این دندان‌های عقل در حدود سی سالگی فرد روییده و چهار عدد هستند، منتها چنانچه در نتیجه کندن این دندان‌ها نقصی حاصل شود، گروهی از فقها بر این باورند که باید جریمه آن از سوی حاکم تعیین گردد، در فرض عدم ایجاد نقص نیز جریمه ای اخذ نخواهد شد.[۳۱] در مقابل اما فقهای عامه معتقدند دندان‌های عقل نیز بخشی از دندان‌های اصلی بوده و لذا تعداد دندان‌های دهان را سی و دو عدد می‌دانند، در نتیجه به باور این گروه از فقها، دیه هر دندان معادل پنج شتر خواهد بود.[۳۲]
تأثیر یا عدم تأثیر رنگ دندان بر میزان دیه
مطابق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، تفاوتی در میزان دیه دندان‌هایی که رنگ‌های گوناگون دارند، وجود ندارد، اما اگر دندانی در اثر جنایت، سیاه شود و نیفتد، دیه آن، دو سوم دیه همان دندان است و دیه دندانی که قبلاً سیاه شده‌است نیز یک سوم دیه همان دندان است.
این ماده در خصوص دندان‌هایی است که فاقد رنگ طبیعی و سفید هستند، تفاوتی در منشأ و علت تغییر این رنگ وجود ندارد، لذا چنانچه یک دندان به موجب صدمه، بیماری، یا جنایت زرد شود، در هر حال مشمول این ماده است، این در حالی است که بخش دوم این ماده، در خصوص سیاه شدن دندان در اثر جنایت است، گروهی از این بخش، چنین نتیجه گرفته‌اند که سیاه شدن فقط در اثر جنایت رخ می‌دهد.[۳۳] ماده فوق را مبتنی بر نص دانسته‌اند و می‌توان از این ماده چنین نتیجه گرفت که اگر جنایت وارده بر دندان منجر به سیاهی آن شود، دارای دو سوم دیه دندان سالم است، همچنین گروهی چنین استدلال کرده‌اند که سیاه شدن دندان در نتیجه ارتکاب جنایت، به منزله فلج شدن آن است و قاعده، آن است که در این شرایط دو سوم دیه عضو دریافت شود.[۳۴]
در فقه
مستند فقهی این ماده را روایتی از حضرت علی (ع) دانسته‌اند.[۳۵]
در خصوص این ماده، دیدگاه‌های مخالفی نیز میان فقها دیده می‌شود.[۳۶] برخی از فقها بیان نموده‌اند که در دیه از بین بردن دندان‌های سفید یا زرد یا سیاه تفاوتی وجود ندارد.[۳۷] برخی از فقها معتقدند سیاه شدن دندان در اثر جنایت، موجب دیه کامل است، مگر اینکه منافع دندان نظیر جویدن غذا باقی بماند.[۳۸] برخی از فقها نیز بیان داشته‌اند دیه دندانی که به موجب جنایت دچار سیاهی شده ولی نیفتد، معادل یک سوم دیه آن دندان است، دیه دندان سیاهی نیز که به موجب جنایت بیفتد، دو سوم دیه دندان سالم است.[۳۹] اما برخی از قدما معتقدند دیه این دندان، یک چهارم دیه دندان سالم می‌باشد.[۴۰] همچنین برخی از فقها بر این باورند که اگر دندانی بر اثر جنایت لق شود، دو سوم دیه آن دندان اخذ می‌شود، منتها گروهی دیگر در این خصوص قائل به آرش می‌باشند.[۴۱]
در هر صورت گروهی از فقها نیز طبق ماده فوق تصریح کرده‌اند که تفاوتی میان دندان سفید یا زرد یا سیاه در حکم دیه نمی‌باشد، مشروط بر اینکه این رنگ، رنگ اصلی دندان باشد نه رنگی عارضی، اما اگر سیاه شدن دندان ناشی از جنایت باشد، نظر اقوی، دو سوم دیه اصل دندان است.[۴۲]
در رویه قضایی
به موجب نظریه مشورتی ۷/۴۴۸۹–۶۴/۷/۲۳، مقصود از سیاه شدن دندان، فساد آن است و خود سیاه شدن در اینجا موضوعیت ندارد.[۴۳]
ایجاد ترک یا لق کردن دندان
در قانون
ماده ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای ایجاد ترک یا لق کردن دندان، در صورتی که در حکم از بین بردن دندان باشد، دیه همان دندان و در غیر این صورت، آرش پیش‌بینی کرده‌است.
از اطلاق ماده فوق، گروهی نتیجه گرفته‌اند که این ماده، اعم از آن است که در اثر جنایت، دردی ایجاد شود یا خیر.[۴۴]
نظر مخالف
برخی معتقدند لق شدن دندان، در حکم فلج شدن آن می‌باشد و مانند سایر اعضاء باید موجب دیه فلج شدگی شود، اما در ماده فوق، چنین در نظر گرفته نشده و تابع قواعد اخذ دیه کامل یا آرش است.[۴۵]
پیشینه
سابقاً ماده ۴۰۷ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود،[۴۶] در این ماده، از جریمه مالی صحبت شده بود که مقصود، همان آرش بوده‌است.[۴۷]
در فقه
فقها در خصوص لق شدن دندان، چهار دیدگاه را مطرح کرده‌اند:
۱- لق شدن دندان، موجب دو سوم دیه می‌شود.
۲- لق شدن دندان، موجب پرداخت آرش می‌شود.[۴۸]
۳- لق شدن دندان، موجب پرداخت نصف دیه دندان است.[۴۹]
۴-لق شدن دندان در فرض بهبودی، موجب آرش و در فرض افتادن، موجب دیه است.[۵۰]
برخی از فقها نیز تأکید کرده‌اند که لق شدن دندان، همواره به منزله از کار افتادن دندان نمی‌باشد، چرا که از کار افتادن دندان را باید یک وضعیت ویژه دانست که با لق شدن دندان نیز ملازمه ندارد.[۵۱] در مقابل گروهی دیگر از فقها لق شدن دندان را در حکم فاسد شدن دندان دانسته‌اند که موجب دو سوم دیه آن عضو می‌شود.[۵۲]
در خصوص شکاف دندان، گروهی از فقها آن را در حکم فلج کردن دندان دانسته و موجب دو ثلث دیه دندان سالم می‌دانند.[۵۳] همچنین برخی از فقها بیان داشته‌اند شکاف دندان نیز ولو آنکه بدون کندن باشد، موجب تعیین آرش از سوی حاکم است.[۵۴]
در رویه قضایی
به موجب نظریه مشورتی ۷/۱۱۵۸–۱۳۷۱/۴/۲۳، اگر لق شدن دندان موجب از بین رفتن کارایی آن شود، موجب دیه از بین بردن آن دندان می‌شود، در غیر این صورت آرش ثابت است.[۵۵]
کندن دندان لق یا ترک خورده
مطابق ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای کندن دندان لق یا ترک خورده که منفعت آن باقی است، دیه همان دندان و در غیر این صورت، آرش تعیین می‌شود.
برخی اطلاق این ماده را در بردارنده حالتی که لق شدن یا ترک خوردن به موجب جنایت سابق بوده و دیه آن جنایت اخذ شده باشد، هم می‌دانند، همچنین گروهی این ماده را شامل حالتی که شخصی دندان مجنی علیه را لق نموده و دیگری آن را بکند، هم می‌دانند.[۵۶]
در فقه
اگر دندانی به موجب حوادثی نظیر بیماری یا شکستگی لق شده اما منافع آن باقی یا فقط برخی از منافع آن از بین برود، گروهی از فقها، قائل به اخذ آرش و گروهی دیگر قائل به مراجعه به حاکم برای تعیین میزان خسارت هستند،[۵۷] برخی از فقها نیز در این خصوص، معتقد به پرداخت دیه کامل دندان هستند،[۵۸] پاره ای دیگر از فقها نیز در این خصوص معتقد به اخذ یک سوم دیه کامل دندان می‌باشند.[۵۹]
دیه شکستن دندان با بقای ریشه
در قانون
در ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای شکستن مقداری از دندان که نمایان است با بقای ریشه، دیه همان دندان و در صورتی که کسی بعد از شکستن مقدار مزبور، ریشه را بکند، آرش تعیین شده‌است.
به موجب این ماده، برای قسمت بیرونی و ظاهری دندان، ولو با فرض بقای ریشه آن در دندان باید دیه کامل دندان را در نظر گرفت. در خصوص قسمت دوم ماده، گروهی معتقدند بهتر آن بود که در فرض شکستن قسمت ظاهری و داخلی دندان از سوی یک نفر، قائل به پرداخت آرش نشویم و فقط به لزوم پرداخت دیه دندان توسط جانی حکم داده شود، در حالی که طبق این ماده، کندن ریشه دندان از میان رفته، اعم از اینکه توسط فردی باشد که دندان را از بین برده یا دیگری، موجب آرش خواهد بود،[۶۰] لذا شکستن دندان نمایان، موجب دیه کامل دندان است،[۶۱] چرا که لفظ دندان، مختص این قسمت نمایان و ظاهری است و قسمت داخل لثه را دندان نمی‌گویند، بلکه ریشه یا نسخ نام دارد،[۶۲] این دیدگاه مورد پذیرش عرف نیز می‌باشد.[۶۳]
پیشینه
سابقاً ماده ۴۰۸ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود.[۶۴]
در فقه
به موجب نظر مشهور فقها، دیه دندان‌ها شامل کنده شدن آنها از ریشه و نیز شکسته شدن قسمت ظاهری نیز می‌شود،[۶۵] لذا اگر کسی تمام قسمت ظاهری دندان را شکسته باشد، لازم است دیه کامل آن را پرداخت کند.[۶۶] برخی از فقها تصریح نموده‌اند که دیه شکستن و کندن دندان‌ها همان دیه کامل دندان است و میان آنها تفاوتی نمی‌باشد.[۶۷] همچنین گروهی از فقها بیان نموده‌اند که اگر به هر دلیل لثه از روی قسمت تحتانی دندان کنار زده شود و در ادامه، دیگری جنایتی بر دندان وارد کند، ملاک تعیین دیه، میزان قسمت ظاهری دندان قبل از ورود صدمه به لثه می‌باشد،[۶۸] همچنین در فرض حصول اختلاف میان جانی و مجنی علیه در خصوص اندازه قسمت ظاهر و نمایان دندان، گروهی از فقها به استناد اصل برائت، سخن جانی را مقدم دانسته‌اند.[۶۹]
در رویه قضایی
به موجب نظریه مشورتی ۷/۹۰۷۰–۷۷/۱۲/۲۷، دندان عصب کشی شده را نیز باید مانند دندان کامل تلقی کرد.[۷۰]
همچنین به موجب نظر یکی از نشست‌های قضایی، شکستن بخش نمایان دندان با بقای ریشه آن، موجب آرش است.[۷۱]
دیه کندن دندان شیری
در قانون
در ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای کندن دندان شیری، یک صدم دیه کامل پیش‌بینی شده‌است مگر اینکه کندن آن موجب گردد دندان دائمی نروید که در این صورت باید دیه کامل دندان دائمی پرداخت شود.
همچنین به موجب تبصره این ماده، شکستن، معیوب کردن و شکافتن دندان شیری، موجب ثبوت آرش است.
پیشینه
در گذشته ماده ۴۰۹ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در خصوص کندن دندان شیری کودکان وضع شده بود.[۷۲]
در فقه
مستند شرعی این حکم را پاره ای از روایات از ائمه معصومین (ع) دانسته‌اند.[۷۳]
فقهای عامه بر این باورند که کندن دندان شیری فوراً موجب ثبوت دیه نخواهد شد بلکه لازم است به قدر متعارف صبر شود و دید که آیا دندانی به جای آن می‌روید یا خیر، در حالت اول چیزی بر جانی ثابت نمی‌شود، اما در فرض عدم رویش دندان جدید، باید دیه دندان اصلی را بپردازد.[۷۴] در خصوص شکستن دندان طفل نیز اعتقاد فقهای اسلامی بر آن است که باید منتظر ماند، این انتظار به میزانی است که در آن مدت عادتاً دندان اصلی طفل رشد می‌کند،[۷۵] در فرض عدم رویش مجدد دندان، قصاص مرتکب ثابت است، اما در فرض رویش یا فقدان امید به رویش مجدد دندان،[۷۶] باید مالی به مجنی علیه در راستای جبران دردهای وارده به وی پرداخت شود،[۷۷] همچنین گروهی معتقدند در این حالت باید آرش مدت بی دندانی طفل به او پرداخت شود، برخی نیز بیان داشته‌اند که دیه دندان کودک، خواه دوباره بروید خواه نه،[۷۸] به‌طور مطلق یک شتر است،[۷۹] مستند این سخن را پاره ای از روایات دانسته‌اند.[۸۰] همچنین فقها معتقدند اگر دندان روییده شده بجای دندان شیری معیوب باشد، جانی ملزم به پرداخت آرش است.[۸۱] حال سؤال این است که اگر قبل از روشن شدن تکلیف رشد یا عدم رشد دندان اصلی بجای دندان شیری، طفل فوت کند، چه باید کرد؟ عده ای معتقدند در این حالت چون عدم رویش دندان، نه به دلیل جنایت، بلکه به دلیل مرگ خود طفل بوده‌است، دیه ای به او پرداخت نمی‌شود.[۸۲]
دیه کنده شدن دندان دائمی
در ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای کنده شدن دندان دائمی، حتی در فرضی که دوباره در آن محل، دندان دیگری بروید و مانند سابق شود، دیه همان دندان تعیین شده‌است، همچنین در صورتی که شخصی دندان روییده شده را دوباره بکند، باید دیه کامل همان دندان را بپردازد.
این ماده در خصوص دیه کنده شدن دندان دائمی وضع شده‌است.[۸۳] برخی از نویسندگان بیان داشته‌اند که در فرض قرار دادن مجدد دندانی که در اثر جنایت کنده شده‌است در محل اولیه و رشد مجدد آن، دیه کامل و در فرض کندن مجدد این دندان توسط جانی، آرش پرداخت می‌شود.[۸۴]
پیشینه
سابقاً ماده ۴۱۰ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود.[۸۵]
در فقه
برخی از فقها معتقدند در فرض کندن دندان مجنی علیه از سوی جانی و رویش مجدد دندان جدید به جای دندان کنده شده، نیازی به بازگرداندن دیه نیست.[۸۶]
در رویه قضایی
به موجب نظریه مشورتی ۷/۱۱۵۸–۱۳۷۱/۴/۲۱، در فرض از بین رفتن کارایی دندان در اثر لق شدن و لزوم درآوردن آن، باید دیه از بین بردن دندان پرداخت شود و در فرض امکان معالجه، آرش پرداخت می‌شود.[۸۷]
کندن دندان کاشته شده
مطابق ماده ۶۲۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، چنانچه به جای دندان کنده شده، دندان دیگری یا همان دندان قرار گیرد و مانند دندان اصلی دارای حس و حیات شود، کندن آن، موجب دیه همان دندان است، اما اگر دارای حس و حیات نباشد، کندن آن موجب ضمان مالی است.
این ماده در خصوص حالتی است که دندان جدید کاشته شده و دندان دیگری بجز دندان اصلی کنده شده باشد.[۸۸] اگرچه در خصوص شرایط تعلق دیه دندان، برخی بر این باورند که لازم است دندان کنده شده، اصلی، دائمی، کامل و ثابت باشد،[۸۹] اما گروهی معتقدند بر اساس ماده فوق، دندان جدید که در لثه کاشته شده و در ارتباط با گوشت است، همانند دندان اصلی بوده و جنایت بر آن موجب دیه کامل (دندان) می‌باشد،[۹۰] چرا که به چنین دندانی نیز «دندان» گفته می‌شود،[۹۱] البته در خصوص حکم این ماده، نظرات مخالفی نیز وجود دارد، گروهی بر این باورند که در فرض وقوع جنایت بر دندان مورد بحث، باید قائل به پرداخت آرش شویم، چرا که از سوی شارع برای آن دیه ای مقدر، تعیین نشده‌است،[۹۲] گروهی نیز عدم پرداخت مطلق چیزی را پذیرفته‌اند،[۹۳] چرا که به باور آنان، این دندان را نباید عضو تلقی کرد.[۹۴]
پیشینه
در گذشته ماده ۴۱۱ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود.[۹۵]
در فقه
برخی از فقها معتقدند در فرض کندن دندان مجنی علیه، چنانچه او این دندان را بلافاصله در جای خود قرار دهد به طوری که نظیر سابق شود، باید قائل به اخذ دیه کامل دندان در فرض ایراد جنایت بر آن بود، به نظر می‌رسد دلیل این دیدگاه، اطلاق ادله باشد،[۹۶] اما گروهی معتقدند از آنجا که این دندان نجس بوده‌است، بر جانی نه آرش ثابت است نه دیه.[۹۷]
در رویه قضایی
بر اساس نظریه مشورتی ۷/۹۰۹۷–۷۷/۱۲/۲۷، تخریب دندان مصنوعی موجب خسارت است نه دیه.[۹۸]
منابع
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836580
- ↑ نشریه دادرسی شماره 51 مرداد و شهریور 1384. سازمان قضایی نیروهای مسلح، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1928292
- ↑ احمد اسماعیل تبار، سیداحمدرضا حسینی و مهدی حسینیان قمی. منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات). چاپ 1. فرهنگ سبز، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2430552
- ↑ احمد اسماعیل تبار، سیداحمدرضا حسینی و مهدی حسینیان قمی. منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات). چاپ 1. فرهنگ سبز، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2358000
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836572
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712932
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836596
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500320
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4990500
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712936
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1425956
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991024
- ↑ سیدمهدی (ترجمه) دادمرزی. فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه). چاپ 23. طه، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4062508
- ↑ نشریه دادرسی شماره 13 فروردین و اردیبهشت 1378. سازمان قضایی نیروهای مسلح، 1378. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1394940
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712972
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات). چاپ 4. ققنوس، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2812076
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712976
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836588
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4180536
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712944
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712968
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 671288
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1425960
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500328
- ↑ یداله بازگیر. قانون مجازات اسلامی در آیینه آرای دیوانعالی کشور (قسمت سوم) (قصاص عضو و دیه اعضا). چاپ 2. جنگل، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2817228
- ↑ نشریه دادرسی شماره 13 فروردین و اردیبهشت 1378. سازمان قضایی نیروهای مسلح، 1378. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1394940
- ↑ .
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712956
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836572
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500332
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836584
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد اول). چاپ 1. گنج دانش، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 83664
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712984
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836608
- ↑ احمد اسماعیل تبار، سیداحمدرضا حسینی و مهدی حسینیان قمی. منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات). چاپ 1. فرهنگ سبز، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2357868
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 712992
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500320
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836704
- ↑ سیدمهدی (ترجمه) دادمرزی. فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه). چاپ 23. طه، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4062544
- ↑ آیت اله سیدمحمود هاشمی شاهرودی. فرهنگ فقه (جلد چهارم). چاپ 1. مؤسسه دایرةالمعارف اسلامی، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3361996
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500336
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4180548
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 671292
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4583852
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4583868
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1425964
- ↑ رضا شکری و قادر سیروس. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران). چاپ 8. مهاجر، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 816664
- ↑ سیدمهدی (ترجمه) دادمرزی. فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه). چاپ 23. طه، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4062556
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713004
- ↑ مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات). چاپ 2. جنگل، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1301448
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4151392
- ↑ اسداله لطفی. ترجمه مباحث حقوقی شرح لمعه. چاپ 4. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2175116
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836616
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713000
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 671280
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4583884
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991112
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991080
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991124
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713900
- ↑ نشریه دادرسی شماره 51 مرداد و شهریور 1384. سازمان قضایی نیروهای مسلح، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1928308
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991048
- ↑ حسن رحیمی. مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382. کیهان، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2396664
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات). چاپ 4. ققنوس، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2812132
- ↑ حسن رحیمی. مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382. کیهان، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2396644
- ↑ مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات). چاپ 2. جنگل، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1301360
- ↑ آیت اله یوسف صانعی. استفتاآت قضایی (جلد اول) کلیات قضا-جزئیات. چاپ 2. میزان، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2157556
- ↑ مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات). چاپ 2. جنگل، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1301408
- ↑ مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (جلد هفتم) (دیات). چاپ 2. جنگل، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1301424
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 671296
- ↑ مجموعه نشست‌های قضایی (جلد دوم) (حقوق جزای اختصاصی). چاپ 1. فکرسازان، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2323872
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713908
- ↑ احمد اسماعیل تبار، سیداحمدرضا حسینی و مهدی حسینیان قمی. منابع فقه شیعه ترجمه جامع احادیث الشیعه آیةاله سیدحسین بروجردی (جلد سی و یکم) (قصاص و دیات). چاپ 1. فرهنگ سبز، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2358024
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836684
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4180592
- ↑ عبدالقادر عوده و حسن (ترجمه) فرهودی نیا. بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جلد سوم) (جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص). چاپ 1. یادآوران، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4991008
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 833296
- ↑ سیدمهدی (ترجمه) دادمرزی. فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه). چاپ 23. طه، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4062568
- ↑ عباس زراعت و حمید مسجدسرایی. متون فقه (جلد چهارم). چاپ 1. خط سوم، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2500340
- ↑ حسن رحیمی. مجله دادگستر، شماره 13، زمستان 1382. کیهان، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2396748
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1425968
- ↑ جمال بیگی. بزه دیدگی اطفال در حقوق ایران. چاپ 2. میزان، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2364020
- ↑ علیرضا میرکمالی و سحر صالح احمدی. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (جلد اول). چاپ 4. گالوس، 1400. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6276532
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6276540
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6276536
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4180648
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6276544
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836668
- ↑ سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1425956
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713928
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات). چاپ 4. ققنوس، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2812456
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات). چاپ 4. ققنوس، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2812460
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی (جلد دوم) (بخش دیات). چاپ 4. ققنوس، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2812460
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 713932
- ↑ رضا شکری و قادر سیروس. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران). چاپ 8. مهاجر، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 806796
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836644
- ↑ ابوالقاسم گرجی. دیات (دیه نفس، موجبات ضمان کیفری، دیات اعضا و منافع آنها، اعضایی که دیه مقدر دارند، دیه بر منافع اعضا، دیه زخم‌های سر و صورت). چاپ 2. دانشگاه تهران، 1382. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 836696
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 671304