بازجویی

بازجویی از اقدامات مهم در فرایند کیفری است که برای تحقیق در قضایای کیفری به عمل می آید، مقصود از این امر طرح سوالات متعدد در بازجویی مقدماتی و بازجویی قضائی، توسط ضابط دادگستری و قاضی، از متهم یا مطلع یا شاکی و یا شاهد است. هدف از این امر دریافت اطلاعات صحیح و لازم از شخصی است که از او بازجویی میشود، گفتنی است پرونده کیفری بدون تکمیل ورقه بازجویی هرگز تکمیل نشده و آماده رسیدگی نخواهد بود. یکی از حقوق پذیرفته شده برای متهمان، برخورداری از یک بازجویی عادلانه و به دور از فشارهای غیرعادی است، از سوی دیگر لزوم حفظ کرامت و حیثیت متهمین، بازجویان را از هرگونه توهین به آن‌ها یا استفاده از الفاظ رکیک بازمی‌دارد،از همین رو این قبیل اقدامات را باید موجب بی‌اعتباری تحقیقات انجام شده دانست.مطابق ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری: «در بازجویی‌ها اجبار یا اکراه متهم، استفاده از کلمات موهن، طرح سؤالات تلقینی یا اغفال کننده و سؤالات خارج از موضوع اتهام ممنوع است و اظهارات متهم در پاسخ به چنین سؤالاتی و همچنین اظهاراتی که ناشی از اجبار یا اکراه است، معتبر نیست. تاریخ، زمان و طول مدت بازجویی باید در اوراق صورتمجلس قید شود و به امضاء یا اثر انگشت متهم برسد.»

تشریفات شکلی اوراق بازجویی

ممنوعیت نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات

در قانون

به موجب ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات در اوراق بازجویی و تحقیقات، ممنوع است. اگر یک یا چند کلمه اضافه گردد باید بر روی آن خط نازکی کشیده و این موضوع قید شود و بازپرس و شخصی که تحقیق از او به عمل می‌آید، آن را امضاء کنند. همچنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود، اشخاص یاد شده باید زیر آن را امضاء کنند. هرگاه این ترتیب رعایت نشود، کلمات و خطوط مزبور فاقد اعتبار است. رعایت مقررات این ماده در تمام مراحل دادرسی از سوی مقامات قضائی و ضابطان دادگستری الزامی است. در صورت قلم خوردگی جزئی موضوع باید در ذیل برگه توضیح داده شده و به امضاء اشخاص فوق برسد.»

نحوه اضافه کردن کلمات به سطور

برخی از نویسندگان بیان داشته‌اند که امضاء کلمات اضافه شده بایستی در ذیل آن انجام شود اما توضیح کلماتی که روی آن‌ها خط کشیده شده‌است، ممکن است در ذیل، در جلوی آن‌ها یا در قسمت انتهایی صورتجلسه بیان گردد.

علت استفاده از عبارت «خط نازک»، جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی طرفین در فرض وجود هرگونه ادعایی از سوی آنان مبنی بر اضافی نبودن کلمات حذف شده و عدم لزوم حذف آن‌ها و امکان بررسی صحت این ادعا است.

مبنای حکم

ماده فوق در مقام تعیین مقرراتی در خصوص لزوم کتبی بودن تحقیقات مقدماتی در نتیجه فراگیر شدن سواد نوشتاری میان افراد جامعه است که منجر به کتبی شدن تمامی اقدامات مرتبط با پرونده اشخاص در فرایند تحقیقات مقدماتی می‌شود.به‌طور کلی اقدامات غیر کتبی متصدیان تحقیق، فاقد هر گونه اعتبار قضایی است.از همین روی باید در تنظیم و تحریر نوشته‌های مربوط به تحقیقات مقدماتی که سرنوشت متهم به آن‌ها وابسته است، نهایت دقت به عمل آید.در هر حال صورت جلسات باید به گونه ای تنظیم شوند که از هرگونه دخل و تصرف احتمالی در آن‌ها به خصوص پس از تنظیم صورتجلسه جلوگیری شود.

ضمانت اجرای عدم رعایت تکلیف فوق

گروهی معتقدند ضمانت اجرای عدم رعایت ماده فوق، فقط بطلان کلمه یا کلمات اضافه شده بدون رعایت ترتیبات مقرر در این ماده است.

مواد مرتبط

ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری

ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری

اصل ۳۸ قانون اساسی

ماده واحده قانون حقوق شهروندی