طلاق رجعی

طلاق بر دو قسم است: طلاق بائن و طلاق رجعی. طلاق رجعی، طلاقی است که زوج در آن می تواند در زمان عده به زوجه مطلقه، رجوع کند. رجوع از طلاق، روابط بین زوجین در ایام پیش از طلاق را تداوم بخشیده؛ و نیاز به انعقاد نکاح جدید را مرتفع می‌سازد. اصل بر رجعی بودن طلاق است؛ به همین دلیل قانون مدنی، فقط به احصاء مصادیق طلاق بائن پرداخته که خود، دلالت بر رجعی بودن، به عنوان یکی از مبانی حقوقی طلاق دارد، زیرا چنین اصلی، نماد بقا و ابقاء است؛ یعنی تمایل به باقی بودن رابطه نکاح، لذا اصل و طبیعت طلاق، دلالت بر رجعی بودن آن دارد.

در ایام عده رجعیه، جدایی میان زوجین، صورت پذیرفته و نمی‌توان این ایام را، به عنوان امتداد زندگی مشترک محسوب نمود؛ مگر اینکه زوج با رجوع، طلاق را بلااثر نماید.

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی

• ماده ۱۱۴۸ قانون مدنی
• ماده ۱۱۴۹ قانون مدنی
• ماده ۳۸ قانون حمایت خانواده

مصادیق

• طلاق زوجه غایب مفقودالاثر، رجعی است.

مرجع تعیین نوع طلاق

تعیین نوع طلاق، اعم از خلع، بائن، رجعی و …، توسط قانون صورت می‌پذیرد؛ نه اراده طرفین.

تردید در رجعی یا بائن بودن طلاق

چنانچه در رجعی یا بائن بودن، تردید به وجود آید؛ طلاق، حمل بر رجعی گردیده؛ و رجعی بودن طلاق، فرض قانونی است.

در حقوق تطبیقی

در حقوق انگلیس، حکم طلاق، به صورت معلق صادر گردیده؛ و پس از گذشت شش ماه از صدور آن، به درخواست ذینفع، قطعی و منجز می‌گردد.

در فقه

آیه ۲۲۸ سوره بقره: «... وَ بُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»، دلالت بر امکان رجوع به زوجه در ایام عده رجعیه دارد.

با استناد به عموم ادله صلح، رجوع در ایام عده رجعیه را می‌توان صلح محسوب نمود، در مقابل، انتقاد شده‌است که رجوع، از شبهات مصداقیه بوده؛ که نمی‌توان آن را تحت شمول عمومات قرار داد.

در صورتی که در دعوای رجوع، زوج نتواند اثبات نماید که به زوجه، رجوع نموده‌ است؛ به دلالت اصل عدم، رجوع مزبور اعتباری ندارد.

طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: اگر حاکم، به درخواست زوجه، زوج را ملزم به طلاق نماید؛ نوع چنین طلاقی، از حیث رجعی یا بائن بودن، تابع احکام کلی طلاق است.

در رویه قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۲۹۱۸/۷ مورخه ۱۳۸۴/۵/۱ اداره حقوقی قوه قضاییه، در مواردی که دادگاه، در مقابل سقوط مهریه از ذمه زوج، اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌نماید؛ طلاق رجعی بوده و نمی‌توان زوج را ملزم به طلاق نمود.

• به موجب نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری ساری، طلاق خلع، بائن بوده؛ و در صورت رجوع زن به مابذل، تبدیل به طلاق رجعی می‌گردد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۸۵۴/۷ مورخه ۱۳۹۰/۲/۱۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، رجوع، روابط بین زوجین در ایام پیش از طلاق را تداوم بخشیده؛ و در طلاق رجعی، تا پایان عده، آثار زوجیت از بین نمی‌رود.

• رای دادگاه درباره ارتباط نحله و مهریه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۰۰۱۵۵۲)
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره عدم امکان جمع بین نحله و اجرت المثل ایام زوجیت
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اصل حاکم در مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت
• نظریه شماره ۷/۹۸/۱۲۴۷ مورخ ۱۳۹۹/۰۲/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم امکان واگذاری سرپرستی طفل در فرض امکان ضم امین یا ناظر
• نظریه شماره 7/1402/310 مورخ 1402/05/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ازدواج در زمان عده

نفقه زوجه در عده طلاق رجعی

قانونگذار، در ایام عده رجعیه، آثار نکاح و وظایف زوجین را مفروض اعلام نموده‌ است، لذا نفقهٔ مطلقهٔ رجعیه در زمان عده بر عهدهٔ شوهر است مگر این که طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.

در طلاق رجعی، به دلیل ماهیت خاص آن، نفقه زن، در زمان عده، بر عهده شوهر است، البته در صورت عدم رعایت وظایف زوجیت (تمکین)، زوجه، از نفقه محروم خواهد شد.

در فقه

با استناد به روایتی از امام کاظم، زن در ایام عده طلاق بائن، از حق دریافت نفقه برخوردار نبوده؛ ولی در دوران عده طلاق رجعی و عدی، نفقه دارد.

تمکین، شرط وجوب نفقه است. طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.

در رویه‌ قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۶۹۱۵/۷ مورخه ۱۳۸۹/۱۱/۹ اداره حقوقی قوه قضاییه، زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.*به موجب رأی شماره ۹۳۸ شعبه ۳۰ دیوان عالی کشور، زن در ایام عده طلاق بائن، نفقه ندارد.
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره رابطه اجرت المثل، نحله و شرط تنصیف (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۱۰۱۸)
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اصل حاکم در مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت

رجوع در طلاق

مقاله اصلی: "رجوع از طلاق "

رجوع در لغت، یعنی بازگشت و عودت، و به بازگرداندن زوجه به نکاح سابق توسط زوج، «رجوع از طلاق» گویند. در رجوع، آگاهی زن شرط نیست؛ لیکن مسئولیت و وظایف زندگی مشترک، از زمان علم وی به رجوع شوهر، بر ذمه او قرار می گیرد.

مقالات مرتبط

• بررسی جایگاه نفقه زوجه در تحقق عدالت اجتماعی ‬‬‬‬‬‬

• مستحق نفقه در باینه‌ی باردار
• تحلیل حقوقی نفقه ی زوجه ی دائم موضوع ماده 1107 قانون مدنی
• حقوق و تکالیف مالی بین زوجین

جستارهای وابسته

• طلاق
• طلاق بائن
• رجوع از طلاق